Filomaci w kręgu filhellenizmu

Maria Kalinowska

doi:10.18290/rh24721.2s

Data publikacji : 2025-01-09

Tom 72 Nr 1 Zeszyt specjalny (2024)

Filomaci w kręgu filhellenizmu

Maria Kalinowska

https://orcid.org/0000-0002-4546-3450

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24721.2s

Abstrakt

W okresie działalności filomatów Wilno było jednym z najważniejszych ośrodków filhellenizmu w Polsce. W artykule rozważane są kwestie dotyczące roli filhellenizmu w środowisku filomatów. Czy idee filhellenizmu, które były tak silnie obecne w towarzyskich i kulturalnych kołach Wilna, wywarły jakikolwiek wpływ na światopogląd filomatów, ufundowany w głównej mierze na kulturze starożytnej Grecji? Jak w takiej sytuacji kształtowało się postrzeganie zaangażowania Byrona w sprawę grecką przez filomatów, a szczególnie przez Mickiewicza? Czy można dostrzec podobieństwa pomiędzy walką o niepodległość Polaków i Greków (widoczną szczególnie w tendencjach filhellenistycznych obecnych w Królestwie Polskim) także w Wilnie? Czy takie podobieństwa mogły w ogóle zaistnieć w latach dwudziestych XIX wieku? W artykule poruszono także kwestię różnego podejścia do tematyki filhellenistycznej u Mickiewicza i Słowackiego, a także wyraźnych odniesień do sonetu Mickiewicza „Do wizytujących” w notatkach z podróży Słowackiego (zwrot „w Grecyi rozboje”).

Słowa kluczowe:

Wilno, Uniwersytet Wileński, ks. Adam J. Czartoryski, Mickiewicz, Słowacki, Aleksander Chodźko, Byron, Powstanie Greckie

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Czubek, Jan, oprac. 1913. Archiwum Filomatów, cz. 1: Korespondencya 1815-1823, t. III: 1820-1821. Akademia Umiejętności i Towarzystwa dla Popierania Wydawnictw Akademii.

Axer, Jerzy. 2007. „Orka na ugorze. Filhellenizm wobec tradycyjnie łacińskiej orientacji kultury polskiej”. W: Filhellenizm w Polsce. Rekonesans, red. Maria Kalinowska, Małgorzata Borowska, Jarosław Ławski i Katarzyna Tomaszuk, 39-45. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Blaquières, Edward. 1825. Histoire de la révolution actuelle de la Grèce; son origine, ses progrès, et détails sur la religion, les moeurs et le caractère national des Grecs. Traduit de l’anglais par le dr. Blaquières.

Bojarski, Artur. 2011. Powstanie Greków w latach 1821-1829. Książka i Wiedza.

Borowczyk, Jerzy. 2014. „«Przykład Lacedemona». Sparta filomatów i dekabrystów (z odwołaniami do polskiego klasycyzmu z przełomu XVIII i XIX wieku)”. W: Sparta w kulturze polskiej, cz. I, red. Małgorzata Borowska, Maria Kalinowska, Jerzy Speina i Katarzyna Tomaszuk, 109-154. Wydawnictwo Naukowe Sub Lupa.

Borowczyk, Jerzy. 2003. Rekonstrukcja procesu filomatów i filaretów 1823-1824. Wydawnictwo Naukowe UAM.

Chadzinikolau, Nikos. 1966. „Powstanie greckie 1821 r. w opinii polskiej”. Praca doktorska wykonana pod kierunkiem prof. dra Włodzimierza Dworzaczka w Katedrze Historii Kultury Uniwersytetu im. Mickiewicza w Poznaniu [taki zapis w oryginale – M.K.].

Czapska, Maria. 1958. Ludwika Śniadecka. Czytelnik.

[Czartoryski, Adam Jerzy]. 1830. Essai sur la diplomatie: manuscrit d’Un Philhelléne, publié par Nicolas Toulouzan. Firmin-Didot Frères, Libraires.

Czartoryski, Adam. 2011. Rozważania o dyplomacji. Rękopis Filhellena. Przeł. Jan Maria Kłoczowski, oprac. i posłowie Marek Kornat („Reforma dyplomacji i legitymizm narodów”). Wydawnictwo Literackie.

