Obrona kultu wizerunków świętych na ziemiach polskich w XV wieku

Wojciech Świeboda

doi:10.18290/rh2301.4

Published : 2023-03-27

Vol. 71 No. 2 (2023)

The Defense of the Cult of the Images of Saints in the 15th Century in Polish Lands

Wojciech Świeboda

https://orcid.org/0000-0002-5265-5784

DOI: https://doi.org/10.18290/rh2301.4

Abstract

This paper shows the forms of the defence of the cult of holy images in the Roman Church as a response to Hussite accusations of idolatry towards Catholics, who honoured the effigies of Christ, the Virgin Mary and the saints. In the 15^th century in Polish lands, only a few cases of criticism of this form of devotion, or of being suspected of iconoclasm, were known; however, they were treated as a characteristic identification of the followers of radical Hussitism. In those polemics in which the practice of the adoration of holy images was defended (the sermon of Stanisław of Skarbimierz titled Contra et adversus vulpeculas, the anonymous sermon Cum Deus mortem from the manuscript BJ 2332 the question about adoration of images from the manuscript GBK 23), the authors tried to point out the wrong interpretation of the Bible by the Hussites and explained the essence of this practice, paying attention to its educational character for the illiterate and to the significant role it played in portraying God’s majesty on Earth.

Keywords:

Iconoclasm – 15th century, Hussitism – Poland, Anti-Hussite polemics

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Bartlová, Milena. „Husitské obrazoborectví”. Umění české reformace: (1380-1620), red. Kateřina Horníčková, i Michal Šroněk, Academia, 2010, ss. 63-70.

Bartlová, Milena. „Understanding Hussite Iconoclasm”. Filozofický časopis, t. 57, suppl. 1, 2009, ss. 115-26.

Bartoš František M. „Veliké dílo protihusitské polemiki”. Jihočeský Sborník Historický, nr 13, 1940, ss. 15-19.

Bilnik, Piotr. „Napad «husytów» na Jasną Górę. Fakty – konteksty – legenda”. Studia Claromontana, t. 15, 1995, ss. 277-324.

Bracha, Krzysztof. „Polemik gegen den Hussitischen Bildersturm im Lichte des Traktates «De superstitionibus» des Johannes von Wünschelburg († ca. 1456)”. Biuletyn Polskiej Misji Historycznej, t. 11, 2016, ss. 147-208.

Bylina, Stanisław. Na skraju lewicy husyckiej. Instytut Historii PAN, 2005.

Bylina, Stanisław. „Religijność radykalnego husytyzmu”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Studia Religiologica, z. 41, 2008, ss. 21-36.

Bylina, Stanisław. „Wizerunek heretyka w Polsce późnośredniowiecznej”. Odrodzenie i Reformacja w Polsce, t. 30, 1985, ss. 5-24.

Catalogus codicum manuscriptorum medii aevi Lationorum qui in Bibliotheca Jagellonica Cracoviae asservantur. Vol. 8, wyd. Maria Kowalczyk, i in., Biblioteka Jagiellońska, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, 2004.

Dębicki, Jacek. „Ideowe przesłanki obrazoburstwa w Czechach w czasach przedhusyckich i husyckich a teologia obrazu w okresie wczesnej Reformacji”. Sztuka i dialog wyznań w XVI i XVII wieku. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Wrocław, listopad 1999, red. Jan Harasimowicz, Stowarzyszenie Historyków Sztuki, 2000, ss. 77-87.

Dola, Kazimierz. Wrocławska kapituła katedralna w XV wieku. Redakcja Wydawnictw KUL, 1983.

Gieysztor, Aleksander. „Lassitude du Gothique? Reflets de l’iconoclasme hussite en Pologne au XVe siècle”. Ars auro prior. Studia Ioanni Białostocki sexagenario dicata, red. Alicja Dyczek-Gwiżdż, i in., PWN, 1981, ss. 223-26.

Kras, Paweł. Husyci w piętnastowiecznej Polsce. Towarzystwo Naukowe KUL, 1998.

Kras, Paweł. „Pastor bonus et lupi rapaces. The Polemic against Hussite Doctrine in the Writings of Stanisław of Skarbimierz”. Česko-polské kazatelské vztahy ve středověku, red. Krzysztof Bracha, i Martin Nodl, Centrum medievistických studií Akademie věd ČR, Univerzity Karlovy v Praze, 2016, ss. 63-79.

Lancinger, Luboš. „Čtyři artikuly pražské a podíl universitních mistrů na jejich vývoji”. Acta Universitatis Carolinae. Historia Universitatis Carolinae Pragensis, t. 3, nr 2, 1962, ss. 3-61.

Moskal, Krzysztof. „Aby lud był jeden…”. Eklezjologia Jana Husa w traktacie „De ecclesia”. Towarzystwo Naukowe KUL, 2003.

Mrozowicz, Wojciech. „«Constancie flammis adiectus». Johannes Hus und der Hussitismus in den Augen schlesischer Chronisten”. Biuletyn Polskiej Misji Historycznej, nr 11, 2016, ss. 121-45.

Mutlová, Petra. „Communicating Texts through Images”. Public Communication in European Reformation. Artistic and other Media in Central Europe 1380-1620, red. Milena Bartlová, i Michal Šroněk, Artefactum, 2007, ss. 29-37.

