Межовий досвід себеписання Євгенії Кононенко

Jarosław Poliszczuk

doi:10.18290/rh257307.4

Data publikacji : 2025-10-14

Tom 73 Nr 7 (2025)

Doświadczenie graniczne w autofikcji Jewheniji Kononenko

Jarosław Poliszczuk

https://orcid.org/0000-0001-9081-7900

DOI: https://doi.org/10.18290/rh257307.4

Abstrakt

Przedmiotem rozważań w artykule jest powieść pamiętnikowa Jewheniji Kononenko Ten szalony rok (2023). Książka zasługuje na zbadanie z kilku punktów widzenia. Jest to oryginalny przykład ukraińskiej literatury autofikcyjnej, ale jednocześnie tekst podsumowuje doświadczenia pierwszego roku pełnoskalowej agresji rosyjskiej na Ukrainę. Autorka umiejętnie łączy opinie prywatne z ogólną oceną sytuacji, a także mniemania emocjonalne z wnikliwą refleksją. W kompozycji powieści przenikają się trzy wymiary czasu. Na pierwszym planie jest pokazany rok życia narratorki, którego wydarzenia opisane są w pamiętniku (1). W tle znajduje się retrospektywa obejmująca poprzednie trzydzieści siedem lat, czyli okres aktywnej biografii autorki (2). Na trzecim planie pozostaje uniwersalne kryterium czasu, którego ucieleśnieniem jest biblijna aluzja o czasie wojny i czasie pokoju. Jewhenija Kononenko wykorzystuje charakterystyczne cechy francuskiego autofiction, który doskonale poznała jako pisarka i tłumaczka. Rozwija jednak tradycję prozy autobiografficznej, proponując swoje spojrzenie na dramatyczne i tragiczne doświadczenia cywila, kobiety, intelektualistki na tle wojny.

Słowa kluczowe:

autofikcja, narracja, wojna, autobiografia, powieść, pamiętnik, refleksja

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (Українська)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Aleksiyevych, Svitlana. U viyny ne zhinoche oblychchya. Per z ros. Volodymyra Rafyeyenka. Kharkiv: Folio, 2023 [Алексієвич, Світлана. У війни не жіноче обличчя. Пер. з рос. Володимира Рафєєнка. Харків: Фоліо, 2023].

Arnaud, Claude. «L’aventure de l’autofiction». Les ècritures du moi. Hors-sèrie, no 11 (2007): 22–26.

Czyżak, Anna. «Autofikcja». Autobiografia. Literatura. Kultura. Media 15, nr 2 (2020): 93–98.

Colonna, Vincent. Autofiction et autres mythomanies littéraires. Auch: Tristam, 2004.

Czermińska, Małgorzata. Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Universitas, 2000.

Dispossession. Anthropological Perspectives on Russia’s War Against Ukraine, edited by Catherine Wanner. London: Routledge, 2023.

Domańska, Ewa. «Autofikcja Joanny Bator». Teksty Drugie, nr 2–3 (2003): 336–345.

Erno, Anni. Prystrast’: romany. Per z fr. Yevheniyi Kononenko. Kyyiv: Fakt, 2022 [Ерно, Анні. Пристрасть: романи. Пер. з фр. Євгенії Кононенко. Київ: Факт, 2002].

Gasparini, Philippe. Autofiction. Une aventure du langage. Paris: Seuil, 2008.

Grell, Isabelle. L’autofiction. Paris: Armand Colin, 2014.

Hundorova, Tamara. Tranzytna kul’tura. Symptomy postkolonial’noyi travmy. Kyyiv: Hrani-T, 2013 [Гундорова, Тамара. Транзитна культура. Симптоми постколоніальної травми. Київ: Грані-Т, 2012].

Jeannelle, Jean-Louis, et Catherine Violet, dir. Genèse et autofiction. Bruxelles: Bryulant-Academia, 2007.

Kepps, Ron. Yak pysaty pro viynu. Per. Oleh Pohynayko. Kyyiv: Smoloskyp, 2022 [Кеппс, Рон. Як писати про війну. Пер. Олег Погинайко. Київ: Смолоскип, 2022].

Kharchuk, Roksana. «Proza Yevheniyi Kononenko: temy, idei, zhanry, styl». Slovo i Chas, nr 1 (2024): 56–70. [Харчук, Роксана. «Проза Євгенії Кононенко: теми, ідеї, жанри, стиль». Слово і Час, № 1 (2024): 56–70].

