Metafizyka i przeżycie metafizyczne w myśli Karola Ludwika Konińskiego – rozpoznanie wstępne

Adam Fitas

doi:10.18290/rh25731.3s

Published : 2025-11-21

Vol. 73 No. 1 Zeszyt specjalny (2025)

Metaphysics and Metaphysical Experience in the Thought of Karol Ludwik Koniński – Preliminary Examinations

Adam Fitas

https://orcid.org/0000-0002-2523-0924

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.3s

Abstract

The article is an attempt to indicate the main meanings of the terms “metaphysics” and “metaphysical” in the writings of Karol Ludwik Koniński, and also presents this writer and thinker’s understanding of metaphysical experience. These are preliminary findings, but they already lead to the conclusion that the meaning of these terms was significantly influenced by the topic of Koniński’s reflection on religious issues. In his reflection, two basic understandings of the metaphysical can be distinguished. The first of these meanings, more general, indicates kinship with what is religious, the second, more embedded in philosophical reflection, concerns the essence of being. His approach to metaphysical (as well as religious and mystical) experience reveals the aporia between the subject and the object of faith, i.e. an internal instinct, feeling or experience, and the external purpose of these intuitions and experiences, which is crucial for Koniński’s entire thought. At the end of the article, metaphysical aspects in Koniński’s literary criticism and original work are outlined.

Keywords:

Karol Ludwik Koniński, metaphysics, metaphysical experience, religious experience

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Bolecki, Włodzimierz. Modalności modernizmu. Studia, analizy, interpretacje. Warszawa: IBL, 2012.

Bórkowska, Joanna. Między negacją a negocjacją. Strategia agonu w pismach Karola Ludwika Konińskiego. Rozprawa doktorska. Uniwersytet Gdański, 2013.

Bratek, Bronisław. „Magiczny szaniec pastora Hubiny”. Tygodnik Powszechny, nr 11 (1952).

Czerwińska, Elżbieta. „Tajemnice i demony. Straszny czwartek w domu pastora Karola Ludwika Konińskiego”. Ogród, nr 3–4 (1992): 236–259.

Degler, Janusz. „Listy Stanisława Ignacego Witkiewicza do Jerzego Eugeniusza Płomieńskiego”. Pamiętnik Literacki, t. 76, z. 4 (1985): 187–235.

Front, Łukasz. Myśl religijna polskiego modernizmu i jej konteksty (Karol Ludwik Koniński). Kraków: Collegium Columbinum, 2014.

Garlej, Beata. Ingardenowskie jakości metafizyczne – między otwartością a ścisłością pojęcia. Warszawa: UKSW, 2016.

Głowiński, Michał. Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.

Ingarden, Roman. O dziele literackim. Badania z pogranicza ontologii, teorii języka i filozofii literatury, tłum. Maria Turowicz. Warszawa: PWN, 1988.

Ingarden, Roman. „Wspomnienie o Stanisławie Ignacym Witkiewiczu”. W: Stanisław Ignacy Witkiewicz. Człowiek i twórca, red. Tadeusz Kotarbiński, Jerzy Eugeniusz Płomieński, 169–176. Warszawa: PIW, 1957.

Koniński, Karol Ludwik. Kartki z brulionów, oprac. Bronisław Mamoń. Kraków: Arcana, 2007.

Koniński, Karol Ludwik. Nox atra. Warszawa: Pax, 1961.

Koniński, Karol Ludwik. Pisma polityczne, oprac. Maciej Urbanowski. Kraków: Arcana, 2014.

Koniński, Karol Ludwik. Rzeczywistość, istnienie. Rękopis w Sekcji Rękopisów Biblioteki Jagiellońskiej (BJ Rkps 91/99).

Koniński, Karol Ludwik. Straszny czwartek w domu pastora. Dalsze losy pastora Hubiny, wstęp i oprac. Justyna Rybka. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2015.

Koniński, Karol Ludwik. Szkice krytyczne, oprac. Adam Fitas. Kraków: Arcana, 2007.

Koniński, Karol Ludwik. Uwagi. Maszynopis w Zakładzie Narodowym im. Ossolińskich we Wrocławiu (ZNiO Rkps 127/05/06, 127/05/07, 1–799).

Koniński, Karol Ludwik. Uwagi 1940–1942, oprac. Bronisław Mamoń. Poznań: Wydawnictwo Polskiej Prowincji Dominikanów „W drodze”, 1987.

Koniński, Karol Ludwik. Zagadnienia religijne, oprac. Łukasz Front. Kraków: Arcana, 2010.

Machay, Ferdynand. Wspomnienie o przyjacielu Hiobie. „Tygodnik Powszechny”, nr 28 (1946).

Mamoń, Bronisław. Karol Ludwik Koniński. Kraków: Znak, 1969.

Mamoń, Bronisław. Listy Witkacego do K. L. Konińskiego. „Miesięcznik Literacki”, z. 1 (1973): 115–123.

Nowak, Andrzej J. i Leszek Sosnowski, red. Słownik pojęć filozoficznych Romana Ingardena. Kraków: Universitas, 2001

Półtawski, Andrzej (2001). „Metafizyka”. W: Słownik pojęć filozoficznych Romana Ingardena, red. Andrzej J. Nowak, Leszek Sosnowski, 152–158. Kraków: Universitas, 2001.

Sławińska, Irena. „Przypowieść o Wielkim Złodzieju (Straszny czwartek w domu pastora Karola Ludwika Konińskiego)”. W: Nowela, opowiadanie, gawęda. Interpretacje małych form narracyjnych, red. Kazimierz Bartoszyński, Maria Jasińska-Wojtkowska, Stefan Sawicki, 171–190. Warszawa: PWN, 1974.

Słownik współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wilga, 1996.

Stróżewski, Władysław. „Jakości metafizyczne”. W: Słownik pojęć filozoficznych Romana Ingardena, red. Andrzej J. Nowak, Leszek Sosnowski, 126–131. Kraków: Universitas, 2001.

Tyszczyk, Andrzej. Estetyczne i metafizyczne aspekty aksjologii literackiej Romana Ingardena. Lublin: RW KUL, 1993.

Tyszczyk, Andrzej. „Estetyczne i pozaestetyczne wartości literatury w koncepcji Romana Ingardena”. W: W kręgu filozofii Romana Ingardena. Materiały z konferencji naukowej Kraków 1985, red. Władysław Stróżewski, Adam Węgrzecki, 279–287. Warszawa: PWN, 1995.

Tyszczyk, Andrzej. „Sztuka i wartość. O estetyce Romana Ingardena”. W: Roman Ingarden, Wybór pism estetycznych, oprac. Andrzej Tyszczyk, VII–CV. Kraków: Universitas, 2005.