La (in?)utilità della categoria di soggetto/oggetto nella grammatica italiana. A proposito di un presupposto grammaticale di Witold Mańczak

Daniel Słapek

doi:10.18290/rh25735.3s

Published : 2025-12-22

Vol. 73 No. 5 Zeszyt specjalny (2025)

The Use(ful/less)ness of the Subject/Object Category in Italian Grammar. About Some Grammatical Assumptions by Witold Mańczak

Daniel Słapek

https://orcid.org/0000-0002-3755-9778

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25735.3s

Abstract

Among the main assumptions of the grammatical methodology of Witold Mańczak, one of the most internationally renowned Polish linguists, is the uselessness of elements of logical sentence analysis, such as subject or object, for the production (synthesis) of a correct sentence, and therefore for grammaticography, understood as the elaboration of grammars, in general. With this article, I will attempt to demonstrate the invalidity of such a hypothesis, starting from the grammatical rules presented in the Gramatyka włoska [Italian Grammar] by the Cracovian author, which concern certain aspects of the use of relative pronouns (art. +) quale and cui. As we will see, it is difficult to formulate precise linguistic rules regarding the formation of appositive relative clauses introduced by (art. +) quale or clauses in which the so-called genitive cui (or cui of specification) is used, without having to use the categories of subject and object. In the course of my argument, I will also clarify some bibliographical issues that concern both Mańczak’s entire work and the sources that inspired him in his Italian grammar.

Keywords:

subject, object, Italian grammar, methodology of grammar, Witold Mańczak

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Italiano)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Battaglia, S., e Pernicone, V. (1951). La grammatica italiana. Chiantore

Beccaria, G. L. (1996). Dizionario di linguistica e di filologia, metrica, retorica. Einaudi.

Bednarczuk, L., Bochnak, A., Widłak, S., Dębowiak P. e Piechnik, I. (a cura di). (2014). Linguistique romane et linguistique indo-européenne. Mélanges offerts à Witold Mańczak à l’occasion de son 90e anniversaire. Uniwersytet Jagielloński, Instytut Filologii Romańskiej.

Bobrowski, I. (1997). Eksplicytność jako jedno z kryteriów oceny opisów gramatycznych. Polonica, 18, 5–10.

Bobrowski, I. (2002). O potrzebie pojęcia podmiot (i pojęć pokrewnych). Roczniki Humanistyczne, 49(6), 75–82.

Bobrowski, I. (2015). Problems of Methodology and Philosophy in Linguistics. Peter Lang.

Bochnakowa, A. (2017). Profesor Witold Mańczak – dydaktyk. LingVaria, 12 (nr specjalny), 45–49.

Bochnakowa, A., Widłak, S. (a cura di). (1995). Munus amicitiae. Studia Linguistica in honorem Witoldi Mańczak septuagenarii. Uniwersytet Jagielloński.

Bonomi, I. (2012). La Grammaticografia italiana attraverso i secoli. antologia di testi grammaticali. Unicopli.

Butler, J. L. (1972). [Reviewed Work] Le Développement phonétique des langues romanes et la fréquence by Witold Mańczak. Romance Philology, 25(3), 331–336.

Celi, M., e La Cifra, L. (2019). Grammatica d’uso della lingua italiana. Teoria ed esercizi, Seconda edizione (A1-B2). Hoepli/Eli.

Chlebda, W. (2017). Nad kartami prac Profesora Witolda Mańczaka. Notatki z marginesów. LingVaria, 12 (nr specjalny), 7–17.

Cinque, G. (1988). La fase relativa. In L. Renzi (a cura di), Grande grammatica italiana di consultazione (Vol. I, pp. 443–503). il Mulino.

Colombo, F. (2006). Grammatica e pratica della lingua italiana per studenti stranieri. Eli.

Dardano, M., e Trifone, P. (1995). Grammatica italiana con nozioni di linguistica (3° edizione). Zanichelli.

Dębowiak, P. (2014). O dorobku naukowym Pofesora Witolda Mańczaka z okazji jubileuszu 90. urodzin. Język polski, 94(3), 194–199.

Ferrari, A., e Zampese, L. (2016). Grammatica: parole, frasi, testi dell’italiano. Carocci.

Hjelmslev, L. (1943). Omkring sprogteoriens grundlaeggelse. Bianco Lunos Bogtrykkeri.

