Building Local Ecosystems for Social Services: Key Drivers of Deinstitutionalisation in Poland

Aldona Frączkiewicz-Wronka; Anna Kozak

doi:10.18290/rns2025.0038

Data publikacji : 2025-09-26

Tom 53 Nr 3 (2025)

Budowa lokalnych ekosystemów dla usług społecznych – główne czynniki deinstytucjonalizacji w Polsce

Aldona Frączkiewicz-Wronka

https://orcid.org/0000-0002-7077-1068

Anna Kozak

https://orcid.org/0000-0001-8903-444X

DOI: https://doi.org/10.18290/rns2025.0038

Abstrakt

Usługi społeczne – w tym opieka zdrowotna, edukacja, ochrona dzieci, opieka nad osobami starszymi i mieszkalnictwo – są kluczowymi inwestycjami w kapitał ludzki i zrównoważony rozwój, a nie tylko w dobrobyt. Zgodnie z Agendą 2030 mają one kluczowe znaczenie dla ograniczenia ubóstwa, poprawy zdrowia i edukacji oraz zwalczania nierówności. W niniejszym dokumencie proponuje się ekosystemowe podejście do świadczenia usług społecznych, koncentrując się na deinstytucjonalizacji i świadczeniu usług w oparciu o społeczność lokalną. W odpowiedzi na lukę w polskich badaniach dotyczących oceny ekosystemów, badamy lokalne czynniki sprzyjające i utrudniające skuteczne świadczenie usług, koncentrując się na zarządzaniu sieciami i współprodukcji pod przewodnictwem CUS. Badanie dostarcza ram politycznych łączących projektowanie ekosystemów z wynikami SDG i oferuje dowody, które mogą pomóc we wdrażaniu w podobnych kontekstach. Na podstawie przeglądu literatury i analizy PESTEL zidentyfikowano kluczowe czynniki kształtujące ekosystem deinstytucjonalizacji w Polsce. Świadczenie usług przesuwa się w kierunku modeli opartych na społeczności lokalnej, wspieranych przez lokalne ekosystemy usług integrujące instytucje publiczne i organizacje społeczeństwa obywatelskiego.

Słowa kluczowe:

usługi społeczne, SDG, deinstytucjonalizacja, PESTEL, Polska

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Andersson M. and Larsson T. (2015), Welfare Hubs in Sweden: Integrating Social Services and Health Care, Scandinavian Journal of Public Health 43, no. 3, pp. 289-298.

Ansell C. and Gash A. (2008), Collaborative Governance in Theory and Practice, Journal of Public Administration Research and Theory 18, no. 4, pp. 543-571.

Bitner M., Gałązka A., and Sierak J. (2020), Usługi społeczne na poziomie lokalnym – funkcje, zasady, finansowanie, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Uczelni Łazarskiego.

Ciepielewska-Kowalik A. (2018), Co-Production in Poland: From Recognition to Research? Some Preliminary Evidence, Problemy Polityki Społecznej 40, no. 1, pp. 53-54.

Ćwiklicki M. (2019), Metody zarządzania wartością publiczną, Warszawa: Scholar.

European Commission (2019), Reflection Paper: Towards a Sustainable Europe by 2030. https://commission.europa.eu/system/files/2019-02/rp_sustainable_europe_30-01_en_web.pdf

European Expert Group on Transition From Institutional to Community-based Care (2012), Common European Guidelines on the Transition from Institutional to Community-based Care, Brussels.

Evers E. (2009), Civicness and Civility: Their Meanings for Social Services, Voluntas 20, no. 3, pp. 239-259. https://doi.org/10.1007/s11266-009-9095-4

Frączkiewicz-Wronka A. (2024), Wyzwania zarządzania publicznego w kontekście deinstytucjonalizacji usług publicznych (społecznych). [in:] M. Grewiński (ed.), Deinstytucjonalizacja usług społecznych – stan i perspektywy rozwoju (pp. xx–xx), Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.

Frączkiewicz-Wronka A. and Ćwiklicki M. (eds.) (2022), Zarządzanie publiczne. Perspektywa teorii i praktyki, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego w Katowicach.

Frączkiewicz-Wronka A. and Kozak A. (2024), Sustainable Social Services – A Co-Production Perspective, Scientific Papers of Silesian University of Technology – Organization and Management Series, no. 202, pp. 75-93. https://doi.org/ 10.29119/1641-3466.2024.202.5

Frączkiewicz-Wronka A., Kelm H., and Kozak A. (2024), Deinstytucjonalizacja usług społecznych w gminach – uwarunkowania strategiczne, Warszawa: ELIPSA.

