Istota i struktura analizy ładu międzynarodowego

Marek Pietraś

doi:10.18290/rns2024.0046

Data publikacji : 2024-12-23

Tom 52 Nr 4 (2024)

Istota i struktura analizy ładu międzynarodowego

Marek Pietraś

https://orcid.org/0000-0002-9334-7737

DOI: https://doi.org/10.18290/rns2024.0046

Abstrakt

Ład międzynarodowy jest kategorią analizy stosunków międzynarodowych na poziomie systemu międzynarodowego, a więc kategorią ontologii, ale i epistemologii tych stosunków. Jako kategoria ontologii jest dynamicznym procesem konkretyzowanym specyficznymi warunkami danego momentu historycznego. Celem artykułu jest – po pierwsze – zaproponowanie rozumienia istoty ładu międzynarodowego. Zaproponowano jego neutralne rozumienie, uznając, że jest to sposób zorganizowania i funkcjonowania systemu międzynarodowego w danym momencie. Po drugie – istotnym celem jest propozycja struktury analizy ładu międzynarodowego, w której należy uwzględnić: 1) biegunowość systemu międzynarodowego, 2) wartości polityczne, 3) normy, 4) instytucje/organizacje. Zaproponowano nowy model ujmowania biegunowości. Po pierwsze, w miejsce wyłącznie strukturalnego myślenia z koncentracją na strukturze koncentracji potęgi (dwubiegunowy, wielobiegunowy, itd), zaproponowano ujęcie strukturalno-funkcjonalne, uwzględniającego koncentrację potęgi i strategię jej stosowania. Po drugie, analiza biegunowości tylko na poziomie globalnego systemu międzynarodowego nie oddaje złożoności tego zjawiska, gdy wzrasta znaczenie mocarstw regionalnych. Proponowane jest analizowanie biegunowości jako zjawiska dwupoziomowego, z uwzględnieniem poziomu globalnego systemu i mocarstw globalnych oraz poziomu systemów regionalnych i mocarstw regionalnych.

Słowa kluczowe:

ład międzynarodowy, system międzynarodowy, biegunowość, wartości polityczne, normy, instytucje/organizacje międzynarodowe

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Allison G. (2018), Skazani na wojnę? Czy Ameryka i Chiny unikną pułapki Tukidydesa, tłum. R. Mościcka, Bielsko-Biała: Pascal.

Bailes A. (2005), Global Security Governance: A World of Change and Challenge, SIPRI Yearbook 2005, Armaments, Disarmament and International Security, s. 4.

Brooks S. i Wohlforth W. (2023), The Myth of Multipolarity. American Power’s Staying Power, Foreign Affairs, nr 3, s. 76-91.

Brzeziński Z. (1994), Bezład. Polityka światowa na progu XXI wieku, tłum. K. Murawski, Warszawa: Editions Spotkania.

Buzan B. i Little R. (2011), Systemy międzynarodowe w historii świata, tłum. E. Brzozowska, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Cianetti L., Dawson J. i Hanley S. (2018), Rethinking “Democratic Backsliding” in Central and Eastern Europe – Looking Beyond Hungary and Poland, East European Politics, nr 3, s. 243-256. https://doi.org/10.1080/21599165.2018.1491401.

Freedom in the World 2019. Democracy in Retreat (2020), Washington: Freedom House 2020

Deutsch K.W. i Singer D.J. (1964), Multipolar Power System and International Stability, World Politics, nr 3, s. 390-406. https://doi.org/10.2307/2009578

Domagała A. (2008), Interwencja humanitarna w stosunkach międzynarodowych, Bydgoszcz–Wrocław: Oficyna Wydawnicza „Branta”.

Gałganek A. (1992), Zmiana w globalnym systemie międzynarodowym. Supercykle i wojna hegemoniczna, Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.

Haass R.N. (2008), The Age of Nonpolarity: What Will Follow U.S. Dominance, Foreign Affairs, nr 3, s. 44-56.

Haliżak E. (2004), Ideowe podstawy globalnego ładu liberalnego w gospodarce światowej – rola i znaczenie Washington Consensus, [w:] E. Haliżak, R. Kuźniar i J. Symonides (red.), Globalizacja a stosunki międzynarodowe, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Branta”, s. 12-30.

Haliżak E. (2005), Liberalna wizja porządku międzynarodowego, [w:] R. Kuźniar (red.), Porządek międzynarodowy u progu XXI wieku, Warszawa: Wydawnictwa UW, s. 59-83.

Horschig D. i Williams H. (2024), The Crumbling Nuclear Order: How to Save the Norms Against Testing, Building, and Using the Ultimate Weapon, Foreign Affairs, nr 5.

Kennedy P. (1995), Mocarstwa świata. Narodziny, rozkwit, upadek (tłum. M. Kluźniak), Warszawa: Książka i Wiedza.

Keohane R. (1984), After Hegemony. Cooperation and Discord in the World Political Economy, Princeton: Princeton University Press.