Jakubíček, M., Kilgarriff, A., Kovář, V., Rychlý, P., Suchomel, V. (2013). The Ten-Ten corpus family. In A. Hardie, R. Love (a cura di), 7th International Corpus Linguistics Conference (pp. 125–127). UCREL.

Jamrozik, E. (2012). Agli albori dei metodi di insegnamento dell’italiano in Polonia: la “Grammatica polono-italica” di Adam Styla (1675). In L. Kuk (a cura di), Atti dell’Accademia Polacca (vol. II, pp. 101–120). Accademia Polacca delle Scienza Biblioteca e Centro Studi a Roma.

Kaczyński, M. (1996). Gramatyka języka włoskiego. Editions Spotkania.

Kornhauser, J. (2017). 125-lecie krakowskiej romanistyki. Alma Mater, 196, 115–117.

Lepschy, A. L., e Lepschy, G. (1981). La lingua italiana. Storia, varietà dell’uso, grammatica. Bompiani.

Mańczak, W. (1961). Gramatyka włoska (2. ed. del 1963, 3. ed. del 1966). PWN.

Mańczak, W. (1967). Troncamento ed elisione. Beiträge zur romanischen Philologie, 6(1): 114–124.

Mańczak, W. (1968). Développement irrégulier à la fréquence d'emploi en français et en espagnol: données numériques. In A. Quilis, R. B. Carril e M. Cantarero (a cura di), XI Congreso Internacional de Lingüística y Filología Románicas. Actas (vol. 2, pp. 549–560). Revista de Filología Española.

Mańczak, W. (1973). Origine du pluriel italien du type amiche. Studi italiani di linguistica teorica e applicata, 2, 425–434.

Mańczak, W. (1976). Fonetica e morfologia storica dell’italiano (2. ed. del 1978, 3. ed. del 1982). Uniwersytet Jagielloński.

Mańczak, W. (1976–1977). Piémontais kant-uma chant-ons. Incontri Linguistici, 3, 63–69.

Mańczak, W. (1978). Correlazioni tra forme tronche e elise e loro frequenze nell’uso. Lingua nostra, 39, 75–77.

Mańczak, W. (1981). L’infinitif dans les parlers d’Italie, de Suisse, de France et de Belgique. In L. Balmayer (a cura di), Mélanges de philologie et de toponymie romanes offerts à Henri Guiter (pp. 323–332). Impr. Catalane.

Mańczak, W. (1985). Le sarde est-il la langue romane la plus archaïque? In J.-C. Bouvier (a cura di), Actes du XVIIe Congrès International de Linguistique et Philologie Romanes, Aix-en-Provence, 29 août-3 septembre 1983, Vol. no. 2: Linguistique comparée et typologie des langues romanes (pp. 112–130). Université de Provence.

Mańczak, W. (1986). Ancien vénitien sent(o) < sanctum. In R. Arveiller et al. (a cura di), Mélanges d’onomastique, linguistique et philologie offerts à Monsieur Raymond Sindou, Professeur honoraire de l’Université de Clermont Ferrand. Tome 2: Linguistique et philologie (pp. 142–145). Comité d’organisation des mélanges offerts à R. Sindou.

Mańczak, W. (1988). La position du sarde à la lumière du vocabulaire. Studia Romanica Posnaniensia, 13, 101–105.

Mańczak, W. (1989–1990). Étymologie de l’italien vi (vous). Annales Universitatis Scientiarum Budapestinensis, Sectio Philologica Moderna, 19, 217–222.

Mańczak, W. (1990). Le sarde, langue archaïque ou innovatrice? Studi italiani di linguistica teorica e applicata, 19, 407–417.

Mańczak, W. (1993). Accentuation du sarde kenábura (vendredi). Archivio Glottologico Italiano, 78, 61–74.

Mańczak, W. (1993). Les formes italiennes du type amiche. In U. Dąmbska-Prokop e A. Drzewicka (a cura di), Tradition et modernité. Actes du Colloque du Centenaire de la philologie romane à l’Université Jagellone (pp. 153–160). Universitas.

Mańczak, W. (1996). Le pronom de la 2e pers. plur. en italien et en proto-indo-européen. Studi italiani di linguistica teorica e applicata, 25, 401–405.

Mańczak, W. (1996). Problemy językoznawstwa ogólnego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

Mańczak, W. (2004). Certaines formes de l’impératif en italien et en sarde. In M. Świątkowska, R. Sosnowski e I. Piechnik (a cura di), Maesto e Amico. Miscellanea in onore di Stanisław Widłak / Mistrz i przyjaciel. Studia dedykowane Stanisławowi Widłakowi (pp. 231–234). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Mańczak, W. (2004). Italien loro: tonique ou atone? Vox Romanica, 63, 90–93.

