Rzeczywistość snu: Zbigniew Makowski i Hypnerotomachia Poliphili

Krzysztof Cichoń; Agnieszka Kuczyńska

doi:10.18290/rh25734.6

Published : 2025-07-14

Vol. 73 No. 4 (2025)

The Reality of Dream: Zbigniew Makowski and Hypnerotomachia Poliphili

Krzysztof Cichoń

https://orcid.org/0000-0003-3705-1648

Agnieszka Kuczyńska

https://orcid.org/0000-0002-4436-0038

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25734.6

Abstract

Hypnerotomachia Poliphili, one of the most beautiful Renaissance books, published in the Venetian printing house of Aldo Manuzio in 1499, has a multi-level dream structure. In the dream, the eponymous “struggle for love” is carried out by Poliphilo, who is seeking his beloved Polia. On the formal plane, the reality of the dream is translated into a complex semantic play between word and image. The aim of the article is to draw attention to the inspiring role played by Hypnerotomachia in the work of Zbigniew Makowski (1930–2019), for whom it was a constant point of reference, especially in the 1970s and 1980s, and to inscribe the phenomenon in a broader cultural context. The article also discusses the significance of Francesco Patrizi’s (1529-1597) treatise Della poetica for Makowski’s art. He used the concept of meravigilia as the effect of the possible and the impossible coming together to build his own, somewhat surrealist method of intense, direct impact on the viewer.

Keywords:

Hypnerotomachia Poliphili, Zbigniew Makowski, Francesco Patrizi, sign, merveilleux, surrealism

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Adamowicz, Elza. Surrealist collage in text and image: dissecting exquisite corpse. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.

Aragon, Louis. Wieśniak paryski. Przeł. Artur Międzyrzecki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1971.

Bauduin, Tessel M. „Paolo Uccello in French Surrealism: Doubling Antonin Artaud”. RIHA Journal (2023), Article 0296. https://doi.org/10.11588/riha.2023.1.92215.

Bélanger, Anne. Bomarzo ou les incertitudes de la lecture. Figure de la ‘meraviglia’ dans un jardin maniériste du XVIe siècle. Paris: H. Champion, 2008.

Bird, Daniel. „Diabelskie gry. Surrealizm w polskim kinie emigracyjnym”. W: Dzieje grzechu. Surrealizm w kinie polskim, red. Kamila Wielebska i Kuba Mikurda, 76-97. Kraków–Warszawa: korporacja ha!art, 2010.

Breton, André. Art magique, [1957]. W: André Breton. Oeuvre complètes. T. 4, red. Marguerite Bonnet, 47-289. Paris: Gallimard, 2008.

Breton, André. Manifeste du surréalisme [1924]. W: André Breton. Manifestes du surréalismes. Paris: Gallimard, 1990.

Carruthers, Mary. The Craft of Thought: Meditation, Rhetoric, and the Making of Images, 400-1200. Cambridge: Cambridge University Press, 1998.

Castleman, Riva. A Century of Artists Books. New York: The Museum of Modern Art, 1994.

„Gdzie czekają niespodzianki… Ze Zbigniewem Makowskim rozmawia Krystyna Nastulanka”, Polityka nr 51 (23.12.1978), 6.

Fabiani Giannetto, Raffaella. „‘Not before either known or dreamt of’: The ‘Hypnerotomachia Poliphili’ and the craft of Wonder”. Word & Image 31, z. 2 (2015): 112-118.

Fermor, Sharon. Piero Di Cosimo: Fiction, Invention and Fantasia. London: Reaktion Books, 1993.

Foucault, Anne. Histoire du surréalisme ignoré (1945-1969). Du Déshonneur des poètes au «surréalisme éternel». Paris: Hermann, 2022.

Garin, Eugenio. Medioevo e Rinascimento. Studi e Ricerche. Rome: Editori Laterza, 1993.

„Gdzie czekają niespodzianki… Ze Zbigniewem Makowskim rozmawia Krystyna Nastulanka”, Polityka nr 51 (23.12.1978), 5-6.

Hubert, Renée Riese. Surrealism and the Book. Berkley and Los Angeles: University of California Press, 1988.

Hunt, John Dixon. „The plot of ‘Hypnerotomachia Poliphili’ and its afterlives”. Word & Image 31, z. 2 (2015): 129-139.

