On Crossing Boundaries

Dariusz Juruś

doi:10.18290/rns2025.0044

Data publikacji : 2025-12-29

Tom 53 Nr 4 (2025)

O przekraczaniu granic

Dariusz Juruś

https://orcid.org/0000-0002-2108-9361

DOI: https://doi.org/10.18290/rns2025.0044

Abstrakt

W artykule zarysowano problematykę przekraczanie granic w sztuce począwszy od Marcela Duchampa, poprzez konceptualizm a skończywszy na bioarcie i zoeestetyce. Skoncentrowano się na konceptualnej stronie tego zjawiska, pomijając jedocześnie jego wymiar społeczny, polityczny i kulturowy. Wskazano, że owo przekraczanie granic ewoluowało od wymiaru konceptualnego do fizycznego. Krytycznie oceniono w tym kontekście podejście posthumanistyczne, w którym to przekraczanie granic prowadzi do umieszczenia człowieka nie w wymiarze wertykalnym, lecz horyzontalnym, redukując go do świata roślin i zwierząt. Wskazano również, iż w tej perspektywie współczesne scharakteryzowane tu nurty nawiązują wprost do Darwinowskiej wizji życia, w której to granice na poziomie mikro i makroewolucji zostają zniesione.

Słowa kluczowe:

granice, Duchamp, konceptualizm, bioart, posthumanizm, zeoestetyka

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Zasady cytowania

Juruś, D. (2025). O przekraczaniu granic. Roczniki Nauk Społecznych, 53(4), 23–37. https://doi.org/10.18290/rns2025.0044

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Alberro A. (1999), Reconsidering conceptual art: 1966-1977, [in:] A. Alberro and B. Stimson (Eds.), Conceptual Art: A Critical Anthology, Cambridge, MA: MIT Press, pp. xvi-xxxvii.

Ayer A. J. (1936), Language, Truth and Logic, London: Victor Gollancz.

Bakke M. (2010), Posthumanizm: człowiek w świecie większym niż ludzki , [in:] J. Sokolski (Ed.), Człowiek wobec natury – humanizm wobec nauk przyrodniczych, Warszawa: Neriton, pp. 337-357.

Bakke M. (2012), Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Binkley T. (1987), Przeciw estetyce, trans. K. Biskupski, [in:] S. Morawski (Ed.), Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny, Warszawa: Czytelnik, pp. 274-288.

Braidotti R. (2013), Posthuman, Cambridge: Polity Press.

Braidotti R. (2014), Po człowieku, trans. J. Bednarek, A. Kowalczyk, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Coutts-Smith K. (1970), Dada, New York: Studio Vista.

Deleuze G. (2007), Negocjacje: 1972–1990, trans. M. Herer, Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP.

Deleuze G. and Guattari F. (2000), Co to jest filozofia, trans. P. Pieniążek, Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.

Ferrando F. (2016), Posthumanizm, transhumanizm, antyhumanizm, metahumanizm oraz nowy materializm. Różnice i relacje, Rocznik Lubuski 42, part 2, pp. 13-26.

Graham E. L. (2002), Representations of the Post/human. Monsters, Aliens and Others in Popular Culture, Manchester: Manchester University Press.

Haraway D. (1999), The Promises of Monsters. A Regenerative Politics from Inapprioprate/d Other, [in:] J. Wolmark (ed.), Cybersexualities. A Reader on Feminist Theory, Cyborgs, and Cyberspace, Edinburgh: Edinburgh University Press, pp. 314-366.

Haraway D. (2000), How Like a Leaf. An Interview with Thyrza Nichols Goodeve, London: Routledge.

Hassan I. (1977), Prometheus as Performer: Toward Posthumanism Culture?, The Georgia Review 31, no. 4, pp. 830-850.

Ingarden R. (1987), O naturze ludzkiej, [in:] Książeczka o człowieku, Kraków: Wydawnictwo Literackie, pp. 19-26.

Kac E. (2005), Telepresence and Bio Art. Networking Humans, Rabbits, and Robots, Ann Arbor: University of Michigan Press.

Kac E. (2010), Bio Art: Od “Genesis” do “Natural History of Enigma”, trans. M. Sułkowska-Janowska, Folia Philosophica 28, pp. 13-37.

Kosuth J. (1987), Sztuka po filozofii, [in:] S. Morawski (Ed.), Zmierzch estetyki – rzekomy czy autentyczny, Warszawa: Czytelnik, pp. 239-258.

Kosuth J. (1999a), Art After Philosophy, [in:] A. Alberro, B. Stimson (Eds.), Conceptual Art: A Critical Anthology, Cambridge, MA: MIT Press, pp. 158-176.

Kosuth J. (1999b), 1975, [in:] A. Alberro, B. Stimson (Eds.), Conceptual Art: A Critical Anthology, Cambridge, MA: MIT Press, pp. 334-349.

Lippard L.R. (1999), Introduction to 557,087, [in:] A. Alberro, B. Stimson (Eds.), Conceptual Art: A Critical Anthology, Cambridge, MA: MIT Press, pp. 178-187.

Lippard L.R. and Chandler J. (1999), The Dematerialization of Art, [in:] A. Alberro, B. Stimson (Eds.), Conceptual Art: A Critical Anthology,Cambridge, MA: MIT Press, pp. 46-51.

Margulis L. (2000), Symbiotyczna planeta, trans. M. Ryszkiewicz, Warszawa: CiS.

Meyer U. (1972), Conceptual Art, New York: EP Dutton & Co. Inc.

Rose N. (2007), The Politics of Life Itself. Biomedicine, Power, and Subjectivity in the Twenty-First Century, Princeton: Princeton University Press.

Sanouillet M. and Peterson E. (Eds.) (1975), Salt Seller. The Writings of Marcel Duchamp, London: Thames & Hudson.

Tomkins C. (2001), Duchamp. Biografia, trans. I. Chlewińska, Poznań: Zysk i S-ka.