Spiżarnia Paula de Vosa i Polowanie z sokołami Jana Hackaerta. O dwóch obrazach z motywem myśliwskim i ich znaczeniu w dziejach przemian malarstwa flamandzkiego i holenderskiego

Beata Purc

doi:10.18290/rh24724-4

Data publikacji : 2024-06-11

Tom 72 Nr 4 (2024)

Spiżarnia Paula de Vosa i Polowanie z sokołami Jana Hackaerta. O dwóch obrazach z motywem myśliwskim i ich znaczeniu w dziejach przemian malarstwa flamandzkiego i holenderskiego

Beata Purc

https://orcid.org/0000-0003-1026-5574

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24724-4

Abstrakt

Przedmiotem artykułu są dwa obrazy z tematem myśliwskim Spiżarnia Paula de Vosa (1595 - 1678) we współpracy z Janen Fytem (1611-1667) i Polownie z sokołami autorstwa Jana Hackaerta (1629-po1685). Te dwa dzieła zostały nabyte do zbiorów Muzeum Miejskiego w Gdańsku (Stadtmuseum) podczas II wojny światowej. Artykuł prezentuje nowe badania atrybucyjne, ikonograficzne i wskazuje na wartościowy charakter przykładów barokowego malarstwa europejskiego w polskich zbiorach. Prezentuje walory artystyczne i formalne obu obrazów rozpatrując je w kontekście innych, podobnych tematów i przedstawień występujących w sztuce południowych i północnych Niderlandów. Ustalono, że obraz Spiżarnia Paula de Vosa (1595- 1678) we współpracy z Janen Fytem (1611-1667) można uznać za pierwowzór, który był kopiowany przez malarzy do XVIII. W artykule zwrócono także uwagę na próby ustalenia losów obiektów ruchomych, które po 1945 r. w nowych warunkach historycznych zostały przemieszczone, a ich proweniencja zasługuje na badanie.

Słowa kluczowe:

martwa natura, malarstwo flamandzkie, malarstwo holenderskie XVII w., ikonografia, sceny myśliwskie, spiżarnia, polowanie z sokołem, Paul de Vos, Jan Fyt, Jan Hackaert

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aikema, Bernard. Rec.: Gustav Solar. Jan Hackaert, Schweizer Ansichten 1653–1656. Zürich 1981. Oud-Holland 100 (1986): 71–74.

Alewyn, Richard. Das große Welttheater, Die Epoche der höfischen Feste. Berlin: Henschelverl, 1985.

Alte Pinakothek München. [Katalog Zbiorów]. München: Prestel Verlag, 1999.

Antic Store. Dostęp 24.11. 2020. Antichità San Felice. Paintings and Sculptures from the 16th to the 19th century, https://www.anticstore.art/75422P.

Antoniewicz, Grażyna. „‘Spłoszone konie’ dotarły do Moskwy. Wojenne losy gdańskich zabytków”. Dziennik Bałtycki z 8.09.2017.

Benezit, Emmanuel. Dictionnaire critique et documentaire des Peintres, Sculpteurs, dessinanteures et Graveurs. T. 5. Paris: Gillet, 1976.

Bielawski, Tomasz. Myśliwiec. Oprac. i wstępem poprzedzili Zbigniew Nowak i Wacław Odyniec. Olsztyn: Pojezierze, 1980.

Branden, Frans Jozef Peter van den. Geschiedenis der Antwerpsche schilderschool, Antwerpen, 1883. https://doi.org/10.11588/diglit.20670.

Bruyn, Jean-Pierre de. Erasmus II Quellinus (1607-1678), De Schilderijen met Catalogue Raisonné. Freren: Luca, 1988.

Catalogus schilderkuns. Oude Meesters. Antwerpen: Antwerpen Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, 1988.

„Chwal Ćwik. Żywa tradycja sokolnictwa” wystawa Muzeum Zamoyskich w Kozłówce (9.06. 2017–29.10.2017) w Muzeum Myślistwa i Łowiectwa w Warszawie (17.11.2017 – 29.04. 2018). Koszary Kantonistów, Muzeum Zamoyskich w Kozłówce i Polski Klub Sokolników PZŁ „Gniazdo Sokolników”.

Chranicki, Jan. „Muzeum Pomorskie w Gdańsku 1945-1953”. Rocznik Gdański’ 33 (1954).

Das flämische stilleben. 1550-1680, Kunnsthistorisches Museum Wien 10.03.2002; Kulturstiftung Ruhr Essen, Villa Hügel 1.09.-8.12.2002. Lingen, 2002.