Mańczak, W. (2010). Językoznawstwo oparte nie na wierze w nieomylność autorytetów, ale na statystyce. In J. Wawrzyńczyk e D. Bralewski (a cura di), Ze wspomnień polskich językoznawców 1 (pp. 23–43). Leksem.

Mańczak, W. e Graciotti, S. (1963). Podręcznik języka włoskiego (2. ed. del 1966). PWN.

Neira Martínez, J. (1971). [Reseña] Actas del XI Congreso Internacional de Lingüística y Filología Románicas. Archivum. Revista de la Facultad de Filosofía y Letras, 21, 407– 430.

Palmarini, L. (2024). La lingua e la letteratura italiana a Cracovia tra Ottocento e Novecento. Avalon.

Patota, G. (2006). Grammatica di riferimento dell’italiano contemporaneo. Garzanti.

Patota, G. (2022). Lezioni di italiano. il Mulino.

Petri, A., Laneri, M. e Bernardoni, A. (2015). Grammatica di base dell’italiano. La prima grammatica cognitiva (A1-B1). Casa delle Lingue.

Rossi, F., Ruggiano, F. (2022). Errori, orrori, regole e falsi miti dell’italiano contemporaneo. Franco Cesati.

Rossini Favretti, R. (2000). Progettazione e costruzione di un corpus di italiano scritto: CORIS/ CODIS. In R. Rossini Favretti (a cura di), Linguistica e informatica. Multimedialità, corpora e percorsi di apprendimento (pp. 39–56). Bulzoni.

Sabatini, F. (2004). Che complemento è. La Crusca per Voi, 28 (aprile), 8–9.

Salvi, G., e Vanelli, L. (2004). Nuova grammatica italiana. Il Mulino.

Serianni, L. (1988). Grammatica italiana. Italiano comune e lingua letteraria. Suoni, forme, costrutti (con la collaborazione di A. Castelvecchi). UTET.

Skarżyński, M., Rak, M., Czelakowska, A. e Kurdyła, T. (a cura di). (2017). LingVaria. Półrocznik Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego, rok XII, nr specjalny poświęcony pamięci Profesora Witolda Mańczaka. Materiały z posiedzenia Komisji Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk Oddziału w Krakowie odbytego w dniu 12 I 2017 r. Księgarnia Akademicka.

Słapek, D. (2015). Il pronome relativo rivisto. Italica, 92(2), 441–463.

Słapek, D. (2020a). Doppia coniugazione regolare del passato remoto in italiano contemporaneo: La (falsa?) alternanza tra le forme verbali uscenti in -ei, -é, erono ed etti, ette, ettero. Zeitschrift für romanische Philologie, 136(1), 246–262.

Słapek, D. (2020b). Note sull’insegnamento del passato remoto regolare dei verbi uscenti in -ere: Analisi dei materiali didattici. Analele Universitatii din Craiova – Seria Stiinte Filologice, Lingvistica, 42, 160–74.

Słapek, D., Biernacka-Licznar, K. (2023). Bibliography of Italian Studies in Poland: Project Description and Statistics. Quaderni d’Italianistica, 44(1), 7–20.

Sobotka, P. (2016). Witold Mańczak (1924–2016). Dorobek Profesora Mańczaka na tle paradygmatów lingwistycznych. Linguistica Copernicana, 13, 15–28.

Stala, E. (2017). Profesor Witold Mańczak jako iberysta. LingVaria, 12 (nr specjalny), 51–56.

Thornton, A. M. (2005). Morfologia. Carocci.

Walczak, B. (2016). Witold Mańczak (1924–2026). Slavia Occidentalis, 73(1), 229–233.

Widłak, S. (2001). La prima grammatica della lingua italiana per Polacchi. In I. Piechnik e M. Świątkowska (a cura di), Ślady obecności – Traces d’une présence. Mélanges offerts à Urszula Dąmbska-Prokop (pp. 379–388). Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Widłak, S. (2002). Gramatyka języka włoskiego. Wiedza Powszechna.

Widłak, S. (2010). Italia e Polonia. Popoli e lingue in contatto (2a edizione). Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Żmigrodzki, P., Buława, M., Karpluk, M., Kowalik, K., Labocha, J., Malec, M., Pisarek, W., et al. (a cura di). (2014). Język polski, 94(3) (maj–czerwiec).