Zaginione rękopisy greckie z Biblioteki Załuskich

Katarzyna Kołakowska

doi:10.18290/rh25733.5

Data publikacji : 2025-07-07

Tom 73 Nr 3 (2025)

Zaginione rękopisy greckie z Biblioteki Załuskich

Katarzyna Kołakowska

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25733.5

Abstrakt

Postanowienia traktatu ryskiego (1921) były podstawą do zwrotu zrabowanych Polsce dóbr kultury od 1772 r. Na jego mocy, pod kierownictwem ks. Bronisława Ussasa, zwrócono bezcenne zbiory m.in. z Biblioteki Załuskich. Trwające prace, najpierw zaraz po powołaniu Specjalnej Komisji, a potem w ramach międzynarodowego projektu realizowanego przez Bibliotekę Narodową oraz Rosyjską Bibliotekę Narodową, pozwoliły dokonać próby rekonstrukcji inwentarza (w formie elektronicznej i papierowej) zrabowanej Biblioteki Załuskich. Prowadzone przeze mnie badania nad rękopisami greckimi w Polsce pokazały, że podczas prac rekonstrukcyjnych nie uwzględniono tzw. czerwonego inwentarza, w którym ks. Ussas, własnoręcznym podpisem i stosowną pieczęcią, poświadczał zwrot rękopisów greckich stronie polskiej. We wspomnianym inwentarzu, będącym owocem pracy dwóch bibliotek narodowych, o części z nich nie odnajdujemy nawet wzmianki. Rodzi to pytanie, co mogło się z nimi stać?

Słowa kluczowe:

rewindykacja, Biblioteka Załuskich, Sankt Petersburg, „czerwony inwentarz”, rękopisy greckie

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bańkowski, Piotr. Rękopisy rewindykowane na podstawie traktatu ryskiego jako warsztat pracy naukowej przed wojną. Warszawa: nakł. Biblioteki Narodowej, 1948.

Bańkowski, Piotr. Rękopisy rewindykowane przez Polskę z ZSRR na podstawie traktatu ryskiego i ich dotychczasowe opracowanie. Kraków: ‘Przegląd Biblioteczny’ i Biblioteka Narodowa im. Józefa Piłsudskiego, 1937.

Bleskina, Olga N. „Powrót do życia. Międzynarodowy projekt rekonstrukcji rękopiśmiennej części Biblioteki Załuskich”. W: The Inventory of Manuscripts from the Załuski Library in the Imperial Public Library, red. Olga N. Bleskina, Natalia A. Elagina, 57-79. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2013.

Boter, Gerard J. ‘The Codex Vratislaviensis of Philostratus’ «Life of Apollonius of Tyana»”. Mnemosyne 73, nr 1 (2020): 132-137.

Dąbski, Jan. Pokój ryski. Wspomnienia, pertraktacje, tajne układy z Joffem. Listy. Warszawa: Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego, 1931.

Dzierzkowska, Danuta. „Ksiądz Bronisław Ussas 1885-1977”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 39 (1979): 59-70.

Kmiecik, Tadeusz. „Traktat ryski i jego konsekwencje 1919-1923”. Studia z Dziejów Wojskowości 3 (2014): 9-28.

Kołakowska, Katarzyna. „Greek Manuscripts in Poland. Part I: Kraków, Toruń, Elbląg”. Littera Antiqua 10 (2015): 4-24.

Kunze, Edward. Układy o zwrot Biblioteki Załuskich. Karta z dziejów odzyskania z Rosji Polskiego mienia kulturalnego, Lwów: Drukarnia Uniwersytecka, 1930.

Łaskarzewska, Hanna. „Traktat ryski. Fakty i refleksje”. Cenne, bezcenne, utracone nr 1-4 (74-77) (2013): 62-67.

Łaskarzewska, Hanna. „Starania o zwrot polskich zbiorów bibliotecznych z Kijowa i Petersburga w świetle niepublikowanych dokumentów dotyczących realizacji ustaleń traktatu ryskiego. Ze spuścizny Stanisława Lisowskiego”. Rocznik Biblioteki Narodowej 35 (2003): 39-66.

Mańkowska, Helena. „Katalog ofiarowanych rękopisów”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne 39 (1979): 63-126.

Matelski, Dariusz. Losy polskich dóbr kultury w Rosji i ZSRR. Próby restytucji: archiwa – księgozbiory – dzieła sztuki – pomniki. Poznań: Inter-Arpress, 2003.

Miler, Jacek. „Rewindykacje po Traktacie Ryskim” [cz. I-IV], Cenne – Bezcenne – Utracone, cz. I – nr 2(8) (1998): 28-29; cz. II – nr 3(9) (1998): 22-23; cz. III – nr 4(10) (1998): 22-25; cz. IV – nr 5(11) (1998): 5.

Muralt, Eduard von. Catalogue des manuscrits grecs de la Bibliothèque Impériale Publique. Saint-Pétersbourg: Bibliothèque Impériale Publique, 1864.

Olivier, Jean-Marie. Répertoire des bibliothèques et des catalogues de manuscrits grecs de Marcel Richard. Turnhout: Brepols, 1995.

Olivier, Jean-Marie. Supplément au Répertoire des bibliothèques et des catalogues de manuscrits grecs. Turnhout: Brepols, 2018.

Pietrzkiewicz, Dorota. „Z grabieży Katarzyny ocalone szczątki… czyli udział Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie w rewindykacji księgozbiorów na mocy traktatu ryskiego”. Z badań nad książką i księgozbiorami historycznymi 5 (2011): 247-250.

Pruszyński, Jan. Dziedzictwo kultury Polski: jego straty i ochrona prawna. T. 1-2. Kraków: „Zakamycze”, 2001.

Radoń, Sławomir. „Rewindykacja polskich archiwaliów z Rosji”. Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej 9, nr 12 (2009): 79-84.

Répertoire des bibliothèques et des catalogues de manuscrits grecs par Marcel Richard. Paris: Brepols, 1958.

Répertoire des bibliothèques et des catalogues de manuscrits grecs. Supplément (1958-1963) par Marcel Richard. Paris: Éditions du Centre National de la Recherche Scientifique, 1964.

Sierżega, Paweł. Kazimierz Tyszkowski (1894-1940). Z dziejów nauki polskiej w międzywojennym Lwowie. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, 2011.

The Inventory of Manuscripts from the Załuski Library in the Imperial Public Library, ed. by Olga N. Bleskina, Natalia A. Elagina. Warszawa: Biblioteka Narodowa, 2013.

Tomkowiak, Katarzyna. „Udział Zygmunta Mocarskiego w pracach rewindykacyjnych polskich zbiorów bibliotecznych z Rosji (1922-1923)”. Folia Toruniensia 18 (2018): 56-87.

Traktat ryski 1921 roku po 75 latach, red. Mieczysław Wojciechowski. Toruń: Wydawnictwo UMK, 1998.

Ussas, Bronisław. „Pośmiertne peregrynacje króla Stanisława Leszczyńskiego”. Słowo Wileńskie 10 (1938).

Wróbel-Lipowa, Krystyna. „Realizacja postanowień traktatu ryskiego w sprawie archiwaliów polskich”. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F: Historia 45 (1990): 415-424.

Ziółek, Ewa M. „Sprawa Ussasa. Przyczynek do dziejów Mieszanej Komisji Reewakuacyjnej i Komisji Specjalnej 1922-1924”. Teka Komisji Historycznej Towarzystwa Naukowego KUL 3(18) (2021): 159-175.