Dziedzictwo dyskursu okresu transformacji w polszczyźnie jako dokument doświadczeń i kształtowania się postaw społecznych

Aleksandra Niewiara

doi:10.18290/rh23717.2

Data publikacji : 2023-09-26

Tom 71 Nr 7 (2023)

Dziedzictwo dyskursu okresu transformacji w polszczyźnie jako dokument doświadczeń i kształtowania się postaw społecznych

Aleksandra Niewiara

https://orcid.org/0000-0002-5230-8547

DOI: https://doi.org/10.18290/rh23717.2

Abstrakt

W artykule uporządkowano i scharakteryzowano jednostki językowe stanowiące w polszczyźnie dziedzictwo dyskursów lat 1989-2004 (czyli wąsko rozumianego okresu transformacji systemowej w Polsce). Materiał ekscerpowany z opracowań lingwistycznych dowodzi, że w pamięci zbiorowej przechowały się głównie te wyrażenia, które w latach 90. formowały dyskursy: zmagań, walki politycznej oraz etyczny. Odnotowana w słownictwie ewolucja tych dyskursów przebiega w kierunku polaryzacji postaw i nastawień społecznych i wynikającego z niej niepokoju związanego z obserwowanym rozpadem wspólnoty. Drugim aspektem opisu jest konfrontacja danych lingwistycznych z danymi pochodzącymi z badań socjologów i krytyków sztuki i literatury. W tej perspektywie transformacja systemowa prezentuje się jako stosunkowo ważny, ale nie dominujący aspekt społecznego doświadczenia, wartości i kultury.

Słowa kluczowe:

leksyka potoczna, język polityki, wartości młodzieży, literatura i sztuka polska przełomu XX i XXI w., pamięć zbiorowa

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Anasz, Władysław. Wartości młodego pokolenia w dobie transformacji ustrojowej w Polsce. Wydawnictwo WSP w Częstochowie, 1995.

Anusiewicz, Janusz, i Bogdan Syciński, redaktorzy. Język polityki a współczesna kultura polityczna, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1994.

Bartmiński, Jerzy, redaktor. Język, wartości, polityka. Zmiany w rozumieniu nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych. Wydawnictwo UMCS, 2006.

Bralczyk, Jerzy. „O języku Wałęsy”. Teksty Drugie, nr 4, 1990, ss. 60-81.

Bralczyk, Jerzy. 500 zdań polskich. Agora, 2015 [skrót: B. 500].

Bralczyk, Jerzy. 1000 słów. Agora, 2017 [skrót: B. 1000].

Chlebda, Wojciech. Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2005 [skrót: Ch.].

Czapliński, Przemysław. Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje. Wydawnictwo W.A.B., 2009.

Czyżewski, Marek, i Sergiusz Kowalski. „Retoryka Wałęsy”. Teksty Drugie, nr 4, 1990, ss. 82-92.

Drynda, Olga. Duchologia polska. Karakter, 2016.

Dunin, Kinga. Czytając Polskę. Wydawnictwo W.A.B., 2004.

Fleischer, Michał. „Współczesna polska symbolika kolektywna (wyniki badań empirycznych)”. Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, red. Janusz Anusiewicz, Jerzy Bartmiński. Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, 1998, ss. 308-337.

Gosk, Hanna, i Łukasz Pawłowski, redaktorzy. Po transformacji? Literackie idiomy zjawisk i procesów rzeczywistości III Rzeczypospolitej. Dom Wydawniczy „Elipsa”, 2020.

Gulczyński, Mariusz. „Polacy wobec konfliktu wartości demokratyczno-rynkowej kwadratury koła”. Transformacja i wartości. Aksjologiczne aspekty transformacji ustrojowej w Polsce, red. Włodzimierz Kaczocha i Stanisław Popławski. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze, 1997, ss. 129-161.

Kaczmarek, Żywia, Wanda Misiak i Grażyna Musiejczyk. Postawy i poglądy studentów w okresie transformacji ustrojowej Polski. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Radomiu, 1995.

Kaczocha Włodzimierz, i Stanisław Popławski, redaktorzy. Transformacja i wartości. Aksjologiczne aspekty transformacji ustrojowej w Polsce. Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Zielonej Górze, 1997.

Kołodziejczyk, Dorota, „Od idealizmu przełomu po pragmatykę rozczarowania: w stronę hermeneutyki dyskursu transformacyjnego”. Po transformacji? Literackie idiomy zjawisk i procesów rzeczywistości III Rzeczypospolitej, red. Hanna Gosk i Łukasz Pawłowski. Dom Wydawniczy „Elipsa”, 2020, ss. 11-33.

Krassowski, Witold, Sławomir Mizerski i Thomas Urban. Powidoki z Polski. After images of Poland. Ansichten, Nachsichten. Wstęp Jacek Żakowski. EK Pictures, 2009.

Księżyk, Rafał. Dzika rzecz. Polska muzyka i transformacja 1989-1993. Wydawnictwo Czarne, 2020.

Majewska, Marta. „«Powidoki z Polski» czyli transformacja w obiektywie Witolda Krassowskiego”, Fotopolis 5.03.2004, www.fotopolis.pl/newsy-sprzetowe/wydarzenia/1677-powidoki- z-polski-czyli-transformacja-w-obiektywie-witolda-krassowskiego. Dostęp 23.09.2022.

Mosiołek-Kłosińska, Krystyna. „Co nam nie zostało z tych lat. O efemerydach leksykalnych lat 90. XX wieku”. Poradnik Językowy, nr 6, 2014, ss. 86-92.

Niewiara, Aleksandra. Imagologia – pamięć zbiorowa – umysł i kultura. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2019.

Ożóg, Kazimierz, „Język współczesnej polskiej polityki”. Stylistyka, t. 17, 2008, ss. 161-183.

Piepiórka, Michał. Rockefellerowie i Marks nad Warszawą. Polskie filmy fabularne wobec transformacji gospodarczej. Ossolineum, 2019.

Pisarek, Walery. Polskie słowa sztandarowe i ich publiczność. Universitas, 2002.

Sawulski, Jakub. Pokolenie ’89. Młodzi o transformacji ustrojowej. Wydawnictwo Krytyki Politycznej, 2019.

Sztompka, Piotr. Trauma wielkiej zmiany: społeczne koszty transformacji. Negatywne skutki zmiany ustroju w Polsce po 1989. Instytut Studiów Politycznych PAN, 2000.

Sztompka, Piotr. „Trauma IV RP”. Dziennik 5.11.2007, wiadomosci.dziennik.pl/wydarzenia/ artykuly/205420,trauma-iv-rp.html. Dostęp 23.09.2022.

Wojciechowska, Mariola. Wartości młodszego i starszego pokolenia Polaków w okresie transformacji ustrojowej. Wydawnictwo Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Kochanowskiego, 2008.

Zimny, Rafał i Paweł Nowak. Słownik polszczyzny politycznej po roku 1989. Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009 [skrót: Z.N.].