Ikonografia muzyczna kościoła pw. św. Mikołaja w Gąsawie

Dariusz Sobczak

doi:10.18290/rh247212.14

Published : 2024-12-27

Vol. 72 No. 12 (2024)

The Musical Iconography of the St. Nicholas Church in Gąsawa

Dariusz Sobczak

https://orcid.org/0009-0000-5378-3895

DOI: https://doi.org/10.18290/rh247212.14

Abstract

The origins of the Gąsawa temple may date back to the first half of the 12th century and are associated with the Abbey of the Canons Regular of the Lateran in Trzemeszno. In 1705-1706, the interior of the temple of St. Nicholas in Gąsawa was richly decorated with unusual wall painting; it is more than 700 m² of Baroque polychrome. Its ideological program presents religious content, which is a kind of catechesis on the truths of faith, Gospel descriptions, historiography of saints, moral conduct, as well as musical instrumentation and figures and inscriptions related to heavenly music. The musical iconography of the church is a source and testimony of Polish culture, and it leads to a deeper search for symbolic and metaphorical meanings. Describing and reading the symbolism of paintings related to music became the main goal of this article. To achieve this result, historical, analytical, iconographic and iconological methods were used.

Keywords:

church of St. Nicholas in Gąsawa, iconography, polychrome, musical instruments, earthly sphere, heavenly sphere, music-making angels, organ prospectus, biblical inscriptions, psalms

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Adamski, Maciej, i Przemysław Woźny, red. Karty z dziejów Trzemeszna: wybór źródeł historycznych zachowanych w zbiorach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie. Cz. I. Trzemeszno: Urząd Miejski, 2014.

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie. Akta kościoła parafialnego w Gąsawie, sygn. AKM II/34/1.

Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie. Akta Parafii Gąsawa AP 58, sygn. 99.

Bernat, Zdzisław, Barbara Filarska, Helena Lesman, i Helena Wegner. „Cecylia”. W: Encyklopedia Katolicka, t. 2, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszczyk, Z. Sułowski, 1379-1381. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 1976.

Biblia Tysiąclecia, wyd. 3 popr. Poznań–Warszawa: Pallottinum, 1980.

Ferguson, George. Signs & Symbols in Christian Art. New York: Oxford University Press, 1961.

Forstner, Dorothea. Świat symboliki chrześcijańskiej. Tłum. i oprac. Wanda Zakrzewska, Paweł Pachciarek, Ryszard Turzyński. Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX, 1990.

Fubini, Enrico. Historia estetyki muzycznej. Tłum. Zbigniew Skowron. Kraków: Musica Iagellonica, 1997.

Grabiec, Dominika. Instrumenty muzyczne w scenach Męki Pańskiej w malarstwie Italii od połowy XIII do połowy XV wieku. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2021.

Idaszak, Danuta. „Muzycy gnieźnieńscy XIX wieku”. Studia Gnesnensia 14 (2000): 171-224.

Idaszak, Danuta. Grodzisk Wielkopolski. Katalog tematyczny muzykaliów. Kraków: Musica Iagellonica, 1993.

Jankowski, Aleksander. „Myśl augustiańska w programie ikonograficznym barokowych malowideł ściennych kościoła drewnianego w Gąsawie”. Biuletyn Historii Sztuki 66, nr 3-4 (2004): 267-303.

Jankowski, Aleksander. „Nieznane malowidła ścienne w drewnianym kościele parafialnym p.w. św. Mikołaja w Gąsawie”. Ochrona Zabytków 54, nr 1 (2001): 81-88.

Jankowski, Aleksander. Drewniany kościół pw. św. Mikołaja w Gąsawie: pałucki genius loci odkrywany w ciesielskim kunszcie i mistrzowskim pędzlu. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2014.

Korytkowski, Jan, red. Jana Łaskiego Liber beneficiorum archidyecezyi gnieźnieńskiej. T. 1. Gniezno: Jan Łukowski, 1880.

Kubies, Grzegorz. „Musica angelica w piętnastowiecznym malarstwie europejskim”. W: Z badań nad ikonografią muzyczną do 1800. Źródła – problemy – interpretacje, red. P. Gancarczyk, 159-179. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012.

Léon-Dufour, Xavier, red. Słownik teologii biblijnej. Tłum. Kazimierz Romaniuk. Poznań: Pallottinum, 1994.

Mądry, Alina, i Patryk Frankowski. Osiemnastowieczne przedstawienia instrumentów muzycznych z kościoła OO. Bernardynów z Grodziska Wielkopolskiego w kontekście działalności ówczesnej kapeli muzycznej. W: Z badań nad ikonografią muzyczną do 1800. Źródła – problemy – interpretacje, red. P. Gancarczyk, 45-61. Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 2012.

Podejko Paweł, „Kapela wokalno-instrumentalna na Jasnej Górze”. Studia Claromontana 19 (2001): 6-429.

Sobczak, Dariusz. Franciszek Ścigalski (1782-1846), „Requiem in F”. Edycja krytyczna i komentarz rewizyjny. Lublin: Polihymnia, 2023.

Sobczak, Dariusz. Ks. Władysław Zientarski (1916-1991) – badacz dziejów muzyki polskiej od XV do XIX wieku. Lublin: Polihymnia, 2008.

Topolski, Jerzy, red. Dzieje Wielkopolski. T. 1: Do Roku 1793. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1969.

Zientarski, Władysław. „Kapela gostyńska. Wpływ księży filipinów na wielkopolską kulturę muzyczną”. W: Muzyka u Księży Filipinów na Świętej Górze w Gostyniu, red. D. Idaszak, 24-75. Gostyń: Księża Filipini, 2004.

Zientarski, Władysław. „Z dziejów katedralnej kapeli muzycznej w Gnieźnie”. Nasza Przeszłość 24 (1966): 143-166.

Zientarski, Władysław. O instrumentach muzycznych kapeli gnieźnieńskiej na przestrzeni XVIII wieku. W: Z dziejów muzyki polskiej, t. 13, red. K. Pałubicki, 5-21. Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe, 1969.