«УКРОКУЛІ» – слова як протидія російськимтехнологіям моделювання неправди (на матеріалі українських словників нових слів і значень)

Tatyana Kosmeda

doi:10.18290/rh247206.7

Data publikacji : 2024-09-18

Tom 72 Nr 6 (2024)

„Ukrokuli” [ukraińskie kule] – słowa jako przeciwdziałanie rosyjskim technologiom modelowania nieprawdy (na materiale ukraińskich słowników nowych wyrazów i znaczeń)

Tatyana Kosmeda

https://orcid.org/0000-0001-8912-2888

DOI: https://doi.org/10.18290/rh247206.7

Abstrakt

W artykule przedstawiono potencjał lingwokreatywności Ukraińców w zakresie twórczego przeciwdziałania propagandzie rosyjskiej i mitologemom ideologicznym poprzez tworzenie odpowiedniej antypropagandy, stosowanie środków antymanipulacji, wykorzystanie systemu aksjologicznie nacechowanych komponentów semantycznych w celu demaskowania i dyskredytowania wrogich pseudoteorii ideologicznych. Środkami takiego przeciwdziałania są neologizmy, okazjonalizmy, słowotwórstwo (produktywne reguły słowotwórcze – sposoby morfologiczne i złożenia oraz reguły nieproduktywne – zrosty; zapożyczenia – kalkowanie, makaronizacja i barbaryzacja), wyrazista łączliwość leksykalna, system tropów i figur, specyficzna ornamentalizacja, fenomen precedentności, naruszenie normy językowej, zwłaszcza ortograficzno-graficznej, które są produktem ideologicznej gry językowej. Skutkiem wspomnianej kreatywności językowej są pełne inwencji znaczenia semantyczno-pragmatyczne, konotacje, środki stylistyczne o nacechowaniu ironicznym, lekceważącym, sarkastycznym, pogardliwym, prześmiewczym, werbalizacja uczuć i emocji, wyrażenie ekspresji. Werbalne technologie antymanipulacji jako przeciwdziałanie manipulacyjnym strategiom wroga w ogóle są ukierunkowane na kształtowanie uwarunkowanego strategicznie semantycznego i pragmatycznego momentu zwrotnego, tworzenie rozpoznawalnych znaków idei funkcjonujących w ukraińskiej lingwokulturze, w społeczności ukraińskiej, odbieranych jako swoja (narodowa), przeciwstawiana obcej, wrogiej. Lingwokreatywność Ukraińców polega na przeprogramowaniu wrogich idei, sensów i znaczeń oraz ich profanacji.

Słowa kluczowe:

sensy aksjologicznie nacechowane, środki antymanipulacji, mitologem ideologiczny, lingwokreatywność, środek manipulacji, gra językowa, okazjonalizm, neologizm

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (Українська)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bolinger, D. Le Merton (2021). Language – The Loaded Weapon: The Use and Abuse of Language Today. Routledge Taylor and Francis Group.

Kalinichenko, V. (2021). The category of fake in present-day linguistic studies. In V. Kalinichenko (ed.). V International Scientific Conference for Bachelor, Master, Graduate Students and Young Researchers “Topical Issues of Humanities, Technical and Natural Sciences”. March 25, 2021 (cc. 267–272). Vasyl’ Stus DonNU.

Kosmeda, T. (2020). Лінгвістика креативу: своєрідність моделювання креалізованих одиниць у сучасному українському дискурсі [Linguistics of creativity: the originality of the creolized units modeling in modern Ukrainian discourse]. B: M. Kawecka, M. Mocarz-Kliendienst et al. (ред.). Przekraczanie granic. Rosyjska, ukraińska i białoruska przestrzeń literacka, kulturowa i językowa z perspektywy XXI wieku (c. 133–144). Wydawnictwo KUL [Kosmeda, T. (2020). Linhvistyka kreatyvu: svoieridnist modeliuvannia krealizovanykh odynyts u suchasnomu ukrainskomu dyskursi. V: M. Kawecka, M. Mocarz-Kliendienst et al. (red.). Przekraczanie granic. Rosyjska, ukraińska i białoruska przestrzeń literacka, kulturowa i językowa z perspektywy XXI wieku (ss. 133–144). Wydawnictwo KUL].

