The Cynics’ Parrhesia: The Example of Antisthenes of Athens

Dorota Tymura

doi:10.18290/rh25733.12

Data publikacji : 2025-07-07

Tom 73 Nr 3 (2025)

Cynicka parezja – przykład Antystenesa z Aten

Dorota Tymura

https://orcid.org/0000-0002-7836-9591

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25733.12

Abstrakt

Artykuł podejmuje ponowną analizę cynickiej koncepcji parezji – otwartej i niczym nieskrępowanej szczerości w mówieniu – poprzez postać Antystenesa z Aten, dotąd w dużej mierze pomijaną w badaniach. W przeciwieństwie do dominującego stanowiska naukowego, które za głównego reprezentanta cynickiej szczerości uznaje Diogenesa z Synopy, autorka argumentuje, że to Antystenes stworzył zarówno teoretyczne, jak i praktyczne fundamenty tej tradycji, łącząc sokratejski elenchos z nową, publicznie realizowaną formą retoryki. Po zarysowaniu semantycznej ewolucji pojęcia parezji przedstawia szczegółową analizę zachowanych fragmentów Antystenesa oraz relewantnych świadectw u Diogenesa Laertiosa, Ksenofonta i późniejszych doksografów. Autor formułuje trzy zasadnicze tezy: (1) Antystenes przekształcił filozofię w egzystencjalną misję moralnej prowokacji, mającą na celu demaskowanie konwencjonalnych wartości; (2) jego bios kynikos – charakteryzujący się dobrowolnym ubóstwem, życiem „zgodnym z naturą” oraz jednością słowa i czynu – stanowił performatywne narzędzie parezji; oraz (3) jego model istotnie wpłynął na późniejsze cynickie i stoickie ujęcia szczerości jako praktyki etycznej i politycznej. Analiza aforyzmów Antystenesa, jego krytyki władzy oraz sposobu konstruowania własnej postaci publicznej pozwala wypełnić istotną lukę historiograficzną i ukazuje, w jaki sposób cynicka parezja przekształciła się z sokratejskiej dialektyki w ucieleśnioną retorykę etycznej konfrontacji.

Słowa kluczowe:

parezja, cynizm, Antystenes, etyka grecka, bios kynikos

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bosman, Philip. “Selling Cynicism: The Pragmatics of Diogenes’ Comic Performances.” The Classical Quarterly 56, no. 1 (2006): 93–104.

Demosthenes. Demosthenes Orations. Translated by James H. Vince, Charles A. Vince, Augustus T. Murray, Norman W. DeWitt, Norman J. DeWitt. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1926–1984.

Entralgo, Pedro L. The Therapy of the Word in Classical Antiquity. Translated by L. J. Rather and John M. Sharp. New Haven, CI: Yale University Press, 1970.

Flynn, Thomas. “Foucault as Parrhesiast: His Last Course at the College de France (1984).” In The Final Foucault, edited by James W. Bernauer and David Rasmussen, 102–18. Cambridge, MA: MIT Press, 1998.

Foucault, Michel. Fearless Speech. Los Angeles: Semiotext(e), 2001.

Foucault, Michel. The Courage of Truth: Lectures at the Collège de France 1983–1984. Translated by Graham Burchell. New York: Palgrave Macmillan, 2011.

Gorgias of Leontini. Encomium of Helen. In The Texts of Early Greek Philosophy, Part 2, translated and edited by Daniel W. Graham, 725–88. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Giannantoni, Gabrielle. Socraticorum Reliquiae. Vols. 2–3. Roma: Edizioni Dell’Ateneo, 1983.

Graham, Daniel W. The Texts of Early Greek Philosophy. Vol. 2. Cambridge: Cambridge University Press, 2010.

Havelock, Eric A. Preface to Plato. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1963.

Havelock, Eric A. The Literate Revolution in Greece and its Cultural Consequences. Princeton, NJ: Princeton University Press, 1981.

Havelock, Eric A. The Muse Learns to Write: Reflections on Orality and Literacy from Antiquity to the Present. New Haven, CI: Yale University Press, 1986.

Higgie, Rebecca. “Kynical Dogs and Cynical Masters: Contemporary Satire, Politics and Truth-Telling.” Humor 27 (2014): 188–201.

Kennedy, Kristen. “Cynic Rhetoric: The Ethics and Tactics of Resistance.” Rhetoric Review 18, no. 1 (1999): 26–45.

Navia, Luis E. Antisthenes of Athens: Setting the World Aright. Westport, CT: Greenwood Press, 2001.

Ong, Walter J. Interfaces of the Word. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1977.

Ong, Walter J. Orality and Literacy: The Technologizing of the Word. New York: Routledge, 2002.

Prince, Susan. Antisthenes of Athens: Texts, Translations, and Commentary. Ann Arbor, MI: University of Michigan Press, 2015.

Rosen, Ralph M., and Ineke Sluiter, eds. Free Speech in Classical Antiquity. Leiden–Boston: Brill, 2004.

Schutijser, Dennis. “Cynicism as a Way of Life: From the Classical Cynic to a New Cynicism.” Akropolis 1 (2017): 33–54.

Smit, Peter-Ben, and Eva van Urk, eds. Parrhesia. Ancient and Modern Perspectives on Freedom of Speech. Leiden–Boston: Brill, 2018.

Vaage, Leif F. “Like Dogs Barking: Cynic Parresia and Shameless Ascetism.” Semeia 57 (1992): 25–39.

Xenophon. Symposium. Translated by O. J. Todd. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1923.

Yonge, Charles D., and Keith Seddon. An Outline of Cynic Philosophy: Antisthenes of Athens and Diogenes of Sinope in Diogenes Laertius Book Six. Constantia: Lulu, 2008.