Obraz dawnego powiatu zbaraskiego na podstawie nazw miejscowości

Anna Czapla

doi:10.18290/rh23717.14

Data publikacji : 2023-09-26

Tom 71 Nr 7 (2023)

Obraz dawnego powiatu zbaraskiego na podstawie nazw miejscowości

Anna Czapla

https://orcid.org/0000-0003-4137-6031

DOI: https://doi.org/10.18290/rh23717.14

Abstrakt

Powiat zbaraski wraz z zachodnią częścią Podola przyłączono do Polski jeszcze w XIV w., do której z przerwami przynależał do końca II wojny światowej. Celem artykułu jest semantyczna i strukturalna analiza nazw miejscowości z tego terenu, na podstawie której wyłania się językowy obraz powiatu zbaraskiego. Najliczniejsza grupa nazw fizjograficznych opisuje jego właściwości naturalne – bogactwo rzek i jezior, występujące na tym terenie zwierzęta, miejsca zalesione, liczne krzywizny i wysoczyzny. Również nazwy etniczne pośrednio odnoszą się do charakteru samej krainy. Natomiast nazwy kulturowe opisują powiat ze względu na jego właściwości nabyte w wyniku działalności człowieka. Najmłodszą warstwę tychże stanowią nazwy ideologiczne powstałe w czasach komunizmu. Starsze nazwy kulturowe informują o formach osadniczych, miejscach o charakterze obronnym, miejscach związanych z gospodarką. Zależne od przybywania osad w powiecie są nazwy ponowione oraz nazwy deminutywne. Wśród nazw odosobowych najliczniejszą grupę stanowią nazwy patronimiczne, mające za podstawy imiona wschodnie lub neutralne, podobnie zresztą jak dzierżawcze.

Słowa kluczowe:

onomastyka, nazwy miejscowości, powiat zbaraski, językowy obraz Podola

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bańkowski, Andrzej. Słownik etymologiczny języka polskiego, t. 1-2, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

Biryla, Mikalaj Vasilievič. Bielaruskaja antroponimija, t. 1-2, Navuka i technika, 1966-1969 [Бірыла, Мікалай Васілевіч. Беларуская aнтропонимия, t. 1-2, Навука і т϶хніка, 1966-1969].

Brückner, Aleksander. Słownik etymologiczny języka polskiego. Wiedza Powszechna, 1957.

Buchko, Dmytro Hryhorovych, i Vira Vasylivna Kotovych. Pokhodzhennya nazv naselenykh punktiv Ternopilʹshchyny. Posvit, 2017 [Бучко, Дмитро Григорович, и Віра Василівна Котович. Походження назв населених пунктів Тернопiльщини. Посвіт, 2017].

Khudash, Mykhaylo Lukych, i Mariya Oleksiyivna Demchuk. Pokhodzhennya ukrayinsʹkykh prykarpat•sʹkykh nazv naselenykh punktiv (vidantroponimni utvorennya). Naukova dumka, 1991 [Худаш, Михайло Лукич, Демчук, Mарія Олексіївна. Походження українських прикарпатських назв населених пунктів (відантропонімні утворення). Наукова думка, 1991.

Czapla, Anna. Nazwy miejscowości historycznej ziemi lwowskiej. Towarzystwo Naukowe KUL, 2011.

Czapla, Anna. Nazwy miejscowości historycznej ziemi halickiej. Wydawnictwo KUL, 2018.

Chuchka, Pavlo Pavlovych. Prizvyshcha zakarpat•sʹkykh ukrayintsiv. Istoryko-etymolohichnyy slovnyk. Svit, 2005 [Чучка, Павло Павлович. Прізвища закарпатських українців. Історико-етимологічний словник. Світ, 2005].

Doroszewski, Witold, red. Słownik języka polskiego, t. 1-11, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1958-1969.

Zheleznyak Iryna Mykhaylivna, A. P. Korepanova, Laryca Terentiyivna Masenko i O. S. Stryzhak. Etymolohichnyy slovyyk litopysnykh heohrafichnykh nazv Pivdennoyi Rusi. Naukova dumka, 1985 [Железняк Ірина Михайлівна, А. П. Корепанова, Лaриcа Терентіївна Масенко и О. С. Стрыжак. Етимологічний словиик літописних географічних назв Південної Русі. Наукова думка, 1985].

