Obraz wysiedleń ludności Zamojszczyzny w Dzienniku z lat okupacji Zamojszczyzny (1939-1944) Zygmunta Klukowskiego oraz na Kartach męczeństwa Zamojszczyzny. Dziennika spisanego pod okupacją hitlerowską Adama Mastalińskiego

Paweł Sokołowski

doi:10.18290/teka24.24

Published : 2024-07-04

Vol. 6 No. Specjalny (2024)

Deportations in the Zamość Region Pictured in Dziennik z lat okupacji Zamojszczyzny (1939-1944) by Zygmunt Klukowski and in Karty męczeństwa Zamojszczyzny. Dziennik spisany pod okupacją hitlerowską by Adam Mastaliński

Paweł Sokołowski

https://orcid.org/0000-0002-8723-9959

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.24

Abstract

The aim of the article was to compare the views of deportations from the Zamość region presented in diaries written by Zygmunt Klukowski (1885-1959) and Adam Mastaliński (1899-1963). The former author is known, among others, for his Dziennik z lat okupacji Zamojszczyzny (1939-1944) (2020) and the latter for his Z kart męczeństwa Zamojszczyzny. Dziennik spisany pod okupacją hitlerowską (2011). For each author, the following issues were discussed in detail: the course of deportations, methods used by the Germans, defence methods used by Poles, emotions accompanying deportations. In the Conclusions, similarities between the two diaries were pointed out (striving to preserve the memory of German crimes in diary form, reporting on events happening in a similar area). Differences were also highlighted. It was shown that they resulted from the aims assumed by the diarists. For Klukowski, diary is a document of historical value, and for Mastaliński it is a „friend, trusted person“ and a personal record. Despite the differences, both accounts seem to complement each other.

Keywords:

Zygmunt Klukowski, Adam Mastaliński, Zamość region, displacements, diary

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Heinemann I., Rasa, ziemia, niemiecka krew. Główny Urząd Rasy i Osadnictwa SS i nowy porządek rasowy Europy, tłum. J. Górny, Gdańsk 2014.

Heinemann I., Generalny Plan Wschodni w praktyce? Wysiedlenia w powiecie zamojskim a narodowosocjalistyczne plany przesiedleńcze, w: Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015, s. 135-144.

Hitlerowski terror na wsi polskiej 1939-1945. Zestawienie większych akcji represyjnych, oprac. Cz. Madajczyk, S. Lewandowska, Warszawa 1965.

Jaczyńska A., Sonderlaboratorium SS. Zamojszczyzna „pierwszy obszar osiedleńczy w Generalnym Gubernatorstwie”, Lublin 2012.

Klukowski Z., Zbrodnie niemieckie w Zamojszczyźnie, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1947, t. 2, s. 43-120.

Klukowski Z., Pacyfikacje i egzekucje masowe w powiecie zamojskim 1939-1944, „Biuletyn Głównej Komisji Badania Zbrodni Niemieckich w Polsce” 1949, t. 5, s. 173-205.

Kozaczyńska B., Nie było kiedy płakać. Losy rodzin polskich wysiedlonych z Zamojszczyzny 1942-1943, t. 1-2, Siedlce 2014.

Kozaczyńska B., Zagrożenia bezpieczeństwa osobistego ludności cywilnej na Zamojszczyźnie w czasie akcji wysiedleńczo-kolonizacyjnej w latach 1942-1943 (wybrane aspekty), w: Współczesne uwarunkowania bezpieczeństwa Rzeczypospolitej Polskiej. Wymiar polityczno-prawny i społeczny, red. M. Gąska, M. Paździor, Lublin 2015, s. 150-162.

Kozaczyńska B., Dostać dziecko z Zamojszczyzny. O ratowaniu dzieci zrabowanych Polakom na Zamojszczyźnie w czasie drugiej wojny światowej, Siedlce 2022.

Kubica H., Zagłada w KL Auschwitz Polaków wysiedlonych z Zamojszczyzny w latach 1942-1943, Oświęcim 2004.

Kwilecki A., Wysiedlenia na ziemiach polskich w świetle pamiętników, Zamość 1974.

Łuczak Cz., Wysiedlenia hitlerowskie na tak zwanych ziemiach wschodnich wcielonych do Rzeszy, Zamość 1972.

Łuczak Cz., Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1979.

Ługowski B., Struktura i działalność niemieckiego aparatu wysiedleńczego na Zamojszczyźnie, „Studia Iuridica Lublinensia” 26 (2017), nr 3, s. 77-92.

Madajczyk Cz., Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Warszawa 1961.

Mańkowski Z., Hitlerowska akcja wysiedleń i osadnictwa na Zamojszczyźnie. Model czy improwizacja, Zamość 1972.

Mirski J., Wysiedlanie w powiecie zamojskim, w: Terror niemiecki w Zamojszczyźnie 1939-1944, („Wydawnictwo materiałów do dziejów Zamojszczyzny w latach wojny 1939-1944”, t. 1), Szczebrzeszyn 2018, s. 108-120.

Piwowarek A., Wysiedlenia ludności Zamojszczyzny w świetle „Dziennika z lat okupacji” Zygmunta Klukowskiego, w: Okupacja Zamojszczyzny we wspomnieniach jej mieszkańców, red. R. Smoter-Grzeszkiewicz, B. Garbacik, Lublin–Wielącza 2013, s. 125-133.

Potel J.-Y., Sumienie świadka. Refleksje nad „Dziennikiem” dr. Klukowskiego, w: Zagłada Żydów na polskiej prowincji, red. A. Sitarek, M. Trębacz, E. Wiatr, Łódź 2013, s. 311-317.

Przysada A., Zygmunt Klukowski. Lekarz ze Szczebrzeszyna 1885-1959, Szczebrzeszyn 2000.

Szcześniak J., Dokument czy dramat intelektualisty? Czas wojny na Roztoczu w „Dzienniku z lat okupacji Zamojszczyzny (1939-1944)” Zygmunta Klukowskiego, w: Peregrynacje do źródeł, cz. 4: Lubelski czas zatrzymany, red. J. Szcześniak, M. Gabryś-Sławińska, Lublin 2014, s. 131-143.

Śrutwa J., Bez Boga – ani do proga. Tryptyk doktora Klukowskiego, Lublin 2019.

Wnuk J., Dzieci polskie oskarżają, Lublin 1975.

Wysiedlenia jako narzędzie polityki ludnościowej w XX wieku, red. J. Wołoszyn, Lublin 2015.

Zamojszczyzna – Sonderlaboratorium SS. Zbiór dokumentów polskich i niemieckich z okresu okupacji hitlerowskiej, red. Cz. Madajczyk, t. 1-2, Warszawa 1977.

Żebrowska E., Wysiedlenia ludności Zamojszczyzny w okresie II wojny światowej, „Studia Iuridica Lublinensia” 2009, nr 12, s. 261-278.