Pogranicze wschodnie Polski w perspektywie zmian kulturowych wywołanych procesami migracyjnymi w drugiej i trzeciej dekadzie XXI wieku

Anna Chabasińska

doi:10.18290/rns2025.0039

Data publikacji : 2025-09-26

Tom 53 Nr 3 (2025)

Pogranicze wschodnie Polski w perspektywie zmian kulturowych wywołanych procesami migracyjnymi w drugiej i trzeciej dekadzie XXI wieku

Anna Chabasińska

DOI: https://doi.org/10.18290/rns2025.0039

Abstrakt

Artykuł przedstawia pogranicze wschodnie w kontekście współczesnych międzynarodowych migracji. W pierwszej części, korzystając z modelu zależności centro-peryferyjnych, a także teorii typów kapitału Pierre’a Bourdieu, analizuję specyfikę tego obszaru, która wynika z intensywnych interakcji między rywalizującymi kulturami i tożsamościami. Ta analiza pozwala zrozumieć, w jaki sposób procesy migracyjne wpisują się w kulturowy obraz pogranicza oraz jakie wyzwania i zagrożenia stoją przed jego mieszkańcami. Druga część tekstu została poświęcona bezpieczeństwu kulturowemu pogranicza. Zwracam w niej uwagę na potencjalny dysonans między percepcją bezpieczeństwa kulturowego ze strony państwa a postrzeganiem go przez mieszkańców pogranicza. Uważam, że jest on wynikiem różnej interpretacji zjawisk kulturowych występujących na pograniczu, a także odmiennych wartości leżących u podstaw tożsamości narodowej i tożsamości lokalnej.

Słowa kluczowe:

migracje, pogranicze wschodnie, bezpieczeństwo kulturowe, koncepcja centrum-peryferia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Babiński G. (2003), Przekraczanie granic etnicznych, [in:] M. Zielińska (ed.), Transgraniczność w perspektywie socjologicznej. Teorie, studia, interpretacje, Zielona Góra: Lubuskie Towarzystwo Naukowe, pp. 123-132.

Barth F. (2006), Grupy i granice etniczne: społeczna organizacja różnic kulturowych, [in:] M. Kempny and E. Nowicka (eds.), Badania kultury. Elementy teorii antropologicznej. Kontynuacje, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Bylina S. (2023), Zjawisko migracji Polaków w obliczu drugiej wojny światowej. Zarys problematyki, Społeczeństwo i Polityka, no. 3, pp. 215-229.

Chabasińska A. (2024a), Szanse integracji społeczno-kulturowej ukraińskich uchodźców w Polsce. Na przykładzie badań w województwie lubelskim, [in:] M. Bogucewicz, A. Sakson, and C. Trosiak (eds.), Polskie i europejskie rozważania nad mniejszościami i migracjami. Dziesięć lat badań i analiz, Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Politycznych i Dziennikarstwa UAM, pp. 123-136.

Chabasińska A. (2024b), Szanse i bariery integracji kulturowej białoruskich imigrantów w Polsce na przykładzie badań w Białymstoku, Studia Wschodnioeuropejskie, no. 20, pp. 293-314.

Donnan H. and Wilson T. M. (2007), Granice tożsamości, narodu, państwa, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Eriksen T. H. (2013), Etniczność i nacjonalizm. Ujęcie antropologiczne, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Gierszewski J., Pieczywok A., and Piwowarski J. (2020), Wyzwania i zagrożenia w obszarze bezpieczeństwa kulturowego, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.

Hannerz U. (2006), Powiązania transnarodowe. Kultura, ludzie, miejsca, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kitler W. (2020), Bezpieczeństwo narodowe. Teoria i praktyka, Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Wiedzy Obronnej.

Kurcz Z. (2020), Socjologia pogranicza, [in:] E. Opiłowska, M. Dębicki, K. Dolińska et al. (eds.), Studia nad granicami i pograniczami, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, pp. 389-399.

Lesińska M. and Duszczyk M. (2023), Polityka migracyjna, [in:] M. Lesińska and M. Okólski (eds.), 30 wykładów o migracjach, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 341-355.

Lipset S. M. and Rokkan S. (1967), Cleavage Structures, Party Systems, and Voter Alignments: An Introduction, [in:] S. M. Lipset and S. Rokkan (eds.), Party Systems and Voter Alignments, New York: Free Press.

Łukowski W. (2002), Społeczne tworzenie ojczyzn, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Machaj I. (2000), Pogranicze, [in:] H. Domański, W. Morawski, J. Mucha, M. Ofierska, J. Szacki, and M. Ziółkowski (eds.), Encyklopedia socjologii, vol. 3, Warszawa: Oficyna Naukowa, pp. 125-127.

Machaj I. (2005), Społeczno-kulturowe konteksty tożsamości mieszkańców wschodniego i zachodniego pogranicza Polski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Martinez O. J. (1994), Border People: Life and Society in the U.S. – Mexico Borderlands, Tucson: The University of Arizona Press.

Mucha J. (1999), Dominacja kulturowa i reakcja na nią, [in:] J. Mucha (ed.), Kultura dominująca jako kultura obca. Mniejszości kulturowe a grupa dominująca w Polsce, Warszawa: Oficyna Naukowa.

Nash C., Reid B., and Graham B. (2016), Partitioned Lives: The Irish Borderlandes, New York: Routledge.

Niedźwiecka-Iwańczak N. (2020), Pogranicze, [in:] E. Opiłowska, M. Dębicki, K. Dolińska et al. (eds.), Studia nad granicami i pograniczami, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, pp. 283-294.

Pavlakovich-Kocki V., Morehouse B. J., and Wastl-Walter D. (2004), Challenged Borderland. Transcending Political and Cultural Boundaries, Farnham: ASHGATE Publishing.

Raczyk A. (2020), Delimitacja obszarów pograniczy, [in:] E. Opiłowska, M. Dębicki, K. Dolińska et al. (eds.), Studia nad granicami i pograniczami, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, pp. 56-63.

Wallerstein I. (1974), The Modern World – System: Capitalist Agriculture and the Origins of the European World-Economy in the Sixteenth Century, New York: Academic Press.

Zacharuk T. and Sobczak S. (2024), Edukacja włączająca w kontekście migracji, [in:] E. Jarmoch, A. Klim-Klimaszewska, and S. Bylina (eds.), Bezpieczeństwo człowieka a migracje, Siedlce: Instytut Kultury Regionalnej i Badań Literackich, pp. 27-36.

Zarycki T. (2007), Interdyscyplinarny model stosunków centro-peryferyjnych. Propozycje teoretyczne, Studia Regionalne i Lokalne, no. 1, pp. 6-26.

Ziętek A. W. (2014), Pułapki bezpieczeństwa kulturowego, [in:] G. Michałowska, J. Nakonieczna, and H. Schreiber (eds.), Kultura w stosunkach międzynarodowych, vol. 2, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, pp. 63-77.