Okoliczności odnalezienia i odzyskania miecza koronacyjnego Zygmunta I Starego w świetle badań Mariana Morelowskiego

Piotr Paweł Chabiera

doi:10.18290/rh24724-9

Data publikacji : 2024-06-11

Tom 72 Nr 4 (2024)

Okoliczności odnalezienia i odzyskania miecza koronacyjnego Zygmunta I Starego w świetle badań Mariana Morelowskiego

Piotr Paweł Chabiera

https://orcid.org/0000-0003-3852-1306

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24724-9

Abstrakt

Celem artykułu jest prezentacja dotąd niepublikowanych badań na temat działalności Mariana Morelowskiego w procesie rewindykacji regaliów zagrabionych z terenów Rzeczypospolitej. Problem i proces restytucji mienia kulturalnego po traktacie ryskim doczekał się szeregu badań, nie ma jednak osobnego opracowania dotyczącego udziału i zasług na tym polu m.in. M. Morelowskiego. W niniejszym artykule opisano szczegółowo jego uczestnictwo w kwerendach w Berlinie jako delegata Mieszanej Komisji Specjalnej w Moskwie, dzięki którym miał pełną wiedzę o losach dzieł sztuki należących do polskiego dziedzictwa narodowego, a rozproszonych po grabieży Skarbca Koronnego na Wawelu. Wnikliwym badaniom poddano materiały dotyczące rewindykacynej aktywności Polonii po drugiej wojnie światowej, ze szczególnym uwzględnieniem działalności Stanisława Meyera, Antoniego Maryanowskiego i Edwarda Raczyńskiego.

Dzięki badaniom dokumentów należących do spuścizny po M. Morelowskim, zgromadzonych w Bibliotece im. Wróblewskich Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie, jak również archiwaliów będących w posiadaniu Działu Rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu i Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie, nadto archiwaliów po A. Maryanowskim, zgromadzonych Archiwum Zamku Królewskiego na Wawelu, oraz kontakty z wybranymi osobami udało się odnaleźć wiele nowych, nieznanych i niepublikowanych informacji na temat istoty problemu badawczego.

Z uwagi na ramy czasowe publikacji opracowanie celowo zawężono do 1926 r., kiedy M. Morelowski odbył badania w Berlinie, zakończył pracę w Moskwie i powrócił do Polski, by 1 lipca tego roku objąć stanowisko kustosza Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu i jedynie wzmiankowano późniejsze jego losy w latach 30. i po wojnie. Szerszej analizie poddano dalsze losy miecza po 1950 r.

Słowa kluczowe:

Traktat ryski, dziedzictwo kulturowe, rewindykacja dzieł sztuki, Marian Morelowski, Miecz Zygmuntowski

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bierzanek, Remigiusz, i Józef Kukułka (red.), Sprawy polskie na konferencji pokojowej w Paryżu w 1919 r. Dokumenty i materiały. T. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.

Czubiński, Anrtoni. Historia Powszechna XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2003.

Jarnuszkiewicz, Czesław. „Broń w dawnych Inwentarzach”, Broń i Barwa nr 11–12 (1936): 270–272.

Kondracki, Tadeusz. Stefan Adam Zamoyski (1904-1976). Ziemianin-żołnierz-działacz emigracyjny. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2018.

Kowalski, Wojciech. Repatriacja dóbr kultury w sytuacji cesji terytorialnej i rozpadu państw wielonarodowych. Warszawa: Polska Fundacja Spraw Międzynarodowych, 1998.

Kuczyński, Stefan Krzysztof. „O polskim mieczu koronacyjnym”. Przegląd Historyczny” nr 52/3 1961: 562–577.

Majchrowski, Jacek M. (red.). „Jackowski Tadeusz Gustaw”. W: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. Jacek M. Majchrowski, przy współracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana, 97. Warszawa: Polska Oficyna Wydawnicza BGW, 1994.

Matelski, Dariusz. „Spór o dobra kultury między Drugą Rzeczypospolitą a Niemcami i wolnym miastem Gdańskiem w latach 1919-1939”. Przegląd Polsko-Polonijny nr 2 (2011): 17–37.

„Miecz koronacyjny Zygmunta Pierwszego, Teletype z Paryża, 29.3.63 – 12.30”. W: Tadeusz Kondracki. Stefan Adam Zamoyski (1904–1976): ziemianin, żołnierz, działacz emigracyjny, 189. Warszawa: Instytut Historii PAN, 2018.

Morelowski, Marian. „Losy skarbca koronnego od czasów rozbiorów”. Sprawozdania Towarzystwa Naukowego we Lwowie 9 (1929): 206–220.

Morelowski, Marian. „Losy Skarbca Koronnego. Rozproszenie i częściowe ocalenie Skarbu Koronnego na Wawelu”. Czas nr 39 (1930): 1–2.

Relacja z rozmowy ze Stanisławem Morelowskim przeprowadzonej 13 maja 2016 r. we Wrocławiu. Nagrania w posiadaniu autora.

Sobolewski, Eve. „Ignacy Jan Paderewski”, Culture.pl. Twórcy. Dostęp 28.10.2019. https://culture.pl/ pl/tworca/ignacy-jan-paderewski.

Stojanowski, Józef, i Józef Siemieński. „Aktualność długów Stanisława Augusta”. Przegląd Historyczny nr 50–76 (1924): 51–52.

Willaume, Juliusz. „Echa przewłaszczenia oraz zniszczenia insygniów koronnych Rzeczypospolitej w świetle tradycji i źródeł”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F, Nauki Filozoficzne i Humanistyczne 25 (1970): 49–68.