Radzenie sobie w sytuacjach trudnych jako obszar przygotowania nieletnich z placówek resocjalizacyjnych do samodzielności życiowej

Mirosław Mielczarek

doi:10.18290/rns2025.0027

Data publikacji : 2025-08-07

Nr Online First

Radzenie sobie w sytuacjach trudnych jako obszar przygotowania nieletnich z placówek resocjalizacyjnych do samodzielności życiowej

Mirosław Mielczarek

https://orcid.org/0000-0001-9096-0715

DOI: https://doi.org/10.18290/rns2025.0027

Abstrakt

Artykuł przedstawia problematykę jednego z obszarów usamodzielnienia, jakim jest radzenie sobie w sytuacjach trudnych przez nieletnich, którzy decyzją sądu zostali poddani instytucjonalnym oddziaływaniom resocjalizacyjnym. Zasadniczą częścią tekstu są autorskie badania, stanowiące wycinek większego, lecz nieopublikowanego projektu badawczego, dotyczącego usamodzielnienia nieletnich z młodzieżowych ośrodków wychowawczych. Celem przedstawionych badań było poznanie zróżnicowania strategii radzenia sobie w sytuacjach trudnych wśród wychowanków wspomnianych ośrodków w porównaniu do młodzieży ze szkół ogólnodostępnych. Badania miały charakter eksploracyjny i nie zakładały postawienia hipotez. Zrealizowano je w nurcie pragmatyzmu, przy użyciu metody sondażu diagnostycznego. Do wybranej metody zastosowano technikę testu. Narzędziem badawczym był Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Trudnych autorstwa Andrzeja Mirskiego, który zawierał 38 opisów trudnych sytuacji społecznych. Uzyskane wyniki wskazują między innymi, że młodzież z placówek resocjalizacyjnych preferowała bardziej defensywne i destrukcyjne strategie radzenia sobie w sytuacjach trudnych, takie jak unikanie, agresja i uleganie. Z kolei osoby uczęszczające do szkół ogólnodostępnych charakteryzowały się wyższym poziomem pożądanej strategii określanej mianem współpracy.

Słowa kluczowe:

radzenie sobie w sytuacjach trudnych, kompetencje społeczne, usamodzielnienie, młodzieżowy ośrodek wychowawczy, resocjalizacja nieletnich

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bandura A. (2020), Teoria społecznego uczenia się, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bartkowicz Z. (2001), Pomoc terapeutyczna nieletnim agresorom i ofiarom agresji w zakładach resocjalizacyjnych, Lublin: AWH Antoni Dudek.

Bartkowicz Z. (2013), Agresywność, kompetencje społeczne i samoocena resocjalizowanych nieletnich a ich przestępczość w okresie dorosłości, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

Borecka-Biernat D. (2006a), Rodzinne uwarunkowania zadaniowej i obronnej strategii radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych, Polskie Forum Psychologiczne, nr 2, s. 271-286.

Borecka-Biernat D. (2006b), Strategie radzenia sobie młodzieży w trudnych sytuacjach społecznych. Psychospołeczne uwarunkowania, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.

Borecka-Biernat D. (2014), Strategie radzenia sobie gimnazjalistów w sytuacji konfliktu społecznego w kontekście modelującego wpływu rodziców, Chowanna, nr 1, s. 45-70.

Brzeziński J. (2016), Metodologia badań psychologicznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Creswell J.W. (2013), Projektowanie badań naukowych. Metody jakościowe, ilościowe i mieszane, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Folkman S. i Moskowitz J.T. (2004), Coping: Pitfalls and Promise, Annual Review of Psychology, nr 55, s. 745-774. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.55.090902.141456

Goffman E. (2011), Instytucje totalne, tłum. O. Waśkiewicz, J. Łaszcz, Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.

Heszen-Celińska I. i Sęk H. (2020), Psychologia zdrowia, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Hirchstein M.K., Frey K.S. i Guzzo B.A. (2000), Second Step: Preventing Aggression by Promoting Social Competence, Journal of Emotional and Behavioral Disorders, nr 2, s. 102-113. https://doi.org/10.1177/106342660000800206

Irshad E. i Atta M. (2013), Social Competence as Predictor of Bullying Among Children and Adolescents, Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, nr 1, s. 35-42.

Juczyński Z. i Ogińska-Bulik N. (2012), Narzędzia pomiaru stresu i radzenia sobie ze stresem, Warszawa: Pracownia Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystw Psychologicznego.

Karłyk-Ćwik A. (2017), Klimat społeczny Młodzieżowych Ośrodków Wychowawczych – diagnoza i perspektywy rozwoju, Niepełnosprawność. Dyskursy Pedagogiki Specjalnej, nr 28, s. 192-208. https://doi.org/10.4467/25439561.NP.17.064.8139

Kudlak G. (2016), Kompetencje społeczne nieletnich przestępców, [w:] G. Kudlak (red.), Instytucjonalna resocjalizacja nieletnich. Wyzwania i perspektywy rozwoju, Warszawa: Difin, s. 153-165.

Kupiec H. (2012), Rozwijanie kompetencji społecznych nieletnich a klimat wychowawczy placówki resocjalizacyjnej, Resocjalizacja Polska, nr 3, s. 383-398.

Kupiec H. (2013a), Empatia i kompetencje społeczne młodzieży niedostosowanej społecznie – wyniki badań empirycznych, [w:] M. Bargel, E. Janigova, E. Jarosz i M. Jůzl (red.), Sociální pedagogika v kontextu životních etap člověka, Brno: Institut Mezioborových Studii, s. 329-346.

Kupiec H. (2013b), Zmiany na poziomie kompetencji społecznych jako wskaźnik (nie)efektywności resocjalizacji nieletnich, Opuscula Sociologica, nr 2, s. 97-109.

Kupiec H. (2018), Ewaluacja programu rozwijania kompetencji komunikacyjnych w resocjalizacji nieletnich, Resocjalizacja Polska, nr 15, s. 175-189. https://doi.org/10.22432/pjsr.2018.15.11

Kupiec H. i Zięciak M. (2024), Kompetencje społeczne nieletnich przebywających w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, Probacja, nr 1, s. 55-78. https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.4140

Larsson B. i Frisk M. (1999), Social Competence and Emotional/Behaviour Problems in 6-16 Year-Old Swedish School Children, European Child & Adolescent Psychiatry, nr 1, s. 24-33. https://doi.org/10.1007/s007870050080

Maslow A. (2014), Motywacja i osobowość, tłum. J. Radzicki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Matczak A. (2001), Temperament a kompetencje społeczne, [w:] W. Ciarkowska i A. Matczak (red.), Różnice indywidualne: wybrane badania inspirowane Regulacyjną Teorią Temperamentu Profesora Jana Strelaua, Warszawa: Uniwersytet Warszawski, Interdyscyplinarne Centrum Genetyki Zachowania, s. 53-69.

Mielczarek M. (2019), Kompetencje interpersonalne młodzieży niedostosowanej społecznie. Perspektywa społeczno-zawodowa, Szkoła – Zawód – Praca, nr 18, s. 274-292.

Mirski A. (2011), Kwestionariusz Radzenia Sobie w Sytuacjach Trudnych (KRSST), Kraków: Krakowska Towarzystwo Edukacyjne–Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.

Nowak S. (2007), Metodologia badań socjologicznych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Oleś P.K. (2009), Wprowadzenie do psychologii osobowości, T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Pilch T. i Bauman T. (2001), Zasady badań pedagogicznych, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak”.

Plano Clark V.L. i Badiee M. (2010), Research Questions in Mixed Methods Research, [w:] A. Tashakkori i C. Teddlie (red.), Handbook of Mixed Methods in Social and Behavioral Research, London: SAGE Publications, s. 275-304.

Rubacha K. (2008), Metodologia badań nad edukacją, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.

Skuza A. (2012), Klimat społeczny polskiego zakładu poprawczego (pedagogiczna analiza czynników kreujących), Resocjalizacja Polska, nr 3, s. 361-382.

Skuza A. (2018), „Outdoor education” w procesie kształtowania kompetencji społecznych młodzieży nieprzystosowanej społecznie, Acta Scientifica Academiae Ostroviensis. Sectio A: Nauki Humanistyczne, Społeczne i Techniczne, nr 12(2), s. 367-390.

Staniaszek M. (2018), Diagnoza klimatu społecznego młodzieżowych ośrodków wychowawczych w Polsce, Studia Paedagogica Ignatiana, nr 1, s. 175-197.

Stepp D., Pardini D.A., Loeber R. i Morris N.A. (2011), The Relation Between Adolescent Social Competence and Young Adult Delinquency and Educational Attaintment Among At-Risk Youth: The Mediating Role of Peer Delinquency, The Canadian Journal of Psychiatry, nr 8, s. 457-465. https://doi.org/10.1177/070674371105600803

Sztumski J. (2005), Wstęp do metod i technik badań społecznych, Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”.

Tamres L.K., Janicki D. i Helgeson V.S. (2002), Sex Differences in Coping Behavior: A Meta-Analytic Review and an Examination of Relative Coping, Personality and Social Psychology Review, nr 1, s. 2–30. https://doi.org/10.1207/S15327957PSPR0601_1

Urbaniak-Zając D. i Piekarski J. (2022), Metodologiczna rekonstrukcja warunków tworzenia wiedzy. Wybrane zagadnienia, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

Wątroba J. (2025), Planowanie i analiza eksperymentów a techniki data mining w badaniach empirycznych. Przykłady analizy w Statistica. https://media.statsoft.pl/_old_dnn/downloads/naukowe5.pdf [dostęp: 26.01.2025].

Wojnarska A. (2011), Znaczenie inteligencji emocjonalnej w procesie komunikacji społecznej nieletnich, [w:] A. Kieszkowska (red.), Tożsamość osobowa dewiantów a ich reintegracja społeczna, Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, s. 495-515.

Wojnarska A. (2013), Kompetencje komunikacyjne nieletnich, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.