Polska hierarchia katolicka w czasie wielkiej wojny 1914-1918 i wojny z bolszewicką Rosją

Wiesław Jan Wysocki

doi:10.18290/teka23.5

Data publikacji : 2023-11-23

Tom 5 (2023)

Polska hierarchia katolicka w czasie wielkiej wojny 1914-1918 i wojny z bolszewicką Rosją

Wiesław Jan Wysocki

https://orcid.org/0000-0001-8193-5331

DOI: https://doi.org/10.18290/teka23.5

Abstrakt

Szkic prezentuje postawy hierarchów Kościoła katolickiego w zaborze rosyjskim, pruskim i austriackim na początku wielkiej wojny 1914-1918 i zmiany, jakie nastąpiły pod wpływem okoliczności zewnętrznych oraz przemian świadomościowych w trakcie konfliktu światowego wobec kwestii państwowości polskiej. Zdecydowana większość biskupów opowiedziała się za perspektywą wspierania odradzającego się państwa polskiego i aktywnie w tym procesie uczestniczyła, dając temu wyraz zarówno w sferze życia publicznego, obywatelskiego, jak i kościelnego. Rok 1920, uwieńczony polskimi sukcesami militarnymi, był finałem wojny polsko-bolszewickiej, rozpoczętej w 1919 r., w której ujawniło się na wielu płaszczyznach zaangażowanie zarówno hierarchów katolickich, jak i wspólnot, którym przewodzili. Wiele wskazuje na to, że w żadnym wcześniejszym okresie Kościół nie wykazał się większym zaangażowaniem, jak miało to miejsce w 1920 r.

Słowa kluczowe:

Kościół, polski episkopat, I wojna światowa, zabory, wojna polsko-bolszewicka, 1918 r., 1920 r., niepodległość

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

D’Abernon E., Osiemnasta decydująca bitwa w dziejach świata – pod Warszawą 1920 r., przeł. S.A. Arnsen, Warszawa 1920.

Bandurski W., Krwi ofiarnej cześć, Warszawa 1928.

Brensztejn M.E., Dziennik z czasów okupacji niemieckiej Wilna (1915-1917). Dziennik (1918), w: Teraz będzie Polska. Wybór pamiętników z okresu I wojny światowej, Warszawa 1988, s. 52-76.

Cisek J., Między Rosją a Niemcami, „Polska Piłsudskiego. Epoka, czyny i dziedzictwo Marszałka”, 2009, nr 27, s. 17-29.

Cygan W.K., Wysocki W.J., „Dla Ciebie, Polsko, krew i czyny moje!...” Duszpasterstwo wojskowe Legionów Polskich, Warszawa 1997.

Czaplicki B., Katolicka działalność dobroczynna w Rosji w latach 1860-1918, Warszawa 2008.

Czumakow E., Bóg ześle człowieka, „Miejsca Święte” nr 8 (164), 2010, s. 14-17.

Drozdowski M.M., Warszawa w obronie Rzeczypospolitej, czerwiec-sierpień 1929, Warszawa 1993.

Giejło J., Wysocka M. W., Wysocki W. J., Bohater spod Ossowa. Ks. mjr Ignacy Jan Skorupka (1893-1920), Warszawa 2010.

Gizbert-Studnicki W., Stosunek Wilna do Legionów (Kartki bez retuszu z pamiętnika 1916-1917 r.), Wilno 1928.

Grabski S., The Polish-Soviet Frontier, New York, b.r.w.

Grzybowski M. M., Wojna polsko-rosyjska 1920 r. w Płocku i na Mazowszu, Płock 1990.

Jacyniak A., Św. Andrzej Bobola i cud nad Wisłą, „Miejsca Święte” 2010, nr 8 (164), s. 12-13.

Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867-935, T. 1: 1867-1920, Londyn 1986.

Jędrzejewicz W., Kronika życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935. Uzupełnienia i zmiany, Londyn 1986.

Kakowski A., Z niewoli do niepodległości. Pamiętniki, Kraków 2000.

Kisz J., Ksiądz Ignacy Skorupka – bohater narodowy. “Cud Wisły”, Wrocław 1997.

Korzeniowski M., Mądzik M., Duchowieństwo rzymskokatolickie w akcji pomocy uchodźcom polskim na Syberii w latach I wojny światowej, w: Kościół katolicki na Syberii. Historia, współczesność, przyszłość, Wrocław 2002, s. 407-420.

Krawczak T., Episkopat Polski wobec niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej w listopadzie 1918 r., w: Twórcy niepodległości 1918-1922, Warszawa 2009, ss.41-73.

Krawczak T., Wkład Kościoła katolickiego dzieło niepodległości, w: Idea niepodległości i suwerenności narodowej w polskiej myśli politycznej XIX i XX wieku, Warszawa 1989.

Kuźniar S., SJ, Święty Andrzej Bobola, męczennik i patron Polski, Kraków 1938.

Lenczowski K., Pamiętnik kapelana Legionów, Kraków-Krosno 1989.

