„Und die Scheibe war wie ein Distanzsignal.“ Zum Fenster-Motiv in ausgewählten autobiografischen Werken von Hanns-Josef Ortheil

Katarzyna Grzywka-Kolago

doi:10.18290/rh25735.6

Data publikacji : 2025-08-04

Tom 73 Nr 5 (2025)

„A szyba była jakby sygnałem dystansu”. O motywie okna w wybranych utworach autobiograficznych Hannsa-Josefa Ortheila

Katarzyna Grzywka-Kolago

https://orcid.org/0000-0002-5387-0152

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25735.6

Abstrakt

Celem artykułu jest analiza wybranych dzieł autobiograficznych Hannsa-Josefa Ortheila oraz określenie funkcji pojawiającego się w nich motywu okna. Szczególne znaczenie odgrywa w tym kontekście okno wykuszowe w mieszkaniu rodziców Ortheila w Kolonii. Wyznaczało ono granicę w postrzeganiu przez dziecko świata zewnętrznego – między tu i tam, między bezpieczną strefą przestrzeni domowej a niepewnością obcej i zagrażającej przestrzeni zewnętrznej. Ale z drugiej strony okno otwierało przestrzeń mieszkania rodziców, bo pozwalało przezwyciężyć izolację i poznać inną rzeczywistość. O ile we wcześniejszych publikacjach Ortheila często jest mowa o zamkniętym oknie widzianym z perspektywy pokoju, o tyle w powieści autobiograficznej Ombra (2021) pojawia się również otwarte okno i okno widziane z zewnątrz. W ten sposób granica wyznaczona przez okno w mieszkaniu rodziców późniejszego pisarza zostaje symbolicznie przekroczona – nie tylko poprzez otwarcie, ale także poprzez zmianę perspektywy spojrzenia.

Słowa kluczowe:

Hanns-Josef Ortheil, okno, utwór autobiograficzny, funkcja, rodzina, izolacja

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (Deutsch)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Catalani, S., Marx, F., & Schöll, J. (Hrsg.). (2009). Kunst der Erinnerung, Poetik der Liebe. Das erzählerische Werk Hanns-Josef Ortheils. Wallstein Verlag.

Durzak, M., & Steinecke, H. (Hrsg.). (1995). Hanns-Josef Ortheil – Im Innern seiner Texte. Studien zu seinem Werk. R. Piper.

Genette, G. (2016). Fiktionale Erzählung, faktuale Erzählung. In A. Tippner & Ch. F. Laferl (Hrsg.), Texte zur Theorie der Biographie und Autobiographie (S. 254–275). Reclam.

Grzywka, K. (2009). „… als wären diese Räume mir nahe, als wären es auch meine eigenen Räume“. Studien zum Werk von Hanns-Josef Ortheil. Instytut Germanistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Kartenbeck, C. (2012). Erfindungen des Lebens. Autofiktionales Erzählen bei Hanns-Josef Ortheil. Universitätsverlag Winter.

Lejeune, P. (1994). Der autobiographische Pakt. Aus dem Französischen von Wolfram Bayer und Dieter Hornig. Suhrkamp.

Müller, H.-R. (Hrsg.). (2005). Die Kunst der Benennung. Autobiographische Bildungsforschung am Beispiel von Hans-Josef Ortheils Essay „Das Element des Elephanten“. Mit einem Nachwort des Autors. V&R Unipress.

Ortheil, H.-J. (2001). Das Element des Elephanten. Wie mein Schreiben begann. Luchterhand Literaturverlag.

Ortheil, H.-J. (2005). Nachwort. In H.-R. Müller (Hrsg.), Die Kunst der Benennung. Autobiographische Bildungsforschung am Beispiel von Hans-Josef Ortheils Essay „Das Element des Elephanten“ (S. 197–204). V&R Unipress.

Ortheil, H.-J. (2009). Die Erfindung des Lebens. Luchterhand Literaturverlag.

Ortheil, H.-J. (2015). Der Stift und das Papier. Roman einer Passion. Luchterhand Literaturverlag.

Ortheil, H.-J. (2016). Was ich liebe und was nicht. Luchterhand Literaturverlag.

Ortheil, H.-J. (2021). Ombra. Roman einer Wiedergeburt. Luchterhand Literaturverlag.

Schmitz, H. (1997). Der Landvermesser auf der Suche nach der poetischen Heimat. Hanns-Josef Ortheils Romanzyklus. Verlag Hans-Dieter Heinz Akademischer Verlag.

Schneider, V., Birken, B., & Karamountzou, E. (Hrsg.). (2000). Vorwort. In Das Fenster in der Literatur. Eine Geschichte der freien Sicht (S. 12–16). Axel Dielmann.

Selbmann, R. (2010). Eine Kulturgeschichte des Fensters von der Antike bis zur Moderne. Dietrich Reimer Verlag.

Siblewski, K., & Ortheil, H. J. (2021). „Una vita – oder Herr Ortheil, wie haben Sie das gemacht?“ Ein Gespräch von Klaus Siblewski und Hanns-Josef Ortheil über Hanns-Josef Ortheils „Kosmos der Schrift“. In I. Klemm (Hrsg.), Ein Kosmos der Schrift. Hanns-Josef Ortheil zum 70. Geburtstag (S. 9–241). btb Verlag.