Czarna biżuteria w Polsce. W kręgu kulturowych znaków Europy

Ewa Letkiewicz

doi:10.18290/teka24.32

Data publikacji : 2024-11-22

Tom 6 (2024)

Czarna biżuteria w Polsce. W kręgu kulturowych znaków Europy

Ewa Letkiewicz

https://orcid.org/0000-0002-1621-7947

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.32

Abstrakt

„Czarna biżuteria” w kulturze polskiej to szczególna odmiana biżuterii patriotycznej. Jej geneza ma związek z żałobną czernią przywdzianą przez mieszkańców ziem polskich po serii tragicznie zakończonych manifestacji patriotycznych z lutego 1861 roku. Kończy się odwołaniem „żałoby narodowej” w listopadzie 1863 roku. Anonimowi twórcy tej biżuterii korzystali ze znaków i symboli funkcjonujących w kulturze Europy, ale stworzyli niepowtarzalną ikonografię nawiązującą do eschatologii i wydarzeń z historii walk z zaborcami.

Słowa kluczowe:

czarna biżuteria, biżuteria patriotyczna, polskie dziedzictwo kulturowe, historia dziewiętnastowiecznej biżuterii w Europie

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Berg N., Zapiski o polskich spiskach i powstaniach, cz. 2, Warszawa: Drukarnia A.T. Jezierskiego 1906.

Cappellieri A., Catene, chains: Gioielli fra storia, funzione e ornamento. Jewellery in history, function and ornament, Milano: Sivana Editoriale 2018.

Chwalba A., Historia powszechna. Wiek XIX, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2008.

Clifford A., Cut-Steel and Berlin Iron Jewellery, Bath: Adams and Dart 1971.

De Lorme M., Mourning Art & Jewelry, Atglen: Schiffer Publishing 2004.

Demandt P., Luisenkult. Die Unsterblichkeit der Königin von Preußen, Köln: Böhlau 2003.

Dębowska E., Królewska Pruska Odlewnia Żeliwa w Gliwicach, w: B. Friedhofen, E. Dębowska, E. Bartel, Europäischer Eisenkunstguss, die Königlich-Preußischen Eisengießereien Gliwice, Berlin, Sayn. Żeliwo europejskie, Królewskie Pruskie Odlewnie Żeliwa, Sayn: Rheinisches Eisenkunstguss-Museum 2006.

Dylągowa H., Kościół Rzymskokatolicki w okresie międzypowstaniowym, w: Ojczyzna i wolność. Prace ofiarowane Profesorowi Janowi Ziółkowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. A. Barańska, W. Matwiejczyk, E.M. Ziółek, Lublin: Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 2000, s. 125-132.

Evans G., Historia kolorów. Tajemniczy świat barw, Warszawa: Wydawnictwo Bellona 2017.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa: Instytut Wydawniczy PAX 1990.

Filipiak K., Lorelei czeka. Opowieści o Niemczech, Kraków: Wydawnictwo JAK 2021.

Handelsman M., Z metodyki badań feudalizmu, w: tegoż, Średniowiecze polskie i powszechne. Wybór pism, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1966.

Kieniewicz S., Warszawa w powstaniu styczniowym, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna 1954.

Kieniewiczowa G., Pamiątki powstań narodowych w zbiorach Muzeum Historycznego m. st. Warszawy, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe 1988.

Letkiewicz E., Konteksty polskiej biżuterii patriotycznej. Historia kulturowa, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2021.

Letkiewicz E., O performatywności biżuterii. Żeliwna biżuteria patriotyczna, „Techne. Seria Nowa” 2024, nr 1 [w druku].

Mann G., Niemieckie dzieje w XIX i XX wieku, Olsztyn: Wydawnictwo Borussia 2007.

Marquardt B., Schmuck. Klassizismus und Biedermeier 1780-1850. Deutschland, Ősterreich, Schweiz, München–Berlin: Deutscher Kunstverlag 1989.

Mossman S., Perspectives on the History and Technology of Plastics, w: Early Plastics. Perspectives 1850-1950, red. S. Mossman, London and Washington: Leicester University Press 1997.

Münkler H., Mity Niemców, przeł. A. Kopacki, Warszawa: Wydawnictwo Sic! 2013.

Newman H., Berlin iron jewelry, w: tegoż, An Illustrated Dictionary of Jewelry, London: Thames and Hudson 1996.

Niebelski E., Czasy „Rewolucji moralnej”. Manifestacje patriotyczne w Lublinie poprzedzające Powstanie Styczniowe, w: Lublin przez siedem wieków. Wydarzenia i ludzie, red. E. Niebelski, Lublin: Wydawnictwo KUL 2017, s. 75-93.

Prendowska J., Moje wspomnienia, przedmowa, przypisy E. Kozłowski, K. Olszański, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1962.

Richard J.-J., Bijoux Deuil: en fontes de fer, où en fontes de Berlin, [online] https://www.richardjeanjacques.com/2023/01/bijoux-de-deuil-en-fontes-de-fer-ou-en.html [dostęp: 12.12.2023].

Sieradzka A., Ostatni Sarmaci. Polski strój narodowy w końcu XIX wieku i w 1 połowie XX, w: Ubiory w Polsce. Materiały III sesji Klubu Kostiumologii i Tkaniny Artystycznej przy Oddziale Warszawskim Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Warszawa, październik 1992, red. A. Sieradzka, K. Turska, Warszawa: KOPIA, Stowarzyszenie Historyków Sztuki 1994, s. 96-105.

Sobczak N., Sobczak T., Wielka encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1998.

Taylor L., Mourning Dress. A costume and Social History, London: George Allen and Unwin 1983.

Vever H., French Jewelry of the Nineteenth Century (tytuł oryginalny: La bijouterie française au XIXe siècle, Paris: H. Floury, Libraire-Éditeur 1906-1908), przeł. K. Purcell, London: Thames and Hudson 2001.

Wróblewska D., Czarna biżuteria, „Projekt. Sztuka Wizualna i Projektowanie” 1 (1983), nr 150, s. 10-21.