The Evolution of Modern Standards of Academic Freedoms In Poland

Paweł Smoleń; Marzena Świstak

doi:10.18290/rh24722.8

Data publikacji : 2024-04-04

Tom 72 Nr 2 (2024)

Ewolucja nowożytnych standardów wolności akademickich w Polsce

Paweł Smoleń

https://orcid.org/0000-0001-6607-3446

Marzena Świstak

https://orcid.org/0000-0002-3910-6019

DOI: https://doi.org/10.18290/rh24722.8

Abstrakt

Różnorodne formy wolności akademickiej są integralnym i niezbędnym składnikiem nowożytnego świata akademickiego. Nie oznacza to jednak, że łatwo je ująć w statyczne ramy. Pozostając w ścisłym związku z całością życia akademickiego niejako ze swej istoty podlegają takim samym ograniczeniom i presji otoczenia jak i sama uczelnia. Dodatkowym utrudnieniem w precyzyjnym ujęciu tego zjawiska jest niejednoznaczność terminologiczna. Poza tym decydujące znaczenie posiadają w tym zakresie oba poziomy źródeł prawa. Pierwszy to Konstytucja, a wtórnie dopiero to tzw. ustawy zwykłe. Taki stan wpływa na założenia badawcze i strukturę niniejszego opracowania. Celem badawczym jest analiza i ocena polskich regulacji kształtujących sferę szeroko rozumianych wolności akademickich. Chodzi o ukazanie sposobu regulacji oraz ujęcia prawnego nowożytnych „pakietów wolności akademickich” w historycznej perspektywie ich ewolucji, począwszy od okresu dwudziestolecia międzywojennego. Uchwycenie trendów i kierunków zmian legislacyjnych pozwala określić i zweryfikować aktualny katalog wolności akademickich ujętych w tzw. ustawie 2.0. Dla osiągnięcia zamierzenia badawczego posłużono się metodą dogmatyczną, analizą normatywną i historycznoprawną.

Słowa kluczowe:

wolności akademickie, uniwersytet nowożytny, autonomia uniwersytecka, samorządność akademicka, ustawa 2.0

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bała, Paweł. Konstytucyjne prawo do nauki a polski system oświaty. Warszawa: Von Borowiecky, 2009.

Beiter, Klaus, Terence Karran, and Kwadwo Appiagyei-Atua. “‘Measuring’ the Erosion of Academic Freedom as an International Human Right: A Report on the Legal Protection of Academic Freedom in Europe.” Vanderbilt Journal of Transnational Law 49, no. 3 (2016): 597–691.

Beiter, Klaus, Terence Karran, and Kwadwo Appiagyei-Atua. “Yearning to Belong: Finding a ‘Home’ for the Right to Academic Freedom in the U.N. Human Rights Covenants.” Intercultural Human Rights Law Review 11 (2016): 107–197.

Bennet, Paul. 6th International Higher Education and Research Conference. Conference Report. Malaga: Education International, November 2007.

Dziedziczak-Foltyn, Agnieszka. “O reformowaniu szkolnictwa wyższego w Polsce w latach 1989–2009 i towarzyszącej temu debacie publicznej.” Przegląd Socjologiczny 58, no. 3 (2009): 51–75.

Encyklopedia PWN. Accessed December 12, 2021. https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/akademicka-wolnosc;3866752.html.

Hübner, Piotr. “Polityka naukowa i struktury organizacyjne nauki w latach 1944–1989.” In Historia nauki polskiej, vol. 10, 1944–1989, part 2, Instytucje, edited by Leszek Zasztowt and Joanna Schiller-Walicka, 11–211. Warszawa: Polska Akademia Nauk, 2015.

ILO/UNESCO. The ILO/UNESCO Recommendation Concerning the Status of Teachers (1966) and the UNESCO Recommendation Concerning the Status of Higher-Education Teaching Personnel (1997): With a User’s Guide. Paris: United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization, 2008.

Jastrzębski, Jarosław. “Reforma szkolnictwa akademickiego z 1933 roku. Zmiany w organizacji uczelni.” Wschodni Rocznik Humanistyczny 7 (2010–2011): 255–272.

Karran, Terence. “Academic Freedom in Europe: Reviewing UNESCO’s ‘Recommendation’.” British Journal of Educational Studies 57, no. 2 (2009): 191–215.

Karran, Terence. “Academic Freedom in Europe: Time for a ‘Magna Charta’?” Higher Education Policy 22, no. 2 (2009): 163–189.

Kinzelbach Katrin, Ilyas Saliba, Janika Spannagel, and Robert Quinn. Free Universities. Putting the Academic Freedom Index into Action. Berlin: Global Public Institute, March 2021.

Komarnicki, Wacław. Ustrój państwowy Polski współczesnej. Geneza i system. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2006.

Pâques, Michel. “Liberté Académique et Cour d’arbitrage.” In Liber amicorum Paul Martens, L’humanisme dans la résolution des conflits. Utopie ou réalité?, edited by Benoît Dejemeppe, Patrick Henry, and Ernest Krings, 399–418. Bruxelles: Larcier, 2007.

Parsons, Talcott, and Gerald Platt. The American University. Cambridge: Harvard University Press, 1975.

Pollo, Iwo. Nauka i szkolnictwo wyższe w Polsce a odzyskanie niepodległości w 1918 roku. Lublin: Wydawnictwa Uczelniane Politechniki Lubelskiej, 1990.

Słownik Języka Polskiego PWN. Accessed December 12, 2021. https://sjp.pwn.pl/szukaj/wolno% C5%9B%C4%87.html.

Rot, Henryk. “Wokół ustawy o szkolnictwie wyższym.” Życie Szkoły Wyższej 9 (1982): 27–36.

Russell, Conrad. Academic Freedom. London, New York: Routledge, 1993.

Sobczak, Jacek. “Wolność badań naukowych—standardy europejskie i rzeczywistość polska.” Nauka i Szkolnictwo Wyższe 2, no. 30 (2007): 53–74.

Stachowiak-Kudła, Monika. “Konstytucyjna zasada autonomii uniwersytetów na przykładzie Hiszpanii.” Nauka i Szkolnictwo Wyższe 1, no. 37 (2011): 145–161.

Szostek, Andrzej, ed. Program rozwoju szkolnictwa wyższego do 2020 r. Cz. 2, Misja społeczna uniwersytetu w XXI wieku. Warszawa: Fundacja Rektorów Polskich, Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, 2015.

Tierney, William. “Academic Freedom and Organisational Identity.” Australian Universities Review 44, no. 1 (2001): 7–14.

Tight, Malcolm. “So What is Academic Freedom?” In Academic Freedom and Responsibility, edited by Malcolm Tight, 114–132. Portland: SRHE & OU Press, 1988.

Van Alstyne, William. “The Specific Theory of Academic Freedom and the General Issue of Civil Liberty.” Annals of the American Academy of Political and Social Science 404, no. 1 (1972): 140–156.

Waltoś, Stanisław. “Korzenie współczesnego szkolnictwa wyższego.” In Szkolnictwo wyższe w Polsce. Ustrój—Prawo—Organizacja, edited by Stanisław Waltoś and Andrzej Rozmus, 19–60. Warszawa: Wolters Kluwer, 2016.

Woźnicki, Jerzy. “Sto lat działalności ustawodawczej w szkolnictwie wyższym w Polsce, ze szczególnym uwzględnieniem okresu trzydziestolecia transformacji.” In Transformacja Akademickiego Szkolnictwa Wyższego w Polsce w okresie 30-lecia 1989–2019, edited by Jerzy Woźnicki, 13–42. Warsaw: Fundacja Rektorów Polskich, 2019.