Voice from the Wound: Selected Post-War Works by Szymon Laks as a Composer’s Path to Resilience

Kinga Krzymowska-Szacoń

doi:10.18290/rh247212.4

Data publikacji : 2024-12-27

Tom 72 Nr 12 (2024)

Głos dobiegający z ran. Wybrane powojenne dzieła Szymona Laksa jako droga kompozytora ku rezyliencji

Kinga Krzymowska-Szacoń

https://orcid.org/0000-0002-9425-8701

DOI: https://doi.org/10.18290/rh247212.4

Abstrakt

Szymon Laks był polskim kompozytorem, który z powodu swojego żydowskiego pochodzenia stał się więźniem nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau. W latach poprzedzających II wojnę światową Laks pisał głównie dzieła w stylu neoklasycystycznym, podczas gdy po roku 1945, w wyniku tragicznych wydarzeń, ukonstytuował się jego indywidualny idiom kompozytorski, wyraźnie obecny m.in. w III Kwartecie smyczkowym oraz Huit chants populaires juifs. Celem artykułu jest wykazanie, że w swoich powojennych dziełach Laks zakodował unikatowe przesłanie (message) – swoiste świadectwo traumy. Zgodnie z teorią traumy nie tylko umożliwiło ono kompozytorowi rozpoczęcie procesu wychodzenia z traumy, lecz także – po odkodowaniu – stało się wezwaniem do zachowania kultury żydowskiej i polskiej tradycji ludowej: dwóch obszarów, które znacznie ucierpiały w wyniku wojny. Co więcej, powojenny dorobek Laksa, m.in. Poème na skrzypce i orkiestrę oraz jego twórczość literacka, w świetle metateorii Glenna Richardsona może być interpretowany jako droga ku rezyliencji.

Słowa kluczowe:

Szymon Laks, music and trauma, music and resilience, Holocaust, trauma

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bensimon, Moshe. “Integration of Trauma in Music Therapy: A Qualitative Study”. Psychological Trauma: Theory, Research, Practice and Policy 14, no. 3 (2022): 367-376. https://doi.org/10.1037/tra0001032.

Buchner, Antoni. “Laks’s Huit chants populaires juifs”. 2014. eda-records.com/177-1-CD-Details.html?cd_id=91.

Buchner, Antoni. “Szymon Laks: III Kwartet smyczkowy”. Muzykalia VI/Judaica 1, 2008. http://demusica.edu.pl/wp-content/uploads/2019/07/buchner_muzykalia_6_judaica1.pdf.

Caruth, Cathy. Unclaimed Experience: Trauma, Narrative, and History. Baltimore: Johns Hopkins University Press, 1996.

Caruth, Cathy, and Katarzyna Bojarska. “Teoria traumy jako siła lektury. Cathy Caruth w rozmowie z Katarzyną Bojarską”. Translated by Katarzyna Bojarska. Teksty Drugie, no. 6 (2010): 125-136.

Cizmic, Maria. Performing Pain: Music and Trauma in Eastern Europe. New York: Oxford University Press, 2012.

Duchen, Jessica, and Philippe Graffin. “‘Love triumphant?”. The Strad (January 2005): 44-47.

Greene, Roberta R., and Sandra A. Graham. “Role of Resilience Among Nazi Holocaust Survivors. A Strength-Based Paradigm for Understanding Survivorship”. Family & Community Health 32, no. 1S (2009): S75-S82. https://doi.org/10.1097/01.FCH.0000342842.51348.83.

Greene, Roberta R., Shira Hantman, Adi Sharabi, and Harriet Cohen. “Holocaust Survivors. Three Waves of Resilience Research”. Journal of Evidence-Based Social Work 9, no. 5 (2012): 481-497. https://doi.org/10.1080/10911359.2011.566797.

Hartman, Geoffrey H. “On Traumatic Knowledge and Literary Studies”. New Literary History 26, no. 3 (1995): 537-563.

Kaczyński, Tadeusz. “Rozmowa z Szymonem Laksem”. Ruch Muzyczny, no. 21 (1964): 15-16.

van der Kolk, Bessel. The Body Keeps the Score: Brain, Mind, and Body in the Healing of Trauma. New York: Penguin Group, 2014.