Melʹnychuk, Oleksandr Savych. Etymolohichnyy slovyyk ukrayinsʹkoyi movy, t. 1-2. Naukova dumka, 1982-1985 [Мельничук, Олександр Савич. Етимологічний словиик української мови, t. 1-2. Наукова думка, 1982-1985].

Hrinchenko, Borys D, red. Slovarʹ ukrayinsʹkoyi movy, t. 1-4, AN URSR, 1907-1909 [Грінченко, Борис Д, red. Словарь української мови, t. 1-4, АН УРСР, 1907-1909].

Jordan, Jorgu. Dicţionar al numelor de familie românesti. Editura Ştiinţifică şi Enciclopedică, 1983.

Jurkowski, Marian. Ukraińska terminologia hydronimiczna. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.

Malec, Maria. Budowa morfologiczna staropolskich złożonych imion osobowych. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1971.

Malec, Maria. Imiona chrześcijańskie w średniowiecznej Polsce. Instytut Języka Polskiego PAN, 1994.

Moroshkin, Mikhail. Slavyanskiy imenoslov ili sobraniye slavyanskikh lichnykh imen v alfavitnom poryadke. Tipografíya Sobstvennoy Ye. I. V. Kantselyaríi, 1867 [Морошкин, Mихаил. Славянский именослов или собрание славянских личных имен в алфавитном порядке. Типографія Собственной Е. И. В. Канцеляріи, 1867].

Makarski, Władysław. Nazwy miejscowości dawnej ziemi sanockiej. Wydawnictwo KUL, 1986.

Rymut, Kazimierz. Nazwiska Polaków. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991.

Pluskota, Teresa. Nazwy miejscowe ziem ruskich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w. Toponimia Ukrainy i pogranicza polsko-ukraińskiego. Wydawnictwo Uczelniane WSP w Bydgoszczy, 1998.

Rąkowski, Grzegorz. Podole. Przewodnik krajoznawczo-turystyczny po Ukrainie Za-chodniej, cz. 2. Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006.

Redʹko, Yulian Kostyantynovych. Slovnyk suchasnykh ykpayincʹkix ppizvushch, t. 1-2. NSHT, 2007 [Редько, Юліан Костянтинович. Словник сучасних yкpaїнcькix пpiзвuщ, t. 1-2. НШТ, 2007].

Rymut, Kazimierz. Nazwiska Polaków. słownik historyczno-etymologiczny, t. 1-2, Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1999-2001.

Rospond, Stanisław. Słownik etymologiczny miast i gmin PRL. Zakład Narodowy Ossolińskich, 1984.

Skulina, Tadeusz. Staroruskie imiennictwo osobowe, t. 1-2, Ossolineum, 1974.

Rymut, Kazimierz, red. Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, t. 1-10, Instytut Języka Polskiego PAN, 1992-1994.

Taszycki, Witold, red. Słownik staropolskich nazw osobowych, t. 1-7, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1965-1987.

Urbańczyk, Stanisław, red. Słownik staropolski, t. 1-11, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Instytut Języka Polskiego PAN, 1953-2002.

Bilodid, Ivan Kostyantynovych, red. Slovnyk ukrayinsʹkoyi movy, t. 1-11, Naukova dumka, 1970-1980 [Бiлoдід, Iван Костянтинович, red.. Словник української мови, t. 1-11, Наукова думка, 1970-1980].

Karłowicz, Jan Aleksander, Władysław Marcin Niedźwiedzki, i Adam Antoni Kryński, red. Słownik języka polskiego, t. 1-8. Wydawnictwo Kasy im. Mianowskiego Instytutu Popierania Nauki, 1907-1927.

Triynyak, Ivan Ivanovych. Slovnyk ukrayinsʹkykh imen. Dovira, 2005 [Трійняк, Іван Іванович. Словник українських імен. Довіра, 2005].

Tupikov, Nikolay Mikhaylovich. Slovar' drevnerusskikh" lichnykh" sobstvennykh" imen". Tipografiya I. N. Skorokhodova, 1903 [Тупиков, Николай Михайлович. Словарь древнерусскихъ личныхъ собственныхъ именъ. Типография И. Н. Скороходова, 1903].

Zaleski, Jan. Nazwy województwa tarnopolskiego. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1987.