Bondyrz – w poszukiwaniu etymologii tego tajemniczego toponimu

Władysław Makarski

doi:10.18290/rh23716.14

Data publikacji : 2023-08-31

Tom 71 Nr 6 (2023)

Bondyrz – w poszukiwaniu etymologii tego tajemniczego toponimu

Władysław Makarski

https://orcid.org/0000-0002-8275-5778

DOI: https://doi.org/10.18290/rh23716.14

Abstrakt

Przedmiotem artykułu jest wyjaśnienie etymologii nazwy miejscowej Bondyrz, oznaczającej wieś położoną nad Wieprzem między Zwierzyńcem a Krasnobrodem w powiecie zamojskim, znaną od XVII wieku. Toponim ten ze względu na swoją fonetyczno-morfologiczną homonimiczność może być różnie interpretowany, a mianowcie jako: a) nazwa dzierżawcza ze starym formantem prasłowiańskim *-jь od n. os. słowiańskiego pochodzenia *Bądyr lub od ukraińskiego Bondyr; b) nazwa utworzona za pomocą formantu -yrz od apelatywu bonda ‘arenda’ lub ‘posag żony’; c) nazwa derywowana prymarnie od nienotowanego apelatywu *bondyrz : bonda < banda < niem. Band ‘wstęga, taśma’, na oznaczenie zamkniętego, opasanego bondą fragmentu terenu za pomocą układu odcinków dróg, rzek czy brzegu lasu. Taką topografię ma poza najstarszym podzwierzynieckim Bondyrzem jeszcze kilka innych przysiółkowych Bondyrzów na Zamojszczyźnie, co stanowi, iż spośród różnych etymologii badanego toponimu ta wykładnia jest najbardziej prawdopodobna.

Słowa kluczowe:

topografia i toponimia, homonimia toponimiczna

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Boryś, Wiesław. Słownik etymologiczny języka polskiego. Wydawnictwo Literackie, 2005.

Bondyra, Wiesław. Słownik historyczny miejscowości województwa zamojskiego, [brak wydawnictwa], 1992.

Brückner, Aleksander. Słownik etymologiczny języka polskiego, Krakowska Spółka Wydawnicza, 1927.

Brückner, Aleksander. Dzieje kultury polskiej, t. I. Wydawnictwo W. L. Anczyca i spółki, 1931.

Korbut, Gabriel. Niemczyzna w języku polskim. Wyrazy niemieckie w języku polskim pod względem językowym i cywilizacyjnym. Jan Cotty, 1935.

Kozierowski, Stanisław D. Nazwiska, przezwiska, przydomki, imina polskie niektórych typów słowotwórczych. Księga ludu polskiego. Czcionkami drukarni S.A. Ostoja, 1938.

Łesiów, Michał. Terenowe nazwy własne Lubelszczyzny. Wydawnictwo Lubelskie, 1972.

Łoś, Jan. Gramatyka polska, cz. II: Słowotwórstwo. Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1925.

Makarski, Władysław. „Kocudza. Na tropie pewnego typu słowotwórczego”. Poznańskie Spotkania Językoznawcze. Wydawnictwo Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2004, ss. 55-69.

Makarski, Władysław. „Na roztoczańskim szlaku turystycznym. Cz. 1”. Zamojski Kwartalnik Kulturalny, nr 2, 2014, ss. 62-66.

Makarski, Władysław. Nazwy miejscowości dawnej ziemi przemyskiej. Towarzystwo Nukowe KUL, 1999.

Makarski, Władysław. „Z toponimii pogranicza polsko-ruskiego. Ożomla”. Annales UMCS 1996-1997, sectio FF, ss. 389-398.

Malec, Maria. Staropolskie skrócone nazwy osobowe od imion dwuczłonowych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1982.

Malec, Maria. Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce. Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1994.

Moszyński, Kazimierz. Kultura ludowa Słowian, cz. II, z. 2. Polska Akademia Umiejętności, 1939.

Rospond, Stanisław. Klasyfikacja strukturalno-gramatyczna słowiańskich nazw geograficznych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.

Rospond, Stanisław. Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1984.

Rymut, Kazimierz. Nazwiska Polaków. Wydawnictwo Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1991.

Rymut, Kazimierz. Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny, t. 1-2. Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN i Wydawnictwo Naukowe DWN, 1999-2001.

Skowronek, Katarzyna. Współczesne nazwisko polskie. Studium statystyczno-kognitywne. Wydawnictwo Naukowe DWN, 2001.

Sławski, Franciszek. „Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego”. Słownik prasłowiański, red. Franciszek Sławski, t. 1. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1974, ss. 43-141.

Sławski, Franciszek. „Zarys słowotwórstwa prasłowiańskiego (ciąg dalszy)”. Słownik prasłowiański, red. Franciszek Sławski, t. 2, Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1976, ss. 13-60.