Maski stylu (komunikacja społeczna, interpretacja, socjologia literatury)

Krzysztof Łęcki

doi:10.18290/rns2023.0012

Data publikacji : 2023-03-30

Tom 51 Nr 1 (2023)

Maski stylu (komunikacja społeczna, interpretacja, socjologia literatury)

Krzysztof Łęcki

https://orcid.org/0000-0003-4676-0120

DOI: https://doi.org/10.18290/rns2023.0012

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest socjologicznym aspektom interpretacji szczególnego rodzaju tekstów. Ich autorami/autorkami są „ludzie pióra” – pisarze, publicyści itp. Same zaś teksty (głównie literatura dokumentu osobistego, acz nie tylko) nie aspirują do formy powieściowej czy innej wersji fikcji literackiej; jednak autorzy/autorki wykorzystują w nich z pełną świadomością środki stylistyki literackiej i – szerzej – retorycznej. Charakteryzowane w artykule materiały traktowane są jako komunikaty i „występy”. Przyjęto bowiem, że każdy zapoczątkowany przez nadawcę akt komunikowania (a więc także tekst) jest próbą występu w Goffmanowskim rozumieniu tego pojęcia. Artykuł wychodzi od interpretacji proponowanej w eseju Clifforda Geertza, poprzez przypomnienie szans, jakie stwarza poszukiwaniom z zakresu socjologii jakościowej metoda konstruktywna Jana Szczepańskiego, a także niektóre – podane z interpretacyjnymi przykładami – aspekty koncepcji Leo Straussa czy Umberto Eco. Na przykładzie zarysów kilku przykładów historycznych, ale także bardziej współczesnych ilustracji artykuł ma na celu uczulenie socjologicznych interpretatorów na specyfikę analizowanego, a bardziej – niż zwykle się to dzieje – złożonego kontekstualnie i retorycznie występu (w tym tekstu czy innej formy komunikatu). Choć w założeniu opracowanie to ma przede wszystkim wspomóc badawcze zainteresowania tekstami przynależnymi do literatury dokumentu osobistego „ludzi pióra”, to ma on także ambicje – gdy idzie o socjologiczną interpretację Goffmanowskich występów – bardziej ogólne.

Słowa kluczowe:

komunikacja społeczna, interpretacja, literatura, socjologia literatury

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adler L. (2008), Śladami Hannah Arendt, przeł. J. Aleksandrowicz, Warszawa: Twój Styl.

Arendt H. (1988), Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła, przeł. A. Szostkiewicz, Kraków: Znak.

Arendt H. (2006), Odpowiedzialność i władza sądzenia, przeł. W. Madej i M. Godyń, Warszawa: Prószyński i S-ka.

Bainville J. (2010), Dzieje Francji, przeł. T. Stryjeński, Komorów: Wydawnictwo ANTYK.

Barthes R. (2016), Ziarno głosu. Wywiady 1962-1980, przeł. M. Falski, Kraków: Eperons-Ostrogi.

Baszkiewicz J. (2003), Anatomia bonapartyzmu, Gdańsk: Arche.

Baszkiewicz J. i Meller S. (1983), Rewolucja francuska 1789-1794. Społeczeństwo obywatelskie, Warszawa: PIW.

Baszkiewicz J. (1988), Wstęp, [w:] Ludwik Filip, Pamiętniki z czasów Wielkiej Rewolucji, przeł. W. Dłuski, Warszawa PIW.

Bernstein B. (1990), Odtwarzanie kultury, przeł. Z. Bokszański i A. Piotrkowski, Warszawa: PIW.

Burke P. (2000), Historia i teoria społeczna, przeł. M. Łamacz, Warszawa–Kraków: PWN.

Eco U. (2011), Imię róży, przeł. A. Szymanowski, Warszawa: Noir sur Blanc.

Eco U. (1996), Interpretacja i nadinterpretacja, przeł. T. Bieroń, Kraków: Znak.

Eco U. (1990), Innowacja i powtórzenie: pomiędzy modernistyczną i postmodernistyczna estetyką, przeł. T. Rutkowska, Przekazy i Opinie, nr 1-2, s. 12-36.

Eco U. (2012), Autoportret Pliniusza, [w:] U. Eco, Po drugiej stronie lustra i inne eseje, przeł. J. Wajs, Warszawa: WAB.

Furet F. (1994), Prawdziwy koniec rewolucji francuskiej, tłum. B. Janicka, Kraków: Znak.

Geertz C. (2005), Opis gęsty. W poszukiwaniu interpretatywnej teorii kultury, [w:] C. Geertz, Interpretacja kultur. Wybrane eseje, przeł. M.M. Piechaczek, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Geertz C. (2000), Dzieło i życie. Antropolog jako autor, przeł. E. Dżurak i S. Sikora, Warszawa: Wydawnictwo KR.

Głowacki J. (2019), Jak być kochanym, Warszawa: Wielka Litera.

Głowacki J. (2004), Z głowy, Warszawa: Świat Książki.

Głowiński M. (1997), Powieść a dziennik intymny, [w:] M. Głowiński, Narracje literackie i nieliterackie, Kraków: Universitas.

Goffman E. (2000), Człowiek w teatrze życia codziennego, przeł. H. Datner-Śpiewak i P. Śpiewak, Warszawa: Wydawnictwo KR.

Havel V. (2016), Obywatel kultury, przeł. P. Bratkowski i L. Engelking, Warszawa: Agora.