Janicka, Krystyna. Światopogląd surrealizmu. Jego założenia i konsekwencje dla teorii twórczości i teorii sztuki. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1969.

Jarecka, Dorota. „Artysta na ruinach. Sztuka polska lat 40 i surrealistyczne konotacje”. Miejsce 2 (2016): 5-28.

Klimkiewicz, Anna. ‘Hypnerotomachia Poliphili’ Francesca Colonny. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2015.

Klimkiewicz, Anna. „Wokół sekretów ‘Hypnerotomachii Poliphili’”. W: En quête de sens. Études dédiées à Marcela Świątkowska. W poszukiwaniu znaczeń. Studia dedykowane Marceli Świątkowskiej, red. Joanna Górnikiewicz, Halina Grzmil-Tylutki, Iwona Piechnik, 286-293. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2010.

Kristeller, Paul Oskar. Eight Philosophers of the Italian Renaissance. Stanford: Stanford University Press, 1964.

Kuczyńska, Agnieszka. „Książka surrealistyczna w Polsce: Zbigniew Makowski, Erna Rosenstein”. W: Surrealizm. Inne mity, red. Sylwia Bryczko, 74-97. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2024. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie 10 maja – 11 sierpnia 2024.

Machnicka, Zofia. „Poszerzenie pola widzenia. Ruch Phases a polska scena artystyczna (1954-1967)”. W: Surrealizm. Inne mity, red. Sylwia Bryczko, 98-128. Warszawa: Muzeum Narodowe w Warszawie, 2024. Katalog wystawy, Muzeum Narodowe w Warszawie 10 maja – 11 sierpnia 2024.

Majewski, Piotr. La vague polonaise. Migracje artystów i wędrówki dzieł sztuki nad Sekwanę w czasach żelaznej kurtyny (lata 1955-1969). Lublin: Wydawnictwo UMCS, 2020.

Makowski, Zbigniew. „Autobiografie”. W: Zbigniew Makowski, opr. Mariusz Hermansdorfer, 14-60. Wrocław–Łódź: Muzeum Narodowe Wrocław–Biuro Wystaw Artystycznych, 1978. Katalog wystawy w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.

Marchiori, Giuseppe. Artisti polacchi d’oggi. Campobasso: Nocera Editore, 1967.

Patrizi, Francesco. Della poetica [1586], red. Danilo Aguzzi Barbagli, 3 vols. Florence: Istituto Nazionale di Studi sul Rinascimento, 1969-71.

Prechtl, Peter. Leksykon pojęć filozofii analitycznej. Przeł. Józef W. Bremer SJ. Kraków: Wydawnictwo WAM, 2009.

Priki, Efthymia. „Crossing the Text/Image Boundary: The French Adaptations of ‘Hypnerotomachia Poliphili’”. Journal of the Early Book Society 15 (2012): 337-355.

Purnell, Fred Jr., „Jacopo Mazzoni and Galileo”. Physis 3 (1972): 273-294.

Purnell, Fred. „Francesco Patrizi”. W: The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2017 Edition), red. Edward N. Zalta. Dostęp: 12.12.2024. https://plato.stanford.edu/archives/spr 2017/entries/patrizi/.

Scarpati, Claudio. „1585-1587: Tasso, Patrizi e Mazzoni”. Aevum 76, z. 3 (2002): 761-773.

Szafrańska, Małgorzata. „Ogrody Poliphila. Wczesny ogród renesansowy w świetle ‘Hypnerotomachii Poliphili’”. Biuletyn Historii Sztuki 54, nr 1 (1992): 1-26.

Tatarkiewicz, Władysław. Historia estetyki. T. 3: Estetyka nowożytna. Warszawa: Arkady, 1991.

Wallis, Mieczysław. „O tytułach dzieł sztuki”. Rocznik Historii Sztuki 10 (1974): 7-25.

Wąski Dunaj nr 5. Ze Zbigniewem Makowskim rozmawiają Agnieszka Kuczyńska i Krzysztof Cichoń. Łódź: Atlas Sztuki, 2008.

Weinberg, Bernard. A History of Literary Criticism in the Italian Renaissance, 2 vols. Chicago: The University of Chicago Press, 1961.