Daston, Lorraine. „Die Lust an der Neugier in der frühneuzeitlichen Wissenschaft”. W: Curiositas. Welterfahrung und asthetische Neugierde in Mittelalter und Früher Neuzeit, 147–177. Göttingen: Wallstein, 2002.

Die Sprache der Bilder, Realität und Bedeutung in der Bilder niederländischen Malerei des 17. Jahrhunderts, Katalog wystawy Herzog Anton Ulrich- Museum Braunschweig 6.09.–5.11. 1978. Braunschweig: Herzog Anton Ulrich-Museum, 1978.

Doczewski, Zygmunt, i Renata Sobczak-Jaskulska. Myślistwo jako styl życia. Broń, akcesoria, przedstawienia i motywy myśliwskie od połowy XVI do początku XX wieku. Poznań: Muzeum Narodowe w Poznaniu, 1999.

Drezdeńska Galeria Obrazów. Dawni mistrzowie, red. Angelo Walther. Przeł. Janina Ruszczycówna i Tadeusz Dobrzeniecki. Drezno: Naczelna Dyrekcja Państwowych Zbiorów Sztuki, 1974.

Drost, Willi. Die Danziger Gemäldegalerie, Neuwerbungen 1940/41. Danzig: Verlag A.W. Kafemann, 1943.

Dumanowski, Jarosław. „Fuzje, jamniki, trąbki elementy kultury myśliwskiej szlachty wielkopolskiej w XVIII w.”. W: Intelektualia myśliwskie. Polowania dworskie. Materiały II sesji zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 10-11 maja 2003, 81–84. Kozłówka: Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 2003.

Dutuit, Eugène. Dictionnaire, Jan Hackaert – Rembrandt. Manuel de l’amateur d’estampes. Réimpr. Paris: A. Lévy, 1884–1888 (wznowienie 1972).

Emblemata, Handbuch zur Sinnbildkunst des XVI. und XVII. Jahrhunderts, T.1–2, wyd. przez Arthur Henkel i Albrecht Schöne. Stuttgart: ‎ J.B. Metzler, 1967.

Emmens, Jan A. „Ein aber ist nötig – zu Inhalt und Bedeutung von Markt – und Kuchenszenen des 16. Jarhunderts“. W: Album Amicorum J. G. van Gelder, 93–101. Den Haag: Nijhoff, 1973.

Europejskie Dziedzictwo rozproszone, Muzeum Historii Miasta Gdańska. Oprac. tekstów oraz wybór ilustracji do wystawy i katalogu Aleksandra Banach et al., red. Marek Najmajer i Piotr Najmajer. Gdańsk: Regionalny Ośrodek Studiów i Ochrony Środowiska Kulturowego, 1992.

Fellenberg, Walo von. „Alpenreise 1655. Conrad Meyer und Jan Hackaert”. Weltkunst. 49 (1979): 1569.

Forster, Albert. Kunstschaffen im Deutschen Danzig. Danzig: Danzig: Verlag A.W. Kafemann, 1939.

Funk, Horst. „Frans Snyders oder Paull de Vos“. W: Edwin Redslob zum 70. Geburtstag, hrsg. von Georg Rohde und Ottfried Neubecker, 316–321. Berlin: E. Blaschker, 1955,

Galera Monegal, Montserrat. Barcelona: Institut Cartografic de Catalunya, 1998.

Ganz, Ulrike D. Neugier und Sammelbild. Rezeptionsästhetische Studien zu gemalten Sammlungen in der niederländischen Malerei ca. 1150-1650. Weimar: VDG, 2006.

Genaille, Robert. Encyklopedia malarstwa flamandzkiego i holenderskiego. Przeł. Ewa Maliszewska i Krystyna Secomska, uzupełnienia Maciej Monkiewicz i Antoni Ziemba. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 2001.

Górecka-Petrajtis, Krystyna. „Zbiory malarstwa dawnego w Muzeum Narodowym w Gdańsku — historia i współczesność”. Jantarowe szlaki 36, nr 3 (233) (1994): 35–39.

Gosieniecka, Anna. „Wystawa rewindykowanych zbiorów gdańskich”. Muzealnictwo 7/8 (1958): 41–51, 83.

Gosieniecka. Anna. „Muzeum Narodowe w Gdańsku”. Rocznik Gdański 34/35 (1974/ 1975): 267–281.

Greindl, Edith. Les Peintres Flamands de Nature Morte au XVIIe siècle. Bruxelles: Elsevier, 1956.

