Intymistyka Kazimierza Twardowskiego

Danuta Ulicka

doi:10.18290/rh25731.12s

Published : 2025-11-21

Vol. 73 No. 1 Zeszyt specjalny (2025)

Intimate Writing of Kazimierz Twardowski

Danuta Ulicka

https://orcid.org/0000-0001-6638-6661

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.12s

Abstract

The article tackles the problem of belletristic (or literary, depending on historically changing conventions of literature) writing of literary critics, philosophers, and other thinkers in the humanities, as well as those representing exact sciences. The analysis of juvenile diaries and poems of Kazimierz Twardowski, the founder of the Lviv-Warsaw School, in the context of diaries and poetry by Roman Ingarden and Bronisław Malinowski, justifies the following strong statement: their non-academic works pretending to be “literature”, seem backward in comparison to their revolutionary, subversive for their time academic writing. That assumption is also valid in the cases of Maria Dłuska’s or Stefania Skwarczyńska’s poetical attempts. The article however focuses on the communicational, cultural, and familial specificity of Austrian Galicia. Those circumstances were seemingly decisive for the particularity of the three thinkers’ intimate writing.

Keywords:

intimate writing, diary, familiar and intimate speech genres, address, academic topography

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Brożek, Anna i Alicja Chybińska. Fenomen Szkoły Lwowsko-Warszawskiej. Lublin: Wydawnictwo Akademickie, 2016.

Chwistek, Leon. Wielość rzeczywistości w sztuce i inne szkice literackie, wybór Karol Estreicher. Warszawa: Czytelnik, 1960.

Czermińska, Małgorzata. Autobiograficzny trójkąt: świadectwo, wyznanie i wyzwanie. Kraków: Universitas, 2000.

Czeżowski, Tadeusz. Wspomnienia. (Zapiski do autobiografii). W: Uczeni polscy o sobie, t. 1, oprac. Maciej Miśkowiec, 118–145. Warszawa: MAW, 1988.

Dąbrowski, Ignacy. Śmierć: wolnelektury.pl/media/book/pdf/dabrowski-smierc

Dziadek, Adam. „Anagramy Ferdynanda de Saussure’a: historia pewnej rewolucji”. Teksty Drugie, nr 6 (2001): 109–125.

Dzięgiel, Leszek. Lwów nie każdemu zdrów. Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 1991.

Fechner, Gustaw Teodor. Książeczka o życiu pośmiertnem, tłum. В. Mączewski, przekład przejrzał i wstępem zaopatrzył Kazimierz Twardowski. Lwów: Księgarnia H. Altenberga–Warszawa: E. Wende i Spółka, 1907.

Fechner, Gustaw Teodor. O zagadnieniu duszy. Wędrówka przez świat widzialny ku niewidzialnemu, przekład Zofii z Pasławskich Drexlerowej przejrzał i wstępem zaopatrzył Kazimierz Twardowski. Lwów: H. Altenberg, 1921.

Garlicka, Aleksandra. „Ex oriente lux: kultura i nauka we Lwowie 1772–1939. Szkic”, Niepodległość i Pamięć, t. 24 (2006): 71–92.

Głowiński, Michał. „Od dokumentu do wyznania: o powieści w pierwszej osobie”. W: Michał Głowiński, Powieść młodopolska: studium z poetyki historycznej, 222–264. Kraków: Universitas, 1997.

Głowiński, Michał. „Powieść a dziennik intymny”. W: Michał Głowiński, Gry powieściowe: szkice z teorii i historii form narracyjnych, 76–105. Warszawa: PWN, 1973.

Głowiński, Michał. Ekspresja i empatia: studia o młodopolskiej krytyce literackiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.

Gromska, Daniela. „Bibliografia prac Kazimierza Twardowskiego i literatury o Kazimierzu Twardowskim”. Ruch Filozoficzny, nr 1 (2018): 37–78.

Hellich, Artur. Gry z autobiografią: przemilczenia, intelektualizacje, parodie. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2018.

