Translating Emotions in the Modern „Waste Land”: Winterreise at the Turn of the 20th and 21st Centuries

Anna Tenczyńska

doi:10.18290/rh247212.12

Data publikacji : 2024-12-27

Tom 72 Nr 12 (2024)

Przekład emocji na nowoczesnej „ziemi jałowej”. Winterreise na przełomie XX I XXI wieku

Anna Tenczyńska

https://orcid.org/0000-0002-4893-9426

DOI: https://doi.org/10.18290/rh247212.12

Abstrakt

Tematem artykułu jest proces przekładu emocji w Podróży zimowej (1994), cyklu 24 wierszy napisanych przez poetę i tłumacza, Stanisława Barańczaka, do muzyki Franza Schuberta, skomponowanej przez niego do słów innego poety, Wilhelma Müllera. Z każdego z tych trzech artefaktów – Müllera, Müllera-Schuberta, Müllera-Schuberta-Barańczaka – wyłania się inny krajobraz emocjonalny. Zaproponowana w artykule analiza porównawcza wybranych aspektów każdego z nich daje możliwość przyjrzenia się wyjątkowo złożonemu procesowi przekładania emocji: z wczesnoromantycznego tekstu poetyckiego na muzykę tej samej epoki i z powstałych w ten sposób utworów wokalnych – z powrotem na tekst poetycki, młodszy od nich o prawie dwieście lat. Jedną z kluczowych figur, jakie możemy zaobserwować w Podróży zimowej, czytając ją lub jej słuchając, jest ironia, obecna zarówno w samych tekstach wierszy, jak i pomiędzy nimi a muzyką Schuberta.

Słowa kluczowe:

Podróż zimowa, Winterreise, Stanisław Barańczak, Wilhelm Müller, Franz Schubert, emocje, przekład

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Barańczak, Stanisław. Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1981.

Barańczak Stanisław. Podróż zimowa. Wiersze do muzyki Franza Schuberta. Poznań: Wydawnictwo a5, 1994.

Barańczak Stanisław. Podróż zimowa. Wiersze do muzyki Franza Schuberta. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2021. https://polona.pl/item-view/040832b8-7daa-4996-a0b7-f2d38e9469cd?page=0.

Barańczak Stanisław. Zaufać nieufności: osiem rozmów o sensie poezji 1990-1992. Edited by K. Biedrzycki. Kraków: Wydawnictwo M, 1993.

Barańczak, Stanisław. Zimy i podróże. Lekcja literatury z Antonim Liberą. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.

Bennett, Karen, and Rogério Miguel Puga, eds. Translation and Transposition in the Early Modern Period: Knowledge, Literature, Travel. New York–Abingdon: Routledge, 2023.

Bolecki, Włodzimierz. “Język jako świat przedstawiony: o wierszach Stanisława Barańczaka.” Pamiętnik Literacki 76, no. 2 (1985): 149-174.

Brinkmann, Reinhold. “Musikalische Lyrik, politische Allegorie und die ‘heil’ge Kunst’: Zur Landschaft von Schuberts Winterreise.” Archiv für Musikwissenschaft 62, no. 2 (2005): 75-97.

Brinkmann, Reinhold. “Schubert’s Political Landscape.” In A New History of German Literature, edited by D. E. Wellbery, 540-546. Cambridge, MA–London: Harvard University Press, 2004.

Broomhall, Susan, Jane W. Davidson, and Andrew Lynch, eds. A Cultural History of the Emotions. 6 vols. London: Bloomsbury Academic, 2019.

Gmys, Marcin. Na przekór profanum i tandecie: o “Podróży zimowej” Barańczaka i Schuberta. CD booklet with Schubert – “Winterreise” to Stanisław Barańczak’s Poetry, performed by Tomasz Konieczny, and Lech Napierała, 5-25. Warszawa: Narodowy Instytut Fryderyka Chopina, 2018. NIFCCD 058.

Grajter, Małgorzata. “Stanisław Barańczak’s Winter Journey: Palimpsest, Contrafactum or Translation?” In Beethoven 8: Studies and Interpretations, edited by M. Chrenkoff, 251-262. Kraków: Akademia Muzyczna im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie, 2021.

Hejmej, Andrzej. Muzyczność dzieła literackiego. 2nd ed. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.

Heydel, Magdalena. “Od Donne’a do Lennona.” Tygodnik Powszechny, no. 1 (2015). December 28, 2014. https://www.tygodnikpowszechny.pl/od-donnea-do-lennona-25446.

Kranz, Gisbert. Das Bildgedicht, vol 1, Theorie–Lexikon. Cologne–Vienna: Böhlau, 1981.

Kroó, Katalin. “Intersemiotic Transposition in the Context of Literary Semiotics.” In Intersemiotics and Cultural Transfer, edited by K. Kroó and K. Juracsek with the contribution of M. Ojamaa, 45-73. Budapest–Tartu: Eötvös Loránd University, 2023.

Milanowicz, Anna. “Irony as a Means of Perception Through Communication Channels. Emotions, Attitude and IQ Related to Irony Across Gender.” Psychology of Language and Communication 17, no. 2 (2013): 115-132.

Müller, Wilhelm. Die Winterreise. Accessed March 1, 2024. https://www.projekt-gutenberg.org/muellerw/winterrs/winterrs.html.

Sperber, Dan, and Deirdre Wilson. “Pragmatics, Modularity and Mind-Reading.” Mind and Language 17, no. 1-2 (2002): 3-23.

Steiner, George. “The Broken Contract.” In George Steiner, Real Presences, 51-134. Cambridge: Cambridge University Press, 1986.

Steiner, George. Zerwany kontrakt. Translated by Ola Kubińska. Warszawa: Instytut Kultury, 1994.

Tenczyńska, Anna. “Nieobecna (?) muzyka. Kontrafaktura Stanisława Barańczaka.” In Literackie obrazy nieobecności, edited by M. Mrugalski, J. Potkański, 325-335. Warszawa: Alkor, 2005.

Youens, Susan. Retracing a Winter’s Journey: Schubert’s “Winterreise”. Ithaca–London: Cornell University Press, 1991.

Anna Tenczyńska

anna.tenczynska@uw.edu.pl
https://orcid.org/0000-0002-4893-9426

Afiliacja:

Uniwersytet Warszawski Polska

Biogram

Anna Tenczyńska is an assistant professor in the Department of Comparative Literature at the University of Warsaw, co-founder of the Intersemiotic and Intermedial Research Group, and a founding member of the Polish Literary Translators’ Association. Her research interests include historical poetics of modern poetry, relations between literature and music, soundscape studies. She translates English texts on theory of art, theory of literature and musicology (e.g. Karol Berger, David Damrosch, Charles Rosen).