Patschovsky, Alexander. „Ekklesiologie bei Johannes Hus”. Lebenslehren und Weltentwürfe im Übergang vom Mittelalter zur Neuzeit. Politik – Bildung – Naturkunde – Theologie. Bericht über Kolloquien der Kommission zur Erforschung der Kultur des Spätmittelalters 1983 bis 1987, red. Hartmut Boockmann i in., Vandenhoeck & Ruprecht, 1989, ss. 370-99.

Piccard, Gerhard. Die Wasserzeichenkartei Piccard im Hauptstaatsarchiv Stuttgart. T. 2, Verlag W. Kohlhammer, 1966.

Potkowski, Edward. „Stereotyp heretyka-innowiercy w piśmiennictwie kaznodziejskim”. Kultura elitarna a kultura masowa w Polsce późnego średniowiecza, red. Bronisław Geremek, Wydawnictwo PAN, 1978, ss. 121-35.

Primke, Robert, i in. Wojny husyckie na Śląsku, Łużycach i Pomorzu. Wydawnictwo Technol, 2007.

Rejchrtová, Noemi. „Obrazoborecké tendence utrakvistické mentality jagellonského období a jejich dosah”. Husitský Tábor, t. 8, 1985, ss. 59-68.

Rył, Jadwiga. „Katalog rękopisów Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie”. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne. T. 45, 1982, ss. 8-201.

Ryś, Grzegorz. Jan Hus wobec kryzysu Kościoła doby wielkiej schizmy. Wydawnictwo Naukowe PAT, 2000.

Šmahel, František. „The Hussite Critique of the Clergy’s Civil Dominion”. Anticlericalism in Late Medieval and Early Modern Europe, red. Peter A. Dykema, i Heiko Oberman, Brill, 1994, ss. 83-90.

Šmahel, František. Rewolucja husycka. T. 2: Korzenie czeskiej reformacji, tłum. Konrad Ziółkowski. Wydawnictwo Napoleon V, 2018.

Solicki, Stanisław. „Problematyka husycka w średniowiecznych księgozbiorach śląskich”. Polskie echa husytyzmu. Materiały z konferencji naukowej Kłodzko, 27-28 września 1996, red. Stanisław Bylina, i Ryszard Gładkiewicz, Wydawnictwo Instytutu Historii PAN, 1999, ss. 116-41.

Soukup, Pavel. „Krakovský profesor, husitský ikonoklasmus a počátky karlovské nostalgie”. Umění a revoluce. Pro Milenu Bartlovou, wyd. Johanna Lomová, Jindřich Vybíral, UMPRUM, 2018, ss. 174-92.

Soukup, Pavel. Repertorium operum antihussiticorum, www.antihus.eu. Dostęp 21.07.2022.

Sperka, Jerzy. „Nieznane fakty dotyczące napadu na klasztor Paulinów w Częstochowie w 1430 r.”. Średniowiecze Polskie i Powszechne, t. 1, 2009, ss. 152-76.

Spunar, Pavel. „Poznámky k studiu husitského ikonoklasmu”. Listy filologické, t. 110, nr 2, 1987, ss. 124-28.

Spunar, Pavel. Repertorium auctorum Bohemorum provectum idearum post Universitatem Pragensem conditam illustrans. T. 1, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo PAN, 1985.

Steckel, Sita. „Verging on the Polemical. Towards an Interdisciplinary Approach to Medieval Religious Polemic”. Medieval Worlds, t. 7, 2018, ss. 2-60.

Stejskal, Karel. „Ikonoklasmus českého středověku a jeho limity”. Uměni: časopis Ústavu dějin umění Akademie věd České republiky, nr 48, 2000, ss. 206-17.

Świeboda, Wojciech. „Błędy krawca Stanisława. Przyczynek do badań nad działalnością antyheretycką Stanisława ze Skarbimierza”. Roczniki Historyczne, t. 84, 2018, ss. 139-69.

Świeboda, Wojciech. „Jak rozpoznać heretyka? Interrogatorium antyhusyckie używane w metropolii gnieźnieńskiej”. Studia Źródłoznawcze, t. 51, 2013, ss. 123-30.

Świeboda, Wojciech. Universitas contra haeresim. Działalność Stanisława ze Skarbimierza jako przedstawiciela Uniwersytetu Krakowskiego. Towarzystwo Naukowe Societas Vistulana, 2021.

Urban, Wincenty. Studia nad dziejami wrocławskiej diecezji w pierwszej połowie XV wieku. Wydawnictwo Św. Krzyża w Opolu, 1959.

de Vooght, Paul. „«Universitas praedestinatorum» et «Congregatio fidelium» dans l’ecclésiologie de Jean Huss”. Ephemerides theologicae Lovanienses, t. 32, 1956, ss. 487-534.

Wisłocki, Władysław. Katalog rękopisów Biblijoteki Uniwersytetu Jagiellońskiego. Akademia Umiejętności, 1877-1881.

Wolny, Jerzy. „Maurycy Rwaczka i «Floretus Theologicus» w rękopisach Biblioteki Jagiellońskiej i innych księgozbiorów”. Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej, t. 27, 1977, ss. 5-20.

Wójcik-Zega, Dagmara. „Autografy piętnastowiecznych profesorów krakowskich w rękopisie Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego”. Studia Źródłoznawcze, t. 53, 2015, ss. 71-109.

Zajchowska, Anna. Między uniwersytetem a zakonem. Biografia i spuścizna pisarska dominikanina Jana z Ząbkowic († 1446). Semper, 2013.

Zilynská, Blanka. Husitské synody w Čechách 1418-1440. Univerzita Karlova, 1985.