Hitchens Ch. (2017), Edmund Burke – prorok reakcjonizmu, [w:] Ch. Hitchens, Podlega dyskusji. Eseje, przeł. R. Madejski, Katowice: Wydawnictwo Sonia Draga.

Kołakowski L. (1994), Bóg nam nic nie jest dłużny. Krótka uwaga o religii Pascala i o duchu jansenizmu, Kraków: Znak.

Kałużyński Z. (1988), Paszkwil na siebie samego, Warszawa: PIW.

Księga Inkwizycji. Podręcznik napisany przez Bernarda Gui (2002), tłum. M. Pawlik (z łaciny) i J. Zychowicz (z niemieckiego), Kraków: Wydawnictwo WAM.

Leder A. (2014), Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej, Warszawa: Wydawnictwo Krytyki Politycznej.

Lewicka B. (2017), Zabawa pod szubienicą, Opcje. Kwartalnik Kulturalny, nr 3-4.

Lejeune P. (2001), Ironiczna opowieść o dzieciństwie: Valles, [w:] P. Lejeune, Wariacje na temat pewnego paktu. O autobiografii, tłum. zbiorowe, red. R. Lubas-Bartoszyńska, Kraków: Universitas.

Libiszowska Z. (1974), Wstęp, [w:] Laura księżna d’Abrantes, Pamiętniki, t. 1, przeł. E. Wassongowa, Warszawa: PIW.

Lipstadt D. (2012), Proces Eichmanna, przeł. M. Antosiewicz, Warszawa: Wielka Litera.

Łagowski B. (2017), Państwo znikąd, Warszawa: Fundacja Oratio Recta.

Łęcki K. (2012), Inny zapis. Dziennik sekretny pisarza jako przedmiot badań socjologicznych. Na przykładzie „Dzienników” Stefana Kisielewskiego, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Łęcki K. (2019), Według Tukidydesa. Rozważania socjologa literatury nad „Wojną peloponeską”, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.

Łojek J. (1980), Szanse powstania listopadowego. Rozważania historyczne, Warszawa: PAX.

Merton R.K. (1982), Teoria socjologiczna i struktura społeczna, przeł. E. Morawska i J. Wertenstein-Żuławski, Warszawa: PWN.

Merton T. i Miłosz Cz. (1991), Listy, przeł. M. Tarnowska, Kraków: Znak.

Michalski C. (1999), Ćwiczenia z bezstronności, Kraków: Arcana.

Miłosz Cz. (1999), Zniewolony umysł, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Mitchell L.G. (2008), Wstęp, [w:] Edmund Burke, Rozważania o rewolucji we Francji, przeł. D. Lachowska, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Muratow P. (1988), Obrazy Włoch, t. 1, przeł. P. Hertz, Warszawa: PIW.

Nowak P. (2013), Ożywianie klasyków w martwym świecie. Filozofia polityczna Leo Straussa, [w:] P. Nowak, Podpis księcia. Rozważania o mocy i słabości, Warszawa: Fundacja Augusta hrabiego Cieszewskiego.

Pascal B. (2017), Prowincjałki, przeł. T. Boy-Żeleński, Kraków: Wydawnictwo Vis-à-vis.

Pipes R. (2007), Rewolucja rosyjska. Trzy pytania, przeł. W. Jeżewski, Warszawa: Magnum.

Rhodes P.H. (2009), Historia Grecji. Okres klasyczny 478-328 p.n.e., tłum. L. Trzcionkowski, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Rusch S.M. (2013), Wojny Spartan. Strategia, taktyka i kampanie, przeł. N. Radomski, Poznań: Rebis.

Scheler M. (1977), Moralność a resentyment, tłum. J. Garewicz, Warszawa: Czytelnik.

Shore M. (2008), Kawior i popiół. Życie i śmierć pokolenia oczarowanych i rozczarowanych marksizmem, przeł. M. Szuster, Warszawa: Świat Książki.

Słonimski A. (2009), Mętne łby, Łomianki: LTW.

Stomma L. (2011), Wybory, Polityka, nr 41 (2828), 5.10-11.10.

Stomma L. (2013), Stommowisko. O mojej rodzinie i o mnie, Warszawa: Iskry.

Strauss A.L. (2013), Zwierciadła i maski. W poszukiwaniu tożsamości, przeł. A. Hałas, Kraków: Nomos.

Strauss L. (2012), O zapomnianym sposobie pisania, [w:] L. Strauss, Jerozolima i Ateny oraz inne eseje z filozofii politycznej, przeł. R. Mordarski, Kęty: Wydawnictwo Marek Derewecki.

Suchanow K. (2017), Gombrowicz. Ja, geniusz, t. I, Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Szczepański J. (1983), Techniki interpretacji i wykorzystania dokumentów osobistych, [w:] A. Sułek, Logika analizy socjologicznej. Wybór tekstów, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.

Szpakowska M. (2012), „Wiadomości Literackie” prawie dla wszystkich, Warszawa: WAB.

Tocqueville de A. (1994), Dawny ustrój i rewolucja, przeł. H. Szumańska-Grossowa, Kraków: Znak.

Tukidydes (2003), Wojna peloponeska, przeł. K. Kumaniecki, Warszawa: Czytelnik.

Wrong D.H. (1984), Przesocjalizowana koncepcja człowieka w socjologii współczesnej, [w:] Kryzys i schizma. Antyscjentystyczne tendencje w socjologii współczesnej, t.1, tłum. zbiorowe, wyboru dokonał i wstępem opatrzył E. Mokrzycki, Warszawa: PIW.