Koronacja Bolesława Chrobrego w Pocztach władców polskich z drugiej połowy XIX wieku

Krzysztof Borkowski

doi:10.18290/teka25.2

Data publikacji : 2025-12-17

Tom 7 (2025)

Koronacja Bolesława Chrobrego w Pocztach władców polskich z drugiej połowy XIX wieku

Krzysztof Borkowski

https://orcid.org/0009-0002-0412-2681

DOI: https://doi.org/10.18290/teka25.2

Abstrakt

W artykule omówiono problem przedstawienia królewskiej koronacji Bolesława Chrobrego w świetle pocztów władców polskich z drugiej połowy wieku XIX. Uwzględnione zostały oba elementy składowe pocztów, tj. graficzny wizerunek panującego, a także historiograficzne ujęcie jego życiorysu oraz panowania. Przeanalizowane poniżej poczty Aleksandra Lessera, Ksawerego Pillatiego, Walerego Eljasza-Radzikowskiego oraz Jana Matejki wpisywały się w obecny na ziemiach polskich w okresie zaborów nurt popularyzacji rodzimej historii, stanowiąc dzięki temu niezwykle wartościowe narzędzie edukacyjne, a przede wszystkim czynnik kształtujący tożsamość narodową. Przeprowadzona analiza wykazała istnienie dwóch głównych koncepcji dotyczących daty koronacji (roku 1000 oraz 1025), a także pewne różnice pomiędzy poszczególnymi rysunkami i obrazami, wynikające najpewniej z odmiennej interpretacji polskich i zagranicznych przekazów kronikarskich, jak i popularnej w czasach zaborów tendencji do kultywowania pamięci o wielkiej przeszłości Polski.

Słowa kluczowe:

Bolesław Chrobry, koronacja, rok 1025, poczty władców polskich autorstwa Aleksandra Lessera, Ksawerego Pillatiego, Walerego Eljasza-Radzikowskiego oraz Jana Matejki, XIX wiek

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bar A., Duchińska Seweryna (1816-1905), w: Polski słownik biograficzny, t. 5, red. W. Konopczyński, Kraków 1939-1946, s. 440-441.

Bobrzyński M., Dzieje Polski w zarysie, Warszawa 1879.

Bochnak A., Matejko Jan Alojzy (1838-1893), w: Polski słownik biograficzny, t. 20, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1975, s. 184-191.

Dalewski Z., Modele władzy dynastycznej w Europie Środkowo-Wschodniej we wcześniejszym średniowieczu, Warszawa 2014.

Danek W., Kraszewski Józef Ignacy (1812-1887), w: Polski słownik biograficzny, t. 15, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1970, s. 221-229.

Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, t. 1-3, red. J. Jedlicki, Warszawa 2008.

Dzieje Polski Joachim Lelewel potocznym sposobem opowiedział, do nich dwanaście krajobrazów skreślił, Warszawa 1829.

Dzieje Polski podług ostatnich badań spisane przez Józefa Szujskiego, t. 1: Piastowie, Lwów 1862.

Edukacja historyczna społeczeństwa polskiego w XIX w. Zbiór studiów, red. J. Maternicki, Warszawa 1981.

Figurski P., Czas królestw, czas rozwoju, w: 1025: Narodziny Królestwa. Katalog wystawy, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2024, s. 13-41.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 2001.

Fried J., Otton III i Bolesław Chrobry: miniatura dedykacyjna z Ewangeliarza z Akwizgranu, zjazd gnieźnieński a królestwa polskie i węgierskie: analiza ikonograficzna i wnioski historyczne, tłum. E. Kaźmierczak, W. Leder, Warszawa 2000.

Grabski A.F., Bolesław Chrobry. Zarys dziejów politycznych i wojskowych, Warszawa 1966.

Grabski A.F., Polska w opiniach obcych X-XIII w., Warszawa 1964.

Grochala A., Poczty władców polskich. Tradycja państwowości, Warszawa 2005.

Jasiński T., Czy najbardziej tajemniczy kronikarz polskiego średniowiecza, Gall Anonim, był Chorwatem?, „Kwartalnik Nauka” 2024, nr 2, s. 7-34.

Jasiński T., Tytulatura Bolesława na zjeździe gnieźnieńskim, w: Memoriae amici et magistri. Studia historyczne poświęcone pamięci prof. Wacława Korty (1919-1999), red. M. Derwich, W. Mrozowicz, R. Żerelik, Wrocław 2001, s. 23-31.

Kieniewicz S., Dzieduszycki Wojciech (1848-1909), w: Polski słownik biograficzny, t. 6, red. W. Konopczyński, Kraków 1948, s. 126-128.

Kieniewicz S., Lelewel Joachim Józef Benedykt (1786-1861), w: Polski słownik biograficzny, t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972, s. 21-25.

Kieniewicz S., Witkowski M., Niemcewicz (Ursyn Niemcewicz) Julian h. Rawicz (1758-1841), w: Polski słownik biograficzny, t. 22, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977, s. 771-780.

Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. K. Romaniuk, Poznań 1989.

Małecki A., O szesnastowiecznym wizerunku Bolesława Chrobrego autorstwa Tomasza Tretera i wczesnym wyglądzie grobowca tego władcy w poznańskiej katedrze, „Historia Slavorum Occidentis” 2020, nr 3 (26), s. 27-53.