Greindl, Edith. Les peintres flamands de nature morte au XVIIe siècle. Michigan: Editions d’Art Michel Lefebvre, 1983.

Grimm, Claus. Stilleben, Die Niederländischen und deutschen Meister. Stuttgart, Zürich: Belser, 1988.

Hobusch, Erich. Das grosse Halali. Eine Kulturgeschichte der Jagd und der Hege der Tierwelt. Leipzig: MV – Militärverlag der Deutschen Demokratischen Republik 1985.

Illustrated Dictionary of 17th century Flemish painters, red. Jan de Maere i Marie Wabbes, tekst Jennifer Martin. Brussel: La Renaissance du Livre, 1994.

Impelluso, Lucia. Natura i jej symbole. Rośliny i zwierzęta. Przeł. Hanna Cieśla. Warszawa: Arkady, 2006.

Irmscher, Günter. „Ministrae voluptatum. Stoicizing ethics in the Market and Kitchen scenes of Pieter Aertsen and Joachim Beuckelaer”. Simiolus 16, no. 4 (1986): 219–232.

Isselburg, Peter. Emblemata Politica, Nürnberg: Endter, 1640.

Jak żywa jest martwa natura. Przykłady martwych natur i scen animalistycznych w nowożytnej sztuce europejskiej. Katalog wystawy ze zb. Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Gdańsku, Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku, red. Beata Purc Stępniak, współpraca Beata Zgodzińska, Słupsk: Muzeum Pomorza Środkowego w Słupsku 2006.

Kennedy Grimsted, Patricia. „A Goudstikker van Goyen in Gdańsk. A Case Study of Nazi-Looted Art in Poland”. International Journal of Cultural Property, 22 June (2020): 53–96.

Knipping, John B. Iconography of the counter reformation in the Netherlands, T. 1. Nieuwkoop; De Graaf, 1974.

Konarski, Tomasz. „Człowiek i zwierzę”. W: Intelektualia myśliwskie. Materiały VI sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 18.06.2012. Kozłówka: Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 2012.

Koslow, Susan. Frans Snyders, The noble estate. Seventeenth-century still-life and animal painting in the southern Netherlands. Antwerp: Exhibitions International, 1995.

Kowalska, Helena. „Martwe natury w XIX wiecznych zbiorach gdańskich kolekcjonerów”. W: Spór genezę martwej natury. Materiały z sesji naukowej 25–26.X.2021, red. Sebastian Dudzik i Tadeusz J. Żuchowski. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2002.

Kowalska, Helena. Straty wojenne muzeum miejskiego (Stadtmuseum) w Gdańsku. T. 1: Malarstwo, 7–67. Gdańsk: Muzeum Narodowe w Gdańsku, 2017.

Lexikon der Christlichen Ikonographie, red. Engelbert Kirschbaum SJ, Bd. 2, Rom, Freiburg, Basel, Wien: Brill, 1994.

Malarstwo Europejskie, katalog zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie, red. Jan Białostocki. T. 1–2. Warszawa: Muzeum Narodowe, 1967.

Martwa natura. Historia, arcydzieła, interpretacje, red. Stefano Zuffi. Przeł. Katarzyna Wanago, Warszawa: Arkady, 2000.

Mauritshuis. Hollandse Schilderkunst. Landschappen 17de eeuw. Gravenhage: Staatsuitgeverij, 1980.

Meijer, Fred G. „Virtuosität, Wohlstand und geträumte Trophäen. Niederländische Stillleben mit toten Tieren zwischen 1600 und 1800. W: Von Schönheit und Tod. Tierstilleben von der Renaissance bis zur Moderne. Kunsthalle Karlsruhe, 2011–2012. Exhibition catalogue, 51–79.

Michalski, Sergiusz. Martwa natura a sceny religijne na obrazach Pietera Aertsena i jego kręgu: próba interpretacji, w: Spór genezę martwej natury. Materiały z sesji naukowej 25–26.X.2021, red. Sebastian Dudzik i Tadeusz J. Żuchowski, 71–91. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2002.

Moxey, Keith P.F. Pieter Aertsen, Joachim Beuckelaer, and the Rise of Secular Painting in the Context of the Reformation. New York, London: Garland Pub., 1977.

Muzea Pomorza Nadwiślańskiego. Tradycja i współczesność, red. Michał Woźniak. Toruń: Muzeum Okęgowe, 1996.

Neues allgemeines Künstler-Lexicon oder Nachrichten von dem Leben und den Werken. Oprac. Georg Kaspar Nagler. München: Verlag von A.E. Fleischmann, 1837.