Jadczak, Ryszard. „Kazimierz Twardowski wobec metafizyki Gustawa Theodora Fechnera”. Studia Philosophiae Christianae, t. 27, nr 2 (1991): 124–133.

Jadczak, Ryszard. „Listy S. I. Witkiewicza do Kazimierza Twardowskiego”. Przegląd Humanistyczny, t. 32, nr 11/12 (1988): 151–167.

Jadczak, Ryszard. „Rola introspekcji w ogólnej teorii nauk Kazimierza Twardowskiego”. Zeszyty Naukowe UMK. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Filozofia, t. 9, z. 167 (1985): 3–19.

Jarecka, Dorota. Surrealizm, realizm, marksizm: sztuka i lewica komunistyczna w Polsce w latach 1944–1948. Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 2021.

Jaworski, Wit. Poezja filozofów. Kraków–Wrocław: Wydawnictwo Literackie, 1984.

Kołakowski, Leszek. Kultura i fetysze. Warszawa: PWN, 1967.

Kosowska, Ewa. „Wybrane aspekty recepcji twórczości Henryka Sienkiewicza na Śląsku. Rekonesans”. Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo, nr 10 (2020): 385–398.

Kuliniak, Radosław i Dorota Leszczyna i Mariusz Pandura i Łukasz Ratajczak, oprac. Korespondencja Wincentego Lutosławskiego z Kazimierzem Twardowskim. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2017.

Kuliniak, Radosław i Mariusz Pandura. „Jestem filozofem świata”. Roman Witold Ingarden (1893–1970). Część pierwsza: lata 1893–1938. Kęty: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2019.

Kuliniak, Radosław i Mariusz Pandura. „Poeta sam na sam z sobą – dziennik osobisty Romana Ingardena”. Konteksty Kultury, t. 18, z. 1 (2021): 149–159.

Kuliniak, Radosław i Mariusz Pandura. „Zbiory Romana Witolda Ingardena w Archiwum Rodzinnym Ingardenów (zarys problemu)”. Ruch Filozoficzny, t. 76, nr 1 (2020): 27-47.

Lachowiecki, Leszek. Od Talesa do Sartre’a. Wiersze filozofów. Warszawa: Wydawnictwo Sternik, 1996.

Likus, Ewa. Katalog rękopisów Kazimierza Twardowskiego: https://drive.google.com/file/d/0B3J3 V8NQGmiCcURFZ3d2TFdlY1U/view?resourcekey=0-OKAom3deD_YpLCoiowiIeg

Loth, Roman, oprac. Listy Jana Kasprowicza do Kazimierza Twardowskiego. Wiek XIX, t. 5 (47) (2012): 519–547.

Malinowski, Bronisław. Dziennik w ścisłym znaczeniu tego wyrazu, wstęp i oprac. Grażyna Kubica. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2002.

Nycz, Ryszard. „Literatura nowoczesna: cztery dyskursy (tezy)”. Teksty Drugie, nr 4 (2002): 35–46.

Ortwin, Ostap. „Rozmowy patetyczne” [rozmowa z Włodzimierzem Pietrzakiem]. W: Ostap Ortwin, Żywe fikcje: studia o prozie, poezji i krytyce, oprac. Jadwiga Czachowska, 391–396. Warszawa: PIW, 1970.

Paczkowska-Łagowska, Elżbieta. „Nota bibliograficzna”. W: Kazimierz Twardowski, „Autobiografia filozoficzna”. Przegląd Filozoficzny Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria, z. 1 (1992): 33.

Porębski, Mieczysław. „Nasze korzenie są w Młodej Polsce. Z Mieczysławem Porębskim, autorem Galerii Sztuki XX wieku Muzeum Narodowego w Krakowie, rozmawia Krystyna Czerni”. Res Publica Nowa, nr 5 (1994): 32–38.

Rędziński, Kazimierz. „Działalność Towarzystwa Oświaty Ludowej we Lwowie (1892 – 1918)”. Pedagogika. Studia i Rozprawy, t. 29 (2020): 277–300.