Manteuffel T., Polska wśród nowych państw Europy, w: Polska pierwszych Piastów: państwo, społeczeństwo, kultura, red. T. Manteuffel, Warszawa 1970, s. 9-42.

Maternicki J., Dydaktyka historii w Polsce 1773-1918, Warszawa 1974.

Moraczewski A., Bartoszewicz Julian (1821-1870), w: Polski słownik biograficzny, t. 1, red. W. Konopczyński, Kraków 1935, s. 325-326.

Mroziewicz K., „Regum Poloniae Icones” Tomasza Tretera ze zbiorów Biblioteki Królewskiej w Sztokholmie i szwedzkie wątki w losach serii, „Folia Historiae Artium. Seria Nowa” 15 (2017), s. 25-34.

Mularczyk J., Tradycja koronacji królewskich Bolesława I Chrobrego i Mieszka II, Wrocław 1998.

Naruszewicz A., Historya narodu polskiego, t. 2, Warszawa 1780.

Niemcewicz J.U., Śpiewy historyczne, Petersburg 1862.

Panfil T., Orzeł na denarze Bolesława Chrobrego – pochodzenie i znaczenie symbolu, „Biuletyn Numizmatyczny” 1999, nr 4 (316), s. 18-23.

Panfil T., Orzeł w słońce patrzący – przyczynek do symboliki polskiego Orła Białego, „Biuletyn Numizmatyczny” 2000, nr 2 (318), s. 3-9.

Pastoureau M., Średniowieczna gra symboli, tłum. H. Igalson-Tygielska, Warszawa 2006.

Perkowska U., Sokołowski August (1846-1921), w: Polski słownik biograficzny, t. 40, red. H. Markiewicz, Warszawa–Kraków 2000-2001, s. 117-120.

Piekarska M., Przegląd i porównanie XIX-wiecznych drukowanych pocztów władców polskich jako przykład źródła nauki historii Polski w czasie zaborów, „Niepodległość i Pamięć” 79 (2022), nr 3, s. 191-230.

Platt J., Naruszewicz Adam Tadeusz (1733-1796), w: Polski słownik biograficzny, t. 22, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1977, s. 554-561.

Pleszczyński A., Niemcy wobec pierwszej monarchii piastowskiej (953-1034). Narodziny stereotypu. Postrzeganie i cywilizacyjna klasyfikacja władców Polski i ich kraju, Lublin 2008.

Prokop K.R., Radzim-Gaudenty, w: Arcybiskupi gnieźnieńscy w tysiącleciu, Kraków 2000, s. 13-18.

Reychmann J., Eliasz Walery (1840-1905), w: Polski słownik biograficzny, t. 6, red. W. Konopczyński, Kraków 1948, s. 231-232.

Rosik S., Gdy rodziła się Europa... Zjazd Gnieźnieński, Wrocław 2001.

Rukóyżo W., Pillati Ksawery (1843-1902), w: Polski słownik biograficzny, t. 26, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1981, s. 287-288.

Sochacki J., Stosunki publicznoprawne między państwem polskim a cesarstwem rzymskim w latach 963-1102, Słupsk 2003.

Strzelczyk J., Bolesław Chrobry, Poznań 1999.

Strzelczyk J., Otton III, Wrocław 2000.

Strzelczyk J., Zjazd gnieźnieński, Poznań 2000.

Suchodolska E., Wrede M., Jana Matejki „Dzieje cywilizacji w Polsce”, Warszawa 1998.

Suchodolski S., Czy orzeł polski ma już tysiąc lat? Uwagi o zwierzyńcu numizmatycznym Tomasza Panfila, „Biuletyn Numizmatyczny” 2001, nr 1 (321), s. 1-12.

Suchodolski S., Orzeł czy paw? Jeszcze o denarze Bolesława Chrobrego z napisem PRINCES POLONIE, w: Inter Orientem et Occidentem. Studia z dziejów Europy środkowowschodniej ofiarowane Profesorowi Janowi Tyszkiewiczowi w czterdziestolecie pracy naukowej, red. T. Wasilewski, Warszawa 2002, s. 153-169.

Szczawińska E., Lesser Aleksander (1814-1884), w: Polski słownik biograficzny, t. 17, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1972, s. 97-99.

Trawkowski S., Monarchia Mieszka I i Bolesława Chrobrego, w: Polska pierwszych Piastów: państwo, społeczeństwo, kultura, red. T. Manteuffel, Warszawa 1970, s. 114-144.

Urbańczyk P., Bolesław Chrobry – lew ryczący, Toruń 2017.

Wetesko L., Piastowie i ich państwo w łacińskiej Europie. Studia z dziejów kultury politycznej X i XI wieku, Poznań 2013.

Wierzbicki A., Historiografia polska doby romantyzmu, Wrocław 1999.

Wyrozumski J., Smolka Stanisław (1854-1924), w: Polski słownik biograficzny, t. 39, red. H. Markiewicz, Warszawa–Kraków 1999-2000, s. 320-325.

Zakrzewski S., Bolesław Chrobry Wielki, Kraków 2006.