Łukawy J., „Miłować będę drogą Polskę i modlić się za nią”, „Nasza Służba”, nr 14 (515), 1-31 sierpnia 2015, s. 5-6.

Mieczkowski W., Bolszewicy w polskiej plebanii, Wyszków 1921.

Nekrasz W., Harcerze w bojach w latach 1914-1921, t. 1-2, Warszawa 1930-1931.

Nowina-Konopka K., Wspomnienia wojenne kapelana II Brygady Legionów Polskich, Kraków 1993.

Odziemkowski J., Spychała B., Duszpasterstwo wojskowe w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa 1987.

Odziemkowski J., Stolica Apostolska wobec polskich ruchów niepodległościowych w XIX wieku, w: Z papiestwem przez dzieje. W osiemdziesięciolecie wskrzeszenia Nuncjatury Apostolskiej w Polsce, Warszawa 2000, s. 32-46.

Owsiany H., Z wiernymi w niewoli. Duchowni katoliccy w więzieniach i na zesłaniu w Imperium Rosyjskim i RFSRR (1914-1921), w: Kościół katolicki na Syberii. Historia, współczesność, przyszłość, Wrocław 2002, s. 453-472.

Pachucki M., Papież Pius XI. Żywot i rządy, Warszawa, Wilno, Lublin 1929.

Piasecka M., Gdy naród wyszedł odrodzony, „Miejsca Święte”, 2008, nr 11 (143), s. 22.

Piela M., Udział duchowieństwa w polskim życiu politycznym w latach 1914-1924, Lublin 1994.

Piłsudski J., Pisma zbiorowe, t. 9, Warszawa 1937.

Radziwiłłowicz D., Polskie formacje zbrojne we wschodniej Rosji oraz na Syberii i Dalekim Wschodzie w latach 1918-1920, Olsztyn 2009.

Rakoczy E., Zwycięski wódz spod znaku Jasnogórskiej Bogarodzcy, „Miejsca Święte” nr 8 (164), 2010, s. 24-26.

Ratajkiewicz M., Błękitny generał, „Miejsca Święte” nr 8 (164), 2010, s. 29.

Ratajkiewicz M., Na zachód marsz!, „Miejsca Święte” nr 8 (164), 2010, s. 8.

Rostworowski S., Nasi kapelani, „Kwartalnik Poświęcony Sprawom Katolickiego Duszpasterstwa Wojskowego w Polsce”, 1932, nr 1.

Stefaniak R., Częstochowa i Jasna góra a Józef Piłsudski i jego idee, Częstochowa 2010.

Szafrański A.L., Augustyn Łosiński bp kielecki (1910-1937) w świetle listów pasterskich, opinii i faktów, „Nasza Przeszłość”, Kraków 1983, t. 59, s. 215-240.

Szczepański J., Kontrowersje wokół bitwy warszawskiej 1920 roku, „Mówią Wieki” nr 8 (512), sierpień 2002, s. 30-33.

Szczepański J., Społeczeństwo Polski w walce z najazdem bolszewickim 1920 roku, Warszawa–Pułtusk 2000.

Szczepański J., Wojna 1920 roku na Mazowszu i Podlasiu, Warszawa–Pułtusk 1995.

Szwedo B., Zawsze w pierwszej linii. Kapłani odznaczeni Orderem »Virtuti Militari« 1914-1921, 1939-1945, Warszawa 2004.

Tarczyński W., Kronika Łowicza z początku wielkiej wojny, [mps, zb. wł.].

Wilk S., Benedykt XV i Stolica Apostolska a odrodzenie Polski w 1918 r., w: Twórcy niepodległości 1918-1922, Warszawa 2009, s. 36-52.

Witos W., Moje wspomnienia, t. 2, Paryż 1965.

Wysocki W.J., Żak A. Cz., Biskup Władysław Bandurski, Pruszków 1997.

Wysocki W.J., Memorandum bpa Zygmunta Łozińskiego w sprawie wschodnich granic Rzeczypospolitej, „Niepodległość i Pamięć” nr 13, 1998, s. 137-145.

Wysocki W.J., Rzeczypospolita w imperialnej polityce Rosji, w: Golgota Wschodu. Katyń – Sybir – Kresy. Materiały międzynarodowej konferencji „Prawda, pamięć, tożsamość Katynia i Golgoty Wschodu”, Warszawa 2006, s. 167-178.

Zieliński Z., Łosiński Augustyn bp, w: Polski Słownik Biograficzny, t. XVIII/1973, s. 422-423.

Zwycięstwo 1920. Warszawa wobec agresji bolszewickiej, Paris 1990.

Żak A.Cz., Służba dla Rzeczypospolitej kapłaństwem jest… Życie i działalność duszpasterska księdza biskupa Władysława Bandurskiego, Warszawa [1992].

Żeromski S., Na probostwie w Wyszkowie, w: Inter Arma, wyd. 2, Warszawa–Kraków 1930, s. 53-70.