Italiano L’inno Te decet laus in un salterio olivetano del XV secolo proveniente da Łódź, in Polonia

Piotr Wiśniewski

doi:10.18290/rh25735.17s

Data publikacji : 2025-12-22

Tom 73 Nr 5 Zeszyt specjalny (2025)

Hymn Te decet laus w XV-wiecznym psałterzu oliwetańskim z Łodzi

Piotr Wiśniewski

https://orcid.org/0000-0001-8225-7552

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25735.17s

Abstrakt

Artykuł przedstawia zagadnienie tradycji melodycznej jednego z najstarszych starożytnych hymnów chrześcijańskich: Te decet laus, zanotowanego w rękopiśmiennym psałterzu oliwetańskim proweniencji włoskiej przechowywanym w Muzeum Archidiecezji Łódzkiej w Łodzi. Autor przybliża krótką genezę utworu, określa jego strukturę formalną i klasyfikuje go – w świetle typologii Michel’a Huglo – jako typ klasyczny melodii gregoriańskiej. Tekst hymnu napisany w formie prozy i mający charakter wielkiej doksologii zachowuje w przekazie oliwetańskim pierwotne łączniki przyimkowe („cum Spiritu”). Wyróżnikiem melodii oliwetańskiej w stosunku do innych konsultowanych przekazów jest bardziej rozbudowany melizmat na słowie laus. Na klasyczny charakter melodii hymnu wskazuje m.in. jego intonacja prawie niespotykana w śpiewach starorzymskich. Najprawdopodobniej archetypem melodii w kodeksie z Łodzi był psałterz oliwetański z Modeny, z którym wersja łódzka jest prawie tożsama.

Słowa kluczowe:

Te decet laus, psałterz, oliwetanie, Łódź, chorał gregoriański, hymn

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (Italiano)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Antiphonarium cisterciense. Rif. A-Wn: Cod 01799**, Österreichische Nationalbibliothek, Wien, Austria. Accesso 18.03.2024, http://cantus.uwaterloo.ca/source/123667

Antiphonarium cisterciense. Rif. D-KNd: Ms 1161, Erzbischöfliche Diözesan-und Dombibliothek, Köln, Germania. Accesso 18.03.2024, http://cantus.uwaterloo.ca/source/601861

Antiphonarium Romanum. Rif. Add MS 30850, British Library, London, Gran Bretagna. Accesso 26.02.2024, http://musicahispanica.eu/source/20199

Antiphonarium Romanum. Rif. CDN-Hsmu: M2149.L4, Patrick Power Library Saint Mary’s University, Halifax, Canada. Accesso 18.03.2024, http://cantus.uwaterloo.ca/source/123723

Cantus Index. Accesso 18.03.2024, https://cantusindex.org/id/850332

Graduale Romanum. (1961). Abbaye Saint-Pierre le Solesmes.

Graduale Simplex. (2007). Libreria Editrice Vaticana.

Psalterium nocturnale secundum morem monachorum Montis Oliveti. Rif. Lit. 3, Museo Internazionale e Biblioteca della Musica, Bologna, Italia. Accesso 18.03.2024, http://www.bibliotecamusica.it/cmbm/viewschedatwbca.asp?path=/cmbm/images/ripro/gaspari/__Lit/Lit003/

Psalterium secundum consuetudinem monacorum Ordinis Monasticis Oliveti. Rif. MAŁ 357/ST/11, Archiwum Archidiecezji Łódzkiej, Polonia.

Psalterium secundum ritum fratrum Montis Oliveti. Modena, Rif. I-Moe: alfa.r.01.01, Biblioteca Estense. Accesso 18.03.2024, https://edl.cultura.gov.it/item/985zgn6jyp

Reguła św. Benedykta. (2006). (T. M. Dąbek, B. Turowicz, trad.). Wydawnictwo Benedyktynów.

Studi

Adamko, R. (2005). Śpiewy uwielbienia. In: W. Hudek (ed.), Muzyka liturgiczna w Kościele katowickim 1925–2005 (pp. 143–153). Polski Związek Chórów i Orkiestr.