Gawron G. (2022), Social Services Co-Production as a Source of the Personal and Social Productivity Among the Older People – A Conceptual Model Proposal, Studia Socjologiczne 4, no. 247, pp. 129-152. https://doi.org/10.24425/sts.2022.143585

Golinowska S. (2023), On the Possibilities and Conditions for Effective Deinstitionalization of Care Services, Polityka Społeczna 25T, no. 2, pp. 1–9. https://doi.org/10.5604/01.3001.0054.1740

Grabowska I., Skrzypczak B., and Kelm H. (2025), Deinstitutionalisation of support for people with disabilities in Poland: Genuine or superficial change?, British Journal of Social Work, Article bcaf162. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcaf162

Grewiński M. (2021), Usługi społeczne we współczesnej polityce społecznej. Przegląd problemów i wizja przyszłości, Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.

Grewiński M. (ed.) (2024), Deinstytucjonalizacja usług społecznych – stan i perspektywy rozwoju, Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.

Janoś-Kresło M. (2002), Usługi społeczne w procesie przemian systemowych w Polsce, Warszawa: Szkoła Główna Handlowa.

Johansson P. and Nygren E. (2018), From Institution to Integration: Lessons from Swedish Community Care, European Journal of Social Work 21, no. 5, pp. 654-667.

McMullin C. (2023), Expectations Versus Reality: The Sustainability of Co-Production Approaches Over Time, Public Management Review, April, 1–20. https://doi.org/10.1080/14719037.2023.2173659

Moore M. (1995), Creating Public Value: Strategic Management in Government, Cambridge: Harvard University Press.

Nabatchi T., Sicilia M., and Sancino A. (2017), Varieties of Participation in Public Services: The Who, When, and What of Coproduction, Public Administration Review 77, no. 5, pp. 766-776. https://doi.org/10.1111/puar.12765

Nemec J., Svidronova M. M., and Kovacs A. (2019), Welfare Co-Production: Hungarian and Slovak Reality, The NISPAcee Journal of Public Administration and Policy 12, no. 2, pp. 195-215. https://doi.org/10.2478/nispa-2019-0019

Novák J., Svoboda P., and Čermák V. (2011), Deinstitutionalisation in the Czech Republic: Family Support Centers as a Model, Central European Journal of Social Policy 17, no. 2, pp. 45-62.

Osborne S. P., Radnor Z., Kinder T., and Martinez I. V. (2015), The SERVICE Framework: A Public-Service-Dominant Approach to Sustainable Public Services, British Journal of Management 26, no. 3, pp. 424-438. https://doi.org/10.1111/1467-8551.12094

Provan, K. G. and Kenis P. (2008). Modes of Network Governance: Structure, Management, and Effectiveness. Journal of Public Administration Research and Theory 18, no. 2, pp. 229-252.

Rymsza M. and Karwacki A. (ed.) (2025), Centra Usług Społecznych. Potencjał intencjonalnie wywołanej zmiany w lokalnej polityce społecznej w Polsce, Warszawa: Instytut Pracy i Spraw Socjalnych.

Sen A. (1999), Rozwój i wolność, Poznań: Zysk i S-ka.

Šiška J. and Beadle-Brown J. (2020), Transition From Institutional Care to Community-Based Services in 27 EU Member States: Final Report, European Expert Group on Transition from Institutional to Community-based Care.

Sønderskov M. and Rønning R. (2021), Public Service Logic: An Appropriate Recipe for Improving Serviceness in the Public Sector? Administrative Sciences 11, no. 64, pp. 1-15. https://doi.org/10.3390/admsci11020064

Svoboda P. and Čermák V. (2013), Czech Approaches to Social Service Reform, Social Inclusion Review 5, no. 1, pp. 78-94.

Szarfenberg R. (2024), Deinstytucjonalizacja: definicja oraz jej teoretyczne uzasadnienia i wyjaśnienia, [in:] M. Grewiński (ed.), Deinstytucjonalizacja usług społecznych – stan i perspektywy rozwoju, Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA, pp. xx-xx.

Török Z. (2017), Decentralization and Deinstitutionalisation in Hungary’s Social Services, Hungarian Journal of Social Work 14, no. 1, pp. 33-52.

Voorberg W., Bekkers V., and Tummers L. G. (2015), A Systematic Review of Co-Creation and Co-Production: Embarking on the Social Innovation Journey, Public Management Review 17, no. 9, pp. 1333-1357. https://doi.org/10.1080/14719037.2014.930505