Czarny portret Wilna w Posłuchaniu u Lucypera Józefa Juliana Sękowskiego

Maria Janoszka

doi:10.18290/rh25731.6

Published : 2025-04-02

Vol. 73 No. 1 (2025)

A Critical Portrait of Vilnius in Józef Julian Sękowski’s Posłuchanie u Lucypera

Maria Janoszka

https://orcid.org/0000-0003-2353-7364

DOI: https://doi.org/10.18290/rh25731.6

Abstract

The article analyzes the portrait of Vilnius in Posłuchanie u Lucypera, a satirical story by Józef Sękowski, an orientalist and polyglot born in the Vilnius region, who, after 1832, broke off relations with Polishness in favor of Russian identity. The writer, eager to use grotesque, scathing irony and caricature, creates a mocking image of the city of his youth. The components of the critical portrait of Vilnius, whose myth in Polish literature was just beginning to take shape, include numerous moral scandals, ignorance, civilizational and intellectual backwardness, and the irrationality of decision-making.

Keywords:

Józef Julian Sękowski, Vilnius, Posłuchanie u Lucypera, irony, grotesque, satire

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Ambroziak, Daria. „Każdy baron ma swoją fantazję”. Józef Sękowski, Polak z pochodzenia, Rosjanin z wyboru. Opole: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2007.

Anonim. „Pochwalmy Żydów”. W: „Wiadomości brukowe”. Wybór artykułów, wybrał i oprac. Zdzisław Skwarczyński, 129–131. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003.

Beauvois, Daniel. Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego 1803–1832. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2010.

Buchowski, Krzysztof. „Mit litewski jako część mitu Kresów Wschodnich”. W: Między mitem a rzeczywistością. Kresy Wschodnie w XIX i XX wieku, red. Adrianna Dawid i Joanna Lusek, 17–25. Bytom–Opole: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, Uniwersytet Opolski, 2017.

Dziedzic, Joanna. „Rosyjskie ścieżki Józefa Sękowskiego: «Fantastyczne przygody barona Brambeusa»”. W: Józef Sękowski. Fantastyczne przygody barona Brambeusa, tłum. Witalis Olechowski, red. Małgorzata Burzka-Janik i Jarosław Ławski, 81–94. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2017.

Inglot, Mieczysław. „Antysarmacki pamflet carskiego agenta”. Teksty Drugie, nr 3 (1975): 141–147.

Jabłonowski, Aleksander. „Orientalista Sękowski w korespondencji z Lelewelem. Studium na tle listów orientalisty osnute”. W: Aleksander Jabłonowski. Pisma, t. 7: Rzeczy polskie, 1–177. Warszawa: E. Wende i s-ka, właśc. T. Hiż i A. Turkuł, 1913.

Jędrzejewski, Tomasz. Blednący atrament. Polskie rokoko literackie lat 1795–1830. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2022.

Kaverin, Veniamin. „O.I. Senkovskiy (Baron Brambeus). Zhizn' i deyatel'nost'”. V: Veniamin Kaverin. Sobraniye sochineniy, t. 6, 285–477. Moskva: Khudozhestvennaya literatura 1966 [Каверин, Вениамин. „О.И. Сенковский (Барон Брамбеус). Жизнь и деятельность”. В: Вениамин Каверин. Собрание сочинений, t. 6, 285–477. Москва: Художественная литература].

Kirkor, Adam Honory. Obrazki litewskie. Ze wspomnień tułacza Sobarri. Poznań: Nakładem Tygodnika Wielkopolskiego, 1874.

Ławski, Jarosław. „Ironia i nihilizm. Figura bibliotekarza w «Posłuchaniu u Lucypera» Józefa Sękowskiego”. Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo, nr 8 (2018): 83–94. https://doi.org/ 10.32798/pflit.69.

Ławski, Jarosław. „Lucyper z Petersburga. Proza fantastyczna Józefa Sękowskiego”. W: Józef Sękowski. Fantastyczne przygody barona Brambeusa, tłum. Witalis Olechowski, red. Małgorzata Burzka-Janik i Jarosław Ławski, 13–78. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2017.

Mickiewicz, Adam. Dzieła. T. 14: Listy, cz. 1: 1815–1829, oprac. Maria Dernałowicz, Elżbieta Jaworska i Marta Zielińska. Warszawa: Czytelnik, 1998,

Morawski, Stanisław. Kilka lat młodości mojej w Wilnie (181–1825), red. Adam Czartkowski i Henryk Mościcki. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1959.

Pedrotti, Louis. Józef-Julian Sękowski. The Genesis of a Literary Alien. Berkeley–Los Angeles: University of California Press, 1965.

Potocki, Stanisław. „Świstek krytyczny (wybór)”. W: Stanisław Potocki. „Podróż do Ciemnogrodu” i „Świstek krytyczny” (wybór), oprac. Emil Kipa, 3–86. Wrocław: Zakład im. Ossolińskich, 1955.

Sękowski, Józef Julian. Mikerija lilia Nilu. Przekład starożytnego papirusu egipskiego znalezionego na piersiach mumii odkrytej w tebańskich katakumbach, red. Joachim Śliwa. Kraków: Deadpxels, 2021.

Sękowski, Józef Julian. Podróż do Nubii i wyższej Etiopii 1821, red. Joachim Śliwa. Kraków: Archeobooks, 2018.

Sękowski, Józef. „Posłuchanie u Lucypera”. W: Józef Sękowski. Fantastyczne przygody barona Brambeusa, tłum. Witalis Olechowski, red. Małgorzata Burzka-Janik i Jarosław Ławski, 99–124. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2017.

Sękowski, Józef. „Wielkie posłuchanie u Lucypera”. W: Józef Sękowski. Fantastyczne przygody barona Brambeusa, tłum. Witalis Olechowski, red. Małgorzata Burzka-Janik i Jarosław Ławski, 127–150. Białystok: Wydawnictwo Prymat, 2017.

Skwarczyński, Zdzisław. „Wstęp”. W: „Wiadomości brukowe”. Wybór artykułów, wybrał i oprac. Zdzisław Skwarczyński, V–CXXXIX. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2003.

Węgrzyn, Iwona. „Bałamutny diabeł. O polskiej twórczości Józefa Juliana Sekowskiego (pogranicza i romantyczny kanon)”. Sztuka Edycji, nr 2 (2023): 31–39. https://doi.org/10.12775/ SE.2023.0022.

Węgrzyn, Iwona. „Józef Julian Sękowski. Petersburska pokusa nowoczesności”. W: Iwona Węgrzyn. Wyczerpana tradycja. Szkice o literaturze polskiej XIX wieku, 99–134. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2021.

Witkowska, Alina. Rówieśnicy Mickiewicza. Życiorys jednego pokolenia. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Rytm, 1998.