Baer, M. (2013). Ewolucja języka chorwackich przekładów łacińskich hymnów kościelnych – od śpiewnika Cithara octochorda (1701 r.) do zbioru ojca Milana Pavelicia (1945 r.). Adam Mickiewicz University Repository. Accesso 25.02.2024, http://hdl.handle.net/10593/6215

Baumstark, A. (1953). Liturgie comparée. Principes et méthodes pour l’étude historique des liturgies chrétiennes. Éditions de Chevetogne,.

Bernard, Ph. (2006). L’hymnodie et la psalmodie dans le culte chrétien des six premiers siècles. In: B. Bürki, A. Join-Lambert, M. Klöckener e M. Fornerod (a cura di), Présence et rôle de la Bible dans la liturgie (pp. 137–163). Academic Press Fribourg.

Bisztyga, J. (2009). Psalterium Andrzeja Piotrkowczyka z 1599 roku jako pierwszy dokument potrydenckiego chorału gregoriańskiego w Polsce (mps. di tesi di dottorato), Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II.

Huglo, M., e Birkner, G. (1967). Les diverses Mélodies du «Te decet laus»: A propos du Vieux-Romain. Jahrbuch für Liturgik und Hymnologie, 12, 111–116.

Kroll, J. (1921). Die christliche Hymnodik bis zu Klemens von Aleksandreia. Vero Verlag.

Kubieniec, J. (2023). Secundum consuetudinem. Śpiew godzin kanonicznych w średniowiecznej metropolii gnieźnieńskiej. Musica Iagiellonica.

Nadolski, B. (1993). Hymnodia wczesnochrześcijańska. In: Encyklopedia katolicka (vol. 6, p. 1366), (a cura di J. Walkusz). Towarzystwo Naukowe KUL.

Parkes, H. (2023). The Medieval Chants for Ste Foy Considered through the Prism of Their Nocturnal Performance. Arts, 12(5), 188. https://doi.org/10.3390/arts12050188

Reginek, A. (1993). Hymnodia. W Kościele łacińskim. In: Encyklopedia katolicka (vol. 6, p. 1366), (a cura di J. Walkusz). Towarzystwo Naukowe KUL.

Saulnier, D. (2021). O canto gregoriano por um monge de Solesmes. Ebook. Accesso 16.02.2024, https://cantogregoriano.com.br/wp-content/uploads/2021/01/O-Canto-Gregoriano-por-um-monge-de-Solesmes.pdf

Smereka, W. (1949). Doksologia „Chwała Ojcu i Synowi i Duchowi Świętemu”. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 2(3), 186–193. https://doi.org/10.21906/rbl.2372

Sosnowski, S. (1999). Te Deum – pieśń pochwalna. Roczniki Teologiczne, 56(8), 75–83.

Strycharz, E. (1988). Teologiczno-liturgiczne aspekty szabatu. Ruch Biblijny i Liturgiczny, 41(5), 394–407.

Wiąckiewicz, D. J. (2018). Od Pachomiusza do Benedykta. Officium divinum w regułach monastycznych. Studia Theologica Varsaviensia, 56(1), 163–198.

Wiśniewski, P. (2006). Hymny łacińskie najstarszą formą hymnodii. Liturgia Sacra, 12(2), 321–326. https://doi.org/10.21697/stv.2018.56.1.08

Wiśniewski, P. (2021a). Un salterio manoscritto di provenienza olivetana in Polonia. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne, 115, 511–524. https://doi.org/10.31743/abmk.12349

Wiśniewski, P. (2021b). Nieznany kodeks liturgiczno-muzyczny z Muzeum Archidiecezji Łódzkiej. Wstępny opis źródła i edycja melodii. Ebook, Wydawnictwo KUL. https://repozytorium.kul.pl/handle/20.500.12153/1997

Wiśniewski, P. (2022). Tropowana antyfona maryjna Salve Regina w XV-wiecznym psałterzu oliwetańskim z Łodzi. Collectanea Theologica, 92(4), 121–138. https://doi.org/10.21697/ct.2022.92.4.04

Wiśniewski, P. (2023), Ferial Psalter the Archidocese Musem in Łódź – the Only Liturgical and Musical Source of the Olivetan provenance in Poland. In: J. Bednárikova (ed.), Musica Mediaeva Liturgica IV (pp. 252-277). Ružomberok, Wydawnictwo Verbum, https://sclib.svkk.sk/sck01/Record/000701740.