Rzepa, Teresa. „Portrety psychologiczne filozofów ze Szkoły Lwowsko-Warszawskiej (na podstawie wypowiedzi autobiograficznych)”. Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria, nr 3 (1994): 35–45.

Sadkowska, Katarzyna. „Kazimierz Twardowski a środowisko literacko-artystyczne Lwowa do 1939 roku”. Ruch Literacki, z. 6 (2019): 647–655.

Skwarczyńska, Stefania. „Genezis z ducha Słowackiego wobec Confessiones św. Augustyna”. Pamiętnik Literacki, t. 27 (1930): 114–121.

Sturrock, John. „Nowy wzorzec autobiografii”, tłum. Grażyna Cendrowska. Pamiętnik Literacki, t. 70, z. 1 (1979): 337–349.

Świerzbieński, Romuald. Ile jest prawdy w dziele Darwina „O początku odmian”. Warszawa: Drukarnia S. Orgelbranda i Synów, 1873.

Tatarkiewicz, Władysław. „Zapiski do autobiografii”. W: Uczeni polscy o sobie, t. 1, oprac. Maciej Miśkowiec, 25-117. Warszawa: Młodzieżowa Agencja Wydawnicza, 1988.

Tatarkiewicz, Władysław. Dzienniki, t. 1: Lata 1944–1960, z rękopisów odczytali i przepisali, wstępem i biografią filozofa poprzedzili Radosław Kuliniak, Dorota Leszczyna, Mariusz Pandura, Łukasz Ratajczak. Kęty 2019: Wydawnictwo Marek Derewiecki, 2019.

Twardowski, Kazimierz. „Autobiografia filozoficzna”, przeł. Elżbieta Paczkowska-Łagowska. Przegląd Filozoficzny, z. 1 (1992): 19–33.

Twardowski, Kazimierz. Dzienniki młodzieńcze (1881–1887) uzupełnione „Dziennikiem” Marii Gąsowskiej (1881), wierszami wiedeńskimi (1882) oraz korespondencją z rodzicami (1882–1893), Józefem Krypiakiewiczem (1885–1886), Wojciechem Dzieduszyckim (1885–1891), oprac. Anna Brożek. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2013.

Twardowski, Kazimierz. Dzienniki, część I, 1915–1927, do druku przygotował, wprowadzeniem i przypisami opatrzył Ryszard Jadczak. Warszawa–Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002.

Twardowski, Kazimierz. Dzienniki, część II, 1928–1936, do druku przygotował, wprowadzeniem i przypisami opatrzył Ryszard Jadczak. Warszawa–Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2002.

Twardowski, Kazimierz. Myśl, mowa i czyn, cz. 2, red. Anna Brożek, Jacek Juliusz Jadacki. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2014.

Twardowski, Kazimierz. O estetyce eksperymentalnej. W: Filozofia i muzyka, wybór i oprac. Jacek Juliusz Jadacki, 25–33. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper, 2005.

Twardowski, Kazimierz. Rozprawy i artykuły filozoficzne, zebrali i wydali uczniowie. Lwów: Książnica-Atlas, 1927.

Ulicka, Danuta. „Romana Ingardena przestrzenie słowa”. W: Danuta Ulicka, Doświadczanie czasu w przestrzeni archiwum, 167–209. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2024.

Vaihinger, Jan. Filozofia Nietzschego, przeł. Kazimierz Twardowski. Lwów: Nakładem księgarni H. Altenberga–Warszawa: Księgarnia pod Firmą K. Wende i Spółka, 1904.

Warchala, Michał. Autentyczność i nowoczesność. Idea autentyczności od Rousseau do Freuda. Kraków: Universitas, 2006.

Zawadzki, Andrzej. „Filozoficzny dziennik intymny: de Brian, Amiel, Elzenberg”. Teksty Drugie, nr 1–2 (1999): 65–84.

Zimand, Roman. Diarysta Stefan Ż. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.