Oczko, Piotr. Miotła i krzyż. Kultura sprzątania w dawnej Holandii, albo historia pewnej obsesji. Kraków: Collegium Columbinum, 2013.

Od Brueghela do Rubensa. Złoty wiek malarstwa flamandzkiego. Obrazy ze zbiorów Konnklijk museum voor Schoen Kunsten w Anwerpii i z belgijskich kolekcji prywatnych, katalog wystawy, Zamek Królewski w Warszawie 17.11.1997-31 01.1098. Warszawa: Arx Regia, 1997.

Ogród. Forma-symbol-marzenie, katalog wystawy Zamek Królewski Warszawa 18.12.1998–28.02. 1999, red. Małgorzata Szafrańska. Warszawa: Arx Regia, 1989.

Paner, Henryk. Dawne łowiectwo. Gdańsk: Muzeum Archeologiczne w Gdańsku, 1994.

Panofsky, Erwin. Grabplastik. Vier Vorlesungen über ihren Bedeutungswandel von Alt-Ägypten bis Bernini. Hrsg. v. Horst W. Janson. Übers. v. Lise Lotte Müller. Köln: DuMont Schauberg, 1964.

Podgóreczny, Marian. Albert Forster -gauleiter i oskarżony, Gdańsk: b.w. 1977

Pomian, Krzysztof. Zbieracze i osobliwości, Paryż-Wenecja XVI-XVIII w., Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1996

Purc-Stępniak, Beata. „Bogaty świat zwierząt”. W: Malarstwo flamandzkie doby Rubensa, van Dycka i Jordaensa 1608–1678, red. Antoni Ziemba, 211–233. Warszawa: Przedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita” S.A., 2007.

Raupp, Hans Joachim. Stilleben und Tierstücke… Niederländische Malerei des 17. Jahrhunderts der SØR Rusche Sammlung. Münster: LIT Verlag, 2004.

Raupp, Hans Joachim. Untersuchungen zur Künstlerdarstellungen, Bd. 25, Hildesheim, Zürich, New York: Olms, 1984.

Richardson, Edgar Preston. „Jan Hackaert’s landscape with a stag hunt. Bulletin of the Detroit Institute of Arts, 30 (1950/51): 66–68.

Robels, Hella. Entwiclungsphasen der Antwerpener Stillebenmalerei von 1550-1650. W: Von Bruegel bis Rubens. Das goldene Jahrhundert der Flämischen Malerei, Wallraf-Richartz-Museum, konzeption Ekkehard Mai, 203-214 Köln: Hans Vlieghe, 1992,

Robels, Hella. Frans Snyders, Stilleben und Tiermaler 1579–165. München: Deutscher Kunstverlag, 1989.

Rubens, van Dyck, Jordaens. Barock aus Antwerpen, Ausstellung des Bucerius Kunst Forums mit Werken des Koninklijk Museum voor Schone Kunsten, Antwerpen, Hamburg 11.06-19.08. 2010; Nasjonalmuseet for Kunst, Arkitektur og Design, Oslo 10.02–22.05.2011, Hamburg: Michael Philipp, 2010.

Rzymełka, Jan. Sokolnictwo. Katowice: b.w., 2002.

Samsonowicz, Agnieszka. „Tysiąckroć więcej psi w roku kosztują niżli uszczują”. W: Intelektualia myśliwskie polowania dworskie, Materiały z II sesji zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 10-11maja 2003, 38–39. Kozłówka: Muzeum Zamoyskich w Kozłówce 2003.

Schenker, Dieter. Albert Froster Gdański Namiestnik Hitlera. Łódź: POLNORD, 2002.

Schneider, Norbert. Stilleben. Realität Und Symbolik der Dinge. Die Stillebenmalerei der frühen Neuenzeit. Köln: Rolf Taschen, 1989.

Schütz, Karl. „Die Geschichte des Stillebens”. W: Das flämische stilleben. 1550-1680, Kunsthistorisches Museum Wien 10.03.2002; Kulturstiftung Ruhr Essen, Villa Hügel 1.09.-8.12. 2002, Lingen, 2002.

Soutton, Peter C. Masters of the seventheenth-century Dutch Landscape Painting. Katalog wystawy Rijksmuseum Amsterdam, Museum of Fine Arts Boston oraz Philadelphia Museum of Art. Amsterdam: Museum of Fine Arts Boston, 1986.

Stasiak, Arkadiusz Michał. „Ptaki drapieżne układane do polowań w nowożytnej Rzeczpospolitej”. W: Intelektualia myśliwskie. Materiały VI sesji naukowej zorganizowanej w Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 18.06.2012, 1–60. Kozłówka: Muzeum Zamoyskich w Kozłówce, 2012.

Sterling, Charles. Martwa natura. Przeł. Wiktor Dłuski i Joanna Pollakówna. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998.

Stighelen, Katlijne van der. „Produciviteiten en samenwerking in het Antwerpse kunstenaarsmilieu 1620-1640. W: Gemeentekredite . Driemaandelijks tijdschrift van het Gemeentekrediet van België 172 (1990): 5–15.

Stilleben und Tierstücke. Niederlandische Malerei des 17. Jahrhunderts der SOR Rusche-Sammlung. Oprac. Hans Joachim Raupp, T. 5. Münster: LIT Verlag, 2005.

Still-Life Paintings from the Netherlands 1550–1720. Katalog wystawy Rijksmuseum Amsterdam 19.06.–19.09.1999. The Cleveland Museum of Art. 31.10-09.01.2000.

Stryczyński, Michał. Gdańsk w latach 1945–1948, odbudowa organizmu miejskiego. Studia i materiały do Dziejów Gdańska. T. 9. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1981.

Tapié, Alain, i Philippe Duvanel, Tables et festins. L’hospitalité dans la peinture flamande et hollandaise et la bande dessinée Flandres, 1585–1660. Grenoble: Glénat Livres, 2015.

The Magic of Things, Still-Life Painting 1500–1800, hrsg Jochen Sander, katalog wystawy Städel Museum Frankfurt am Main 20.03.-17.08. 2008, Kunstmuseum Basel 5.09.2008–4.01.2009, Frankfurt am Main 2008.

[Thieme-Becker, Allgemeines Lexikon der bildenden Künstler von der Antike bis zur Gegenwart], red. Ulrich Thieme i Felix Becker. Bd. 1–37. Leipzig: Verlag von Wilhelm Engelmann, później Verlag E.A. Seemann, 1907–1950.

Tieze, Agnes. Flamische Gemälde im Städel 1550–1800. Katalog der Gemälde im Städel Museum Frankfurt am Main, hrsg. Max Hoollein i Jochen Sander, Petersberg, Frankfurt am Main: Michael Imhof Verlag GmbH & Co, 2009.

Von Schönheit und Tod. Tierstillleben von der Renaissance bis zur Moderne. Staatliche Kunsthalle Karlsruhe, vom 19. November 2011 bis zum 19. Februar 2012, Heidelberg 2011.

Von Bruegel bis Rubens. Das goldene Jahrhundert der Flämischen Malerei, Wallraf-Richartz-Museum, Konzeption Ekkehard Mai, Hans Vlieghe, Köln 1992.

White, Christopher. The lather Flemish Pictures in the Collection of Her Majesty the Queen, London: Royal Collection Trust, 2007.

Wied, Alexander. „Markt und Küchenstilleben”. W: Das flämische Stillleben, 1550-1680: eine Ausstellung der Kulturstiftung Ruhr Essen und des Kunsthistorischen Museums Wien: Kulturstiftung Ruhr Essen. Villa Hügel, 1. September – 8. Dezember 2002.

Willigen, Adriaan van der, i Fred G. Meijer. A Dictionary of Dutch and Flemish Still-life Painters Working in Oils 1525–1725. Leiden: Primavera Press, 2003.

Wodzicki, Kazimierz, hr. O sokolnictwie i o ptakach myśliwskich, Warszawa: Graf_ika, 1858.

Wurzbach, Alfred von. Niederländisches Künstler-Lexikon; auf Grund archivalischer Forschungen bearbeitet. Vol. 2. Wien, Leipzig: Verlag von Halm und Goldmann, 1906.

Wuyts, Leo. „Kilka uwag na temat martwej natury w latach 1550-1650”. W: Od Brueghela do Rubensa. Złoty wiek malarstwa flamandzkiego. Obrazy ze zbiorów Konnklijk museum voor Schoen Kunsten w Anwerpii i z belgijskich kolekcji prywatnych, katalog wystawy, Zamek Królewski w Warszawie 17.11.1997-31 01.1098, 47–48. Warszawa: Arx Regia, 1997.

Żuchowski, Tadeusz. „Od świata przyrody do dzieła sztuki. Martwa natura jako problem autonomizacji sztuki”. W: Spór genezę martwej natury. Materiały z sesji naukowej 25–26.X.2021, red. Sebastian Dudzik i Tadeusz J. Żuchowski, 13–27. Toruń: Wydawnictwo UMK, 2002.