Weinrich, H. (2005). The Linguistics of Lying And Other Essays. University of Washington Press.

Зирка, В. (2004). Манипулятивные игры в рекламе: лингвистический аспект [Manipulative games in advertising: linguistic aspect] Книжный дом ЛИБРОКОМ [Zirka, V. (2004). Manipulyativnie igri v reklame: lingvisticheskii aspekt. Knizhnii dom LIBROKOM].

Калініченко, В. (2022). Неправда як смисловий компонент у структурі українськомовного псевдоніму [Untruth as a semantic component in the structure of a Ukrainian pseudonym]. B: (Ювілейний збірник наукових праць), присвячений 65-річчю з дня народження Т. А. Космеди (cс. 527–541). Вид-во ХНУ ім. В. Н. Каразіна [Kalinichenko, V. (2022). Nepravda yak smyslovyi komponent u strukturi ukrainskomovnoho psevdonimu. V (Iuvileinyi zbirnyk naukovykh prats), prysviachenyi 65-richchiu z dnia narodzhennia T.A. Kosmedy (ss. 527–541). Vyd-vo KhNU im. V. N. Karazina].

Космеда, Т. (2022) Моделирование псевдоинформации в научном лингвистическом дискурсе: активные манипулемы [Modeling pseudo-information in scientific linguistic discourse: active manipulations]. B: A. Klimkiewicz (ред.). Perswazja językowa w różnych dyskursach [Речевое воздействие в разных дискурсах]. T. 7 (cc. 155–175). Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego. [Kosmeda, T. (2022). Modelirovanie psevdoinformatsii v nauchnom lingvisticheskom diskurse: aktivnie manipulemi. V: A. Klimkiewicz (ed.). Perswazja językowa w różnych dyskursach [Rechevoe vozdeistvie v raznikh diskursakh]. T. 7 (ss. 155–175). Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego].

Космеда, Т., Халіман, О. (2013). Мовна гра в парадигмі інтерпретативної лінгвістики. Граматика оцінки. Граматична ігрема (теоретичне осмислення дискурсивної практики) [Language game in the paradigm of interpretive linguistics. Axiological grammar. Grammatical game (theoretical understanding of discursive practice)]. Коло [Kosmeda, T., Khaliman, O. (2013). Movna hra v paradyhmi interpretatyvnoi linhvistyky. Hramatyka otsinky. Hramatychna ihrema (teoretychne osmyslennia dyskursyvnoi praktyky). Kolo].

Малецкий, Л. (2019). Фейк – брехня в комунікативному просторі [Fake is a lie in the communicative space]. Studia Ukrainica Posnaniensia, 10 (2), 75–84 [Maletskyi, L. (2019). Feik – brekhnia v komunikatyvnomu prostori. Studia Ukrainica Posnaniensia, 10 (2), 75–84].

Морозова, Е. (2005). Ложь как дискурсивное образование: лингвокогнитивный аспект [Lie as a discursive formation: linguocognitive aspect]. Экограф [Morozova, Y. (2005). Lozh kak diskursivnoe obrazovanie: lingvokognitivnii aspekt. Ekograf].

Ортега-і-Гассет Х. (1994). Вибрані твори. Основи [Orteha-i-Hasset Kh. (1994). Vybrani tvory. Osnovy].

Сладкевич, Ж. (2020). Правда и фейк в аксиологическом ракурсе (на примере цифровых медиаресурсов) [Truth and fake from an axiological perspective (based on digital media resources)]. Przegląd Rusycystyczny, 1 (169), 119–144 [Sladkevich, Z. (2020). Pravda i feik v aksiologicheskom rakurse (na primere tsifrovikh mediaresursov). Przegląd Rusycystyczny, 1 (169), 119–144].