Jeńcy na średniowiecznym polu bitwy. Wybrane przykłady

Andrzej Niewiński

doi:10.18290/teka24.27

Data publikacji : 2024-07-04

Tom 6 Nr Specjalny (2024)

Jeńcy na średniowiecznym polu bitwy. Wybrane przykłady

Andrzej Niewiński

https