Kondrakiewicz D. (1999), Systemy równowagi sił w stosunkach międzynarodowych, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Kondrakiewicz D. (2015), Między porządkiem a chaosem. Faza nierównowagi systemu międzynarodowego, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Krzyżanowska-Skowronek I. (2024), System międzynarodowy jako przedmiot badań w stosunkach międzynarodowych, [w:] E. Haliżak (red.), Encyklopedia stosunków międzynarodowych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, s. 95-107

Kukułka J. (1987), Pojęcie i istota międzynarodowego ładu pokojowego, [w:] Problemy międzynarodowego ładu pokojowego. Warszawa: Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauk Politycznych, s. 7-28.

Kuźniar R. (2019), Porządek międzynarodowy. Perspektywa ontologiczna, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Madej M. (red.) (2017), Wojny Zachodu. Interwencje zbrojne państw zachodnich po zimnej wojnie, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Marzęda-Młynarska K. (2014), Globalne zarządzanie bezpieczeństwem żywnościowym na przełomie XX i XXI wieku, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Mearsheimer J.J. (1990), Back to the Future: Instability in Europe After the Cold War, International Security, nr 1, s. 5-56.

Mearsheimer J.J. (2014a), The Tragedy of Great Power Politics, New York: W.W. Norton & Company.

Mearsheimer J.J. (2014b), Why the Ukraine Crisis Is the West’s Fault. The Liberal Delusions That Provoked Putin, Foreign Affairs, nr 5, s. 77-89.

Mearsheimer J.J. (2019), Bound to Fail: The Rise and Fall of the Liberal International Order, International Security, nr 4, s. 7-50. https://doi.org/10.1162/isec_a_00342.

Modelski G. (1987), Long Cycles in World Politics, Seattle: University of Washington Press.

National Security Strategy (2022), The White House Washington, 12.10, https://www.whitehouse.gov/wp-content/uploads/2022/10/Biden-Harris-Administrations-National-Security-Strategy-10.2022.pdf [dostęp: 4.11.2024].

Pietraś M. (2021a), Istota i zmiana międzynarodowych stosunków politycznych, [w:] M. Pietraś (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 19-50.

Pietraś M. (2021b), Pozimnowojenny ład międzynarodowy, [w:] M. Pietraś, (red.), Międzynarodowe stosunki polityczne, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 399-436.

Pietraś M. (2024a), Globalna przestrzeń partnerstwa strategicznego Polski i Ukrainy, [w:] M. Pietraś, W. Baluk i H. Perepelytsya (red.), Partnerstwo strategiczne Polski i Ukrainy w warunkach zmiany systemu międzynarodowego. Punkt widzenia Polski i Ukrainy, Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 27-60.

Pietraś M. (2024b), The Global Geopolitical Space of Poland and the Czech Republic, [w:] E. Kancik-Kołtun (red.), Contemporary Security Problems of Poland and the Czech Republic, Lublin: Wydawnictwo UMCS, w druku.

Podraza A. (2016), Promocja demokracji a bezpieczeństwo europejskie: skuteczność i dylematy polityki wschodniej Unii Europejskiej w XXI w., Politeja, nr 2, s. 161-180. https://doi.org/10.12797/Politeja.13.2016.41.09.

Podraza A. (2020), Nowy porządek globalny a relatywny spadek znaczenia Stanów Zjednoczonych w XXI wieku, [w:] A. Łukasik-Turecka i K. Słotwiński (red.), Logos i Ethos w Polityce. Księga jubileuszowa Profesora Stanisława Wójcika, Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 621-636.

Reczkowski R., Raubo J.M., Podraza A., Jureńczyk Ł. i Turowski P. (2023), Świat po pandemii COVID-19 z wojną w Ukrainie w tle. Perspektywa rozwoju ładu światowego i środowiska bezpieczeństwa do 2040 roku. Wyzwania dla bezpieczeństwa Polski. Tom 1: Wymiar polityczny i geopolityczny, Bydgoszcz: Centrum Doktryny i Szkolenia Sił Zbrojnych.

Rotfeld A.D. (2008), Dokąd zmierza świat? Determinanty zmian w systemie międzynarodowym, [w:] A.D. Rotfeld (red.), Dokąd zmierza świat?, Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, s. 11-30.

Shifrinson J., Slaughter A.-M., Kausikan B., Keohane R., Brooks S. i Wohlforth W. (2023), The Long Unipolar Moment? Debating American Dominance, Foreign Affairs, nr 6, s. 161-175.

Singer D. (1961), The Level-of-Analysis Problem in International Relations, World Politics, nr 1, s. 77-92. https://doi.org/10.2307/2009557

Smoleń K. M. (2020), Geostrategiczne położenie Turcji w XXI wieku, Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Waltz K.N. (1964), Stability of Bipolar World, Daedalus, nr 3, s. 881-909. https://www.jstor.org/stable/20026863.

Waltz K.N. (1979), Theory of International Politics, Reading, MA: Addison-Wesley.

Wohlforth W.C. (1999), The Stability of a Unipolar World, International Security, nr 1, s. 5–41.

Wojtaszczyk K.A., Stawarz P. i Wiśniewska-Grzelak J. (red.) (2018), Zmierzch demokracji liberalnej?, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA-JR.

Zakaria F. (2008), The Post-American World, New York: W.W. Norton & Company.