Kuczyńska, Alicja. “Oczy pamięci”. In Pamięć Shoah: kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, 2nd ed., edited by T. Majewski, A. Zeidler-Janiszewska, 687-694. Łódź: Officyna, 2011.

LaCapra, Dominick. Writing History, Writing Trauma, Baltimore, London: Johns Hopkins University Press, 2001.

Laks, André. “O moim ojcu Szymonie Laksie i jego książce ‘Gry oświęcimskie’”, Muzykalia VI/ Judaica 1 (2008): 1-9.

Laks, Szymon. Gry oświęcimskie. Oświęcim: Państwowe Muzeum Oświęcim-Brzezinka, 1998.

Luckhurst, Roger. The Trauma Question. London–New York: Routledge, 2008.

McCoy, Molly J. “Szymon Laks – 3 pieśni do wierszy Juliana Tuwima (Przymierze, Staruszkowie, Erratum).” In Muzyka źle obecna, vol. 1, edited by K. Tarnawska-Kaczorowska, 357-380. Warszawa: Sekcja Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich, 1989.

Meyer, Leonard B. Style and Music. Theory, History and Ideology. Chicago–London: The University of Chicago Press, 1996.

Poniatowska, Irena. “Laks – Szymulska. Przyczynek do dziejów przyjaźni artystycznej.” Ruch Muzyczny, no. 9 (1985): 3-4.

Prokop-Janiec, Eugenia. “Żyd – Polak – artysta. O budowaniu tożsamości po Zagładzie”. Teksty Drugie 66, no. 1 (2001): 120-134.

Richardson, Glenn. “The Metatheory of Resilience and Resiliency”, Journal of Clinical Psychology 58, vol. 3 (2002), 307-321.

Rogers, Jillian C. Resonant Recoveries: French Music and Trauma Between the World Wars. New York: Oxford University Press, 2021.

Scarry, Elaine. The Body in Pain: The Making and Unmaking of the World. New York: Oxford University Press, 1987.

Schönfelder, Christa. Wounds and Words. Childhood and Family Trauma in Romantic and Postmodern Fiction. Bielefeld: transcript Verlag, 2013.

Smyth, Marie. “Culture and Society. The Role of Creativity in Healing and Recovering One’s Power after Victimisation”. In Music, Music Therapy and Trauma: International Perspectives, edited by J. Sutton, 57-82. London: Jessica Kingsley Publishers, 2002.

Suchowiejko, Renata. Paris, capitale musicale polonaise dans l’entre-deux-guerres: Artistes – événements – contextes. Translated by Alexandre Dayet, linguistically and musicologically revised by Sylvie Douche. Ad Parnassum Studies 14. Bologna: Ut Orpheus Edizioni, 2023.

Szymulska, Halina. [untitled]. In Muzyka źle obecna, vol. 2, edited by K. Tarnawska-Kaczorowska, 98-112. Warszawa: Sekcja Muzykologów Związku Kompozytorów Polskich, 1989.

Tanaka, Mariko Hori, Yoshiki Tajiri, and Michiko Tsushima, eds. Samuel Beckett and Trauma. Manchester: Manchester University Press, 2018.

Tomaszewski, Mieczysław. “Odczytywanie dzieła muzycznego. Od kategorii elementarnych do fundamentalnych i transcendentnych,” Teoria Muzyki, no. 1 (2012): 7-50.

Wang, Crystal C., Mariel Emrich, Hal Rives, Annell Ovalles, Drew Wright, Katarzyna Wyka, and JoAnn Difede. “Music Interventions for Posttraumatic Stress Disorder: A Systematic Review”. Journal of Mood & Anxiety Disorders 6 (2024). Available online, https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2950004424000075. https://doi.org/10.1016/j.xjmad.2024.100053.

Wlodarski, Amy Lynn. Musical Witness and Holocaust Representation. Cambridge: Cambridge University Press, 2015.

Zuk, Patrick. “Mourning the Revolution. Nikolay Myaskovsky’s Sixth Symphony”. In Twórczość kompozytorów słowiańskich I połowy XX wieku. Zagadnienia wybrane, edited by K. Krzymowska-Szacoń, 169-185. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2017.