Kalinowska Maria, Małgorzata Borowska, Jarosław Ławski i Katarzyna Tomaszuk, red. 2007. Filhellenizm w Polsce. Rekonesans. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Borowska Małgorzata, Maria Kalinowska i Katarzyna Tomaszuk, red. 2012. Filhellenizm w Polsce. Wybrane tematy. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Janion, Ewa Róża. 2023. “‘Whether I Am Equal to Men, You Will Learn Later’: Bouboulina, Emilia Plater, and Polish Philhellenic Poetry”. W: Bouboulina and the Greek Revolution, Interdisciplinary Perspectives on the Heroine of 1821, ed. by April Kalogeropoulos-Householder, 267-287 (Lexington Books). Lanham-Boulder.

Kalinowska, Maria. 2012. „Byron jako uczestnik greckich walk niepodległościowych – z perspektywy polskiego romantyzmu”. W: Filhellenizm w Polsce. Wybrane tematy, red. Małgorzata Borowska, Maria Kalinowska i Katarzyna Tomaszuk, 235-248. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Kukiel, Marian. 1958. „Mickiewicz w podziemiu (1816-1824)”. Odbitka z księgi zbiorowej Adam Mickiewicz 1855-1955, 233-268. Polskie Towarzystwo Naukowe.

Mężyński, Kazimierz. 1974. Gotfryd Ernest Groddeck. Profesor Adama Mickiewicza. Próba rewizji. GTN.

Mickiewicz, Adam. 1986. Dzieła wszystkie, red. Konrad Górski, t. 1, cz. IV: Wiersze, uzupełnienia i materiały, oprac. Czesław Zgorzelski. Ossolineum.

Mickiewicz, Adam. List do Aleksandra Chodźki, 8 lutego 1842. W: Adam Mickiewicz. Dzieła. Wydanie Narodowe, t. 15: Listy, cz. II, oprac. Stanisław Pigoń, 411. Czytelnik 1954.

Mickiewicz, Adam. 1952. „O dążeniu ludów Europy”. [Artykuł z „Pielgrzyma Polskiego” w numerze 3 z 24 kwietnia 1833]. W: Adam Mickiewicz. Dzieła. Wydanie Narodowe, t. 6: Pisma prozą, cz. II, oprac. Leon Płoszewski, 110-112. Czytelnik.

Mickiewicz, Adam. „Do wizytujących”. XIX sonet z cyklu Sonety. W: Adam Mickiewicz. Dzieła. Wydanie Rocznicowe, red. Zbigniew J. Nowak, Maria Prussak, Zofia Stefanowska i Czesław Zgorzelski, t. 1-17. T. 1: Wiersze, oprac. Czesław Zgorzelski (1998), 229. Czytelnik 1998-2005.

Wiersze Adama Mickiewicza w podobiznach autografów, cz. 2: 1830-1855, oprac. Czesław Zgorzelski, red. naukowa edycji Zofia Stefanowska i Maria Kalinowska. Ossolineum 1998.

Norwid, Cyprian. 1973. „W rocznicę Powstania Styczniowego [Mowa wygłoszona 22 stycznia 1875 r. w Czytelni Polskiej w Paryżu]”. W: Cyprian Norwid. Pisma wszystkie, red. Juliusz W. Gomulicki, t. 7: Proza, cz. II. PIW.

Słowacki, Juliusz. 1959. Dzieła, t. 1-14, red. Julian Krzyżanowski. Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Słowacki, Juliusz. 2009. „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”. W: Juliusz Słowacki. Poematy. Nowe wydanie krytyczne, t. 1: Poematy z lat 1828-1839, oprac. Jacek Brzozowski i Zbigniew Przychodniak. Wydawnictwo Naukowe UAM.

Słowacki, Juliusz. 2011. „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”. W: Maria Kalinowska. Juliusza Słowackiego „Podróż do Ziemi Świętej z Neapolu”. Glosy, 217. Słowo/obraz/terytoria.

„Raptularz wschodni” Juliusza Słowackiego. Edycja – studia – komentarze, t. 2: Edycja – komentarz – objaśnienia, red. Maria Kalinowska, Zbigniew Przychodniak, Marek Troszyński i Damian Kaj. Wydawnictwo DiG 2019.

Trzpil, Adriana. 2003. „The Greek War of Independence in Accounts Published in «Kurier Litewski» (formulating the problem)”. Eos, nr 2: 301-317.

Zgorzelski, Czesław (oprac.), Zofia Stefanowska i Maria Kalinowska, red. 1998. Wiersze Adama Mickiewicza w podobiznach autografów, cz. 2: 1830-1855. Ossolineum.

Zieliński, Jan. 2000. SzatAnioł. Powikłane życie Juliusza Słowackiego. Świat Książki.