Czarny portret Wilna w Posłuchaniu u Lucypera Józefa Juliana Sękowskiego

Maria Janoszka

doi:10.18290/rh25731.6

Data publikacji : 2025-04-02

Tom 73 Nr 1 (2025)

Czarny portret Wilna w Posłuchaniu u Lucypera Józefa Juliana Sękowskiego

Maria Janoszka

https://orcid.org/0000-0003-2353-7364

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.6

Abstrakt

Artykuł podejmuje analizę portretu Wilna zawartego w Posłuchaniu u Lucypera, satyrycznym opowiadaniu Józefa Sękowskiego, urodzonego na Wileńszczyźnie orientalisty i poligloty, po 1832 r. zrywającego relacje z polskością na rzecz tożsamości rosyjskiej. Chętnie operujący groteską, zjadliwą ironią i karykaturą, pisarz tworzy szyderczy obraz miasta swej młodości. Do komponentów czarnego portretu Wilna, którego mit w polskiej literaturze zaczynał się właśnie kształtować, należą liczne skandale obyczajowe, nieoświecenie, zapóźnienia cywilizacyjne i intelektualne oraz nierozumność podejmowanych decyzji.

Słowa kluczowe:

Józef Julian Sękowski, Wilno, Posłuchanie u Lucypera, ironia, groteska, satyra

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Ambroziak, Daria. „Każdy baron ma swoją fantazję”. Józef Sękowski, Polak z pochodzenia, Rosjanin z wyboru. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2007.

Anonim. „Pochwalmy Żydów”. W: „Wiadomości brukowe”. Wybór artykułów, wybrał i oprac. Zdzisław Skwarczyński, 129–131. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003.

Beauvois, Daniel. Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego 1803–1832. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2010.

Buchowski, Krzysztof. „Mit litewski jako część mitu Kresów Wschodnich”. W: Między mitem a rzeczywistością. Kresy Wschodnie w XIX i XX wieku, red. Adrianna Dawid i Joanna Lusek, 17–25. Bytom–Opole: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Uniwersytet Opolski, 2017.

Dziedzic, Joanna. „Rosyjskie ścieżki Józefa Sękowskiego: «Fantastyczne przygody barona Brambeusa»”. W: Józef Sękowski. Fantastyczne przygody barona Brambeusa, tłum. Witalis Olechowski, red. Małgorzata Burzka-Janik i Jarosław Ławski, 81–94. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2017.

Inglot, Mieczysław. „Antysarmacki pamflet carskiego agenta”. Teksty Drugie, nr 3 (1975): 141–147.

Jabłonowski, Aleksander. „Orientalista Sękowski w korespondencji z Lelewelem. Studium na tle listów orientalisty osnute”. W: Aleksander Jabłonowski. Pisma, t. 7: Rzeczy polskie, 1–177. Warszawa: E. Wende i s-ka, właśc. T. Hiż i A. Turkuł, 1913.

Jędrzejewski, Tomasz. Blednący atrament. Polskie rokoko literackie lat 1795–1830. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2022.

Kaverin, Veniamin. „O.I. Senkovskiy (Baron Brambeus). Zhizn' i deyatel'nost'”. V: Veniamin Kaverin. Sobraniye sochineniy, t. 6, 285–477. Moskva: Khudozhestvennaya literatura 1966 [Каверин, Вениамин. „О.И. Сенковский (Барон Брамбеус). Жизнь и деятельность”. В: Вениамин Каверин. Собрание сочинений, t. 6, 285–477. Москва: Художественная литература].

Kirkor, Adam Honory. Obrazki litewskie. Ze wspomnień tułacza Sobarri. Poznań: Nakładem Tygodnika Wielkopolskiego, 1874.

Ławski, Jarosław. „Ironia i nihilizm. Figura bibliotekarza w «Posłuchaniu u Lucypera» Józefa Sękowskiego”. Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo, nr 8 (2018): 83–94. https://doi.org/ 10.32798/pflit.69.

Ławski, Jarosław. „Lucyper z Petersburga. Proza fantastyczna Józefa Sękowskiego”. W: Józef Sękowski. Fantastyczne przygody barona Brambeusa, tłum. Witalis Olechowski, red. Małgorzata Burzka-Janik i Jarosław Ławski, 13–78. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2017.

Mickiewicz, Adam. Dzieła. T. 14: Listy, cz. 1: 1815–1829, oprac. Maria Dernałowicz, Elżbieta Jaworska i Marta Zielińska. Warszawa: Czytelnik, 1998,

Morawski, Stanisław. Kilka lat młodości mojej w Wilnie (181–1825), red. Adam Czartkowski i Henryk Mościcki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.

Pedrotti, Louis. Józef-Julian Sękowski. The Genesis of a Literary Alien. Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 1965.

Potocki, Stanisław. „Świstek krytyczny (wybór)”. W: Stanisław Potocki. „Podróż do Ciemnogrodu” i „Świstek krytyczny” (wybór), oprac. Emil Kipa, 3–86. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955.

Sękowski, Józef Julian. Mikerija lilia Nilu. Przekład starożytnego papirusu egipskiego znalezionego na piersiach mumii odkrytej w tebańskich katakumbach, red. Joachim Śliwa. Kraków: Deadpxels, 2021.

Sękowski, Józef Julian. Podróż do Nubii i wyższej Etiopii 1821, red. Joachim Śliwa. Kraków: Archeobooks, 2018.

Sękowski, Józef. „Posłuchanie u Lucypera”. W: Józef Sękowski. Fantastyczne przygody barona Brambeusa, tłum. Witalis Olechowski, red. Małgorzata Burzka-Janik i Jarosław Ławski, 99–124. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2017.

Sękowski, Józef. „Wielkie posłuchanie u Lucypera”. W: Józef Sękowski. Fantastyczne przygody barona Brambeusa, tłum. Witalis Olechowski, red. Małgorzata Burzka-Janik i Jarosław Ławski, 127–150. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2017.

Skwarczyński, Zdzisław. „Wstęp”. W: „Wiadomości brukowe”. Wybór artykułów, wybrał i oprac. Zdzisław Skwarczyński, V–CXXXIX. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003.

Węgrzyn, Iwona. „Bałamutny diabeł. O polskiej twórczości Józefa Juliana Sekowskiego (pogranicza i romantyczny kanon)”. Sztuka Edycji, nr 2 (2023): 31–39. https://doi.org/10.12775/ SE.2023.0022.

Węgrzyn, Iwona. „Józef Julian Sękowski. Petersburska pokusa nowoczesności”. W: Iwona Węgrzyn. Wyczerpana tradycja. Szkice o literaturze polskiej XIX wieku, 99–134. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2021.

Witkowska, Alina. Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1998.