Ikonografia muzyczna kościoła pw. św. Mikołaja w Gąsawie

Dariusz Sobczak

doi:10.18290/rh247212.14

Data publikacji : 2024-12-27

Tom 72 Nr 12 (2024)

Ikonografia muzyczna kościoła pw. św. Mikołaja w Gąsawie

Dariusz Sobczak

https://orcid.org/0009-0000-5378-3895

DOI: https://doi.org/10.18290/rh247212.14

Abstrakt

Początki świątyni w Gąsawie mogą sięgać I połowy XII stulecia i są związane z opactwem kanoników regularnych laterańskich z Trzemeszna. W latach 1705-1706 wnętrze świątyni pw. św. Mikołaja w Gąsawie zostało bogato ozdobione niezwykłą malarską dekoracją ścienną; jest to ponad 700 m² barokowej polichromii. Jej program ideowy przedstawia treści religijne, stanowiące swoistego rodzaju katechezę na temat prawd wiary, opisów ewangelicznych, historiografii świętych, moralnego postępowania, a także instrumentarium muzyczne oraz postacie i inskrypcje związane z muzyką niebiańską. Ikonografia muzyczna kościoła jest źródłem i świadectwem kultury polskiej, a sama w sobie prowadzi do głębszych poszukiwań ukrytych treści oraz znaczeń symbolicznych i metaforycznych. Opisanie i odczytanie symboliki malowideł związanych z muzyką było głównym celem niniejszego artykułu. By osiągnąć zamierzony rezultat, posłużono się metodą historyczną, analityczną, ikonograficzną i ikonologiczną.

Słowa kluczowe:

kościół św. Mikołaja w Gąsawie, ikonografia, polichromia, instrumenty muzyczne, sfera ziemska, sfera niebiańska, muzykujący aniołowie, prospekt organowy, inskrypcje biblijne, psalmy

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adamski, Maciej, i Przemysław Woźny, red. Karty z dziejów Trzemeszna: wybór źródeł historycznych zachowanych w zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie. Cz. I. Trzemeszno: Urząd Miejski, 2014.

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie. Akta kościoła parafialnego w Gąsawie, sygn. AKM II/34/1.

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie. Akta Parafii Gąsawa AP 58, sygn. 99.

Bernat, Zdzisław, Barbara Filarska, Helena Lesman, i Helena Wegner. „Cecylia”. W: Encyklopedia Katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszczyk, Z. Sułowski, 1379-1381. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1976.

Biblia Tysiąclecia, wyd. 3 popr. Poznań–Warszawa: Pallottinum, 1980.

Ferguson, George. Signs & Symbols in Christian Art. New York: Oxford University Press, 1961.

Forstner, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej. Tłum. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990.

Fubini, Enrico. Historia estetyki muzycznej. Tłum. Zbigniew Skowron. Kraków: Musica Iagellonica, 1997.

Grabiec, Dominika. Instrumenty muzyczne w scenach Męki Pańskiej w malarstwie Italii od połowy XIII do połowy XV wieku. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2021.

Idaszak, Danuta. „Muzycy gnieźnieńscy XIX wieku”. Studia Gnesnensia 14 (2000): 171-224.

Idaszak, Danuta. Grodzisk Wielkopolski. Katalog tematyczny muzykaliów. Kraków: Musica Iagellonica, 1993.

Jankowski, Aleksander. „Myśl augustiańska w programie ikonograficznym barokowych malowideł ściennych kościoła drewnianego w Gąsawie”. Biuletyn Historii Sztuki 66, nr 3-4 (2004): 267-303.

Jankowski, Aleksander. „Nieznane malowidła ścienne w drewnianym kościele parafialnym p.w. św. Mikołaja w Gąsawie”. Ochrona Zabytków 54, nr 1 (2001): 81-88.

Jankowski, Aleksander. Drewniany kościół pw. św. Mikołaja w Gąsawie: pałucki genius loci odkrywany w ciesielskim kunszcie i mistrzowskim pędzlu. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2014.

Korytkowski, Jan, red. Jana Łaskiego Liber beneficiorum archidyecezyi gnieźnieńskiej. T. 1. Gniezno: Jan Łukowski, 1880.

Kubies, Grzegorz. „Musica angelica w piętnastowiecznym malarstwie europejskim”. W: Z badań nad ikonografią muzyczną do 1800. Źródła – problemy – interpretacje, red. P. Gancarczyk, 159-179. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012.

Léon-Dufour, Xavier, red. Słownik teologii biblijnej. Tłum. Kazimierz Romaniuk. Poznań: Pallottinum, 1994.

Mądry, Alina, i Patryk Frankowski. Osiemnastowieczne przedstawienia instrumentów muzycznych z kościoła OO. Bernardynów z Grodziska Wielkopolskiego w kontekście działalności ówczesnej kapeli muzycznej. W: Z badań nad ikonografią muzyczną do 1800. Źródła – problemy – interpretacje, red. P. Gancarczyk, 45-61. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012.

Podejko Paweł, „Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze”. Studia Claromontana 19 (2001): 6-429.

Sobczak, Dariusz. Franciszek Ścigalski (1782-1846), „Requiem in F”. Edycja krytyczna i komentarz rewizyjny. Lublin: Polihymnia, 2023.

Sobczak, Dariusz. Ks. Władysław Zientarski (1916-1991) – badacz dziejów muzyki polskiej od XV do XIX wieku. Lublin: Polihymnia, 2008.

Topolski, Jerzy, red. Dzieje Wielkopolski. T. 1: Do Roku 1793. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1969.

Zientarski, Władysław. „Kapela gostyńska. Wpływ księży filipinów na wielkopolską kulturę muzyczną”. W: Muzyka u Księży Filipinów na Świętej Górze w Gostyniu, red. D. Idaszak, 24-75. Gostyń: Księża Filipini, 2004.

Zientarski, Władysław. „Z dziejów katedralnej kapeli muzycznej w Gnieźnie”. Nasza Przeszłość 24 (1966): 143-166.

Zientarski, Władysław. O instrumentach muzycznych kapeli gnieźnieńskiej na przestrzeni XVIII wieku. W: Z dziejów muzyki polskiej, t. 13, red. K. Pałubicki, 5-21. Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1969.