Kononenko, Yevheniya. Neskincheni rozmovy. Eseyi. Kyyiv: Vyd-vo Anetty Antonenko, 2024 [Кононенко, Євгенія. Нескінчені розмови. Есеї. Київ: Вид-во Анетти Антоненко, 2024].

Kononenko, Yevheniya. Slovo svoho rodu. Ese. Kyyiv: Vyd-vo Anetty Antonenko, 2019 [Кононенко, Євгенія. Слово роду. Есе. Київ: Вид-во Анетти Антоненко, 2019].

Kononenko, Yevheniya. Toy bozheviln’nyy rik: roman. Kyyiv: Vyd-vo Anetty Antonenko, 2023 [Кононенко, Євгенія. Той божевільний рік: роман. Київ: Вид-во Анетти Антоненко, 2023].

Kononenko, Yevheniya. «Zhinochi holosy u vitchyznianiy literaturi (Pro suchasnykh ukrainskikh pys’mennyts’)». Ukrains’ka kul’tura, no 3–4 (2003): 10–11 [Кононенко, Євгенія. «Жіночі голоси у вітчизняній літературі (Про сучасних українських письменниць)». Українська культура, № 3–4 (2003): 10–11].

Lejeune, Philippe. Le pacte autobiographique. Paris: Seuil, 1975.

Lis, Jerzy. Obrzeża autobiografii. O współczesnym pisarstwie autofikcyjnym we Francji. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2006.

Mykhed, Oleksandr. Pozyvnyi dlya Yova. Khroniky vtorhnennya. Kharkiv: Vivat 2023 [Михед, Олександр. Позивний для Йова. Хроніки вторгнення. Харків: Vivat, 2023].

Pukhon’ska, Oksana. «Literaturna refleksiya viyny: vid afektyvnoyi do ratsional’noyi». Slavia Orientalis 73, nr 4 (2023): 799–814 [Пухонська, Оксана. «Літературна рефлексія війни: від афективної до раціональної». Slavia Orientalis 73, nr 4 (2023): 799–814].

Slyvynskyi, Ostap, upor. Slovnyk viyny. Kharkiv:Vivat, 2023 [Сливинський, Остап, упор. Cловник війни. Харків: Vivat, 2023].

Solovey, Oleh. «Romany Yevheniyi Kononenko: bestselery dlya „elitariyiv”?». Slovo i Chas, no 2 (2003): 58–62 [Соловей, Олег. «Романи Євгенії Кононенко: бестселери для „елітаріїв”?». Слово і Час, № 2 (2003): 58–62].

Turczyn, Anna. «Autofikcja, czyli autobiografia psychopolifoniczna». Teksty Drugie, nr 1–2 (2007): 204–211.

Ukraiński palimpsest. Oksana Zabużko w rozmowie z Izą Chruślińską. Wrocław: Wydawnictwo KEW im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego, 2013.

Ulyura, Hanna. Pysaty viynu. Kyyiv: Tempora, 2023 [Улюра, Ганна. Писати війну. Київ: Темпора, 2023].

V'olle, Katrin i Yelena Grechanok, red. Avtobiograficheskaya praktika v Rossii i vo Frantsii. Moskva: Izd. IMLI RAN, 2006 [Вьолле, Катрин и Еленa Гречанок, ред. Автобиографическая практика в России и во Франции. Москва: Изд. ИМЛИ РАН, 2006].

Yevtushenko, Ella. Shcho potribno znaty pro nobeliantku-2022. Anni Erno za mezhamy avtobiografii. Dostup 7.10.2022 [Євтушенко, Елла. Що потрібно знати про нобеліантку-2022. Анні Ерно за межами автобіографії. Доступ 7.10.2022]. http://Що потрібно знати про нобеліантку-2022: Анні Ерно за межами автобіографії (chytomo.com).

Yunger, Ernst. Viyna yak vnutrishnye perezhyvannya. Per. z nim. Oleha Andriyevs’koho. Kyyiv: Stylet i stylos, 2022 [Юнґер, Ернст. Війна як внутрішнє переживання. Пер. з нім. Олега Андрієвського. Київ: Стилет і стилос, 2022].

Zabuzhko, Oksana. Naydovsha podorozh. Kyyiv: Komora, 2022 [Забужко, Оксана. Найдовша подорож. Київ: Комора, 2022].