Art as a Medium: Stróżewski and McLuhan on the Message and Mediating Nature of a Work of Art

Hanna Wesołowska-Starzec

doi:10.18290/rns2025.0045

Data publikacji : 2025-12-29

Tom 53 Nr 4 (2025)

Sztuka jako medium: Stróżewski i McLuhan o przekazie i mediacyjnym charakterze dzieła

Hanna Wesołowska-Starzec

https://orcid.org/0009-0000-9855-4017

DOI: https://doi.org/10.18290/rns2025.0045

Abstrakt

Celem artykułu jest badawcze zestawienie dwóch naukowych perspektyw – filozoficznej i medioznawczej – estetyki Władysława Stróżewskiego oraz koncepcji sztuki Marshalla McLuhana. Stróżewski zakłada mediacyjną funkcję dzieła jako nośnika wartości i sensów. McLuhan traktuje dzieła sztuki jako swoiste media komunikacyjne. Czy myśliciele, zakorzenieni w odmiennych obszarach nauki, definiują pojęcie sztuki jako medium w sposób podobny? W jaki sposób sztuka jako medium wpływa na człowieka i kulturę? Metodologia zastosowana w artykule to analiza porównawcza dostępnych źródeł literaturowych. Mimo odmiennych źródeł inspiracji, obydwaj naukowcy traktują dzieło sztuki jako nośnik, medium, nie tylko znaczeń, lecz także wartości i komunikatów kulturowych. Wskazują również na komunikacyjny, interakcyjny i transcendentny charakter sztuki. Porównanie obydwu stanowisk wskazuje na komplementarność, na pozór odległych, koncepcji rozumienia sztuki jako nośnika sensu, medium kultury.

Słowa kluczowe:

medium, nośnik sensu, komunikat, kultura, sztuka, dzieło sztuki, wartości, estetyka, medioznawstwo

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Wesołowska-Starzec, H. (2025). Sztuka jako medium: Stróżewski i McLuhan o przekazie i mediacyjnym charakterze dzieła. Roczniki Nauk Społecznych, 53(4), 39–51. https://doi.org/10.18290/rns2025.0045

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adorno T.W. (1984), Aesthetic Theory, trans. C. Lenhardt, London: Routledge & Kegan Paul.

Batteux Ch. (2015), The Fine Arts Reduced to a Single Principle, trans. J.O. Young, Oxford: Oxford University Press.

Baudrillard J. (1994), Simulacra and Simulation, trans. S.F. Glaser, Ann Arbor: University of Michigan Press.

Beardsley M.C. (1981), Aesthetics: Problems in the Philosophy of Criticism, Indianapolis, IN: Hackett Publishing.

Cooper T. (2022), McLuhan, Social Media and Ethics, Explorations in Media Ecology 21, no. 4, pp. 417-423. https://doi.org/10.1386/eme_00143_7

Danto A. (1981), The Transfiguration of the Commonplace, Cambridge, MA: Harvard University Press.

Dewey J. (1934), Art as Experience, New York: Minton, Balch & Company.

Eco U. (1972), Pejzaż semiotyczny, trans. A. Weinsberg, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Flusser V. (2000), Towards a Philosophy of Photography, trans. A. Mathews, London: Reaktion Books.

Gadamer H.-G. (1989), Truth and Method (2nd ed.), trans. J. Weinsheimer, D.G. Marshall, New York: Continuum.

Geertz C. (1973), The Interpretation of Cultures: Selected Essays, New York: Basic Books.

Habermas J. (1987), The Philosophical Discourse of Modernity, trans. F. Lawrence, Cambridge, MA: MIT Press.

Heidegger M. (1992), O źródle dzieła sztuki, trans. L. Falkiewicz, Sztuka i Filozofia, no. 5, pp. 9-67.

Ingarden R. (1958), Studia z estetyki, vol. II, Warszawa: PWN.

Ingarden R. (1970), Studia z estetyki, vol. III, Warszawa: PWN.

Jencks Ch. (1987), Ruch nowoczesny w architekturze, trans. A. Morawińska, H. Pawlikowska, Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.

Kukiełko-Rogozińska K. (2014), Między nauką a sztuką. Teoria i praktyka artystyczna w ujęciu Marshalla McLuhana, Warszawa : Narodowe Centrum Kultury.

Manovich L. (2002), The Language of New Media, Cambridge, MA: MIT Press.

McLuhan M. (1962), The Gutenberg Galaxy: The Making of Typological Man, Toronto: University of Toronto Press.

McLuhan M. (1994), Understanding Media: The Extensions of Man, Cambridge, MA: MIT Press.

Mirzoeff N. (1999), An Introduction to Visual Culture, London: Routledge.

Ong W.J. (1982), Orality and Literacy: The Technologizing of the Word, London: Methuen.

Stolnitz J. (1961), On the Origins of “Aesthetic Disinterestedness”, The Journal of Aesthetics and Art Criticism 20, no. 2, pp. 131-143. https://doi.org/10.2307/427462

Stróżewski W. (1983), Dialektyka twórczości, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne.

Stróżewski W. (2000), Estetyka fenomenologiczna, [in:] K. Wilkoszewska (Ed.), Estetyki filozoficzne XX wieku, Kraków: Universitas, pp. 9-30.

Stróżewski, W. (2002), Wokół Piękna, Kraków: Uniwersitas.

Tatarkiewicz W. (1976), Dzieje sześciu pojęć, Warszawa: PWN.

Wilkoszewska K. (2007), Estetyka i audiowizualność, Kraków: Universitas.

Wittgenstein L. (1958), Philosophical Investigations, trans. G. E. M. Anscombe, Oxford: Blackwell.

Zawojski P. (2010), Cyberkultura. Syntopia sztuki, nauki i technologii, Warszawa: Poltext.

Zawojski P. (2016), Technokultura i jej manifestacje artystyczne. Medialny świat hybryd i hybrydyzacji świata, Katowice: Wydawnictwo UŚ.

Zeidler‑Janiszewska A. (2020), Bezinteresowna ciekawość. Humanistyka, kultura, sztuka, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN.

Zhang P. (2012), Deleuze’s Relay and Extension of McLuhan: An Ethical Exploration, Explorations in Media Ecology 10, no. 3-4, pp. 207-224. https://doi.org/10.1386/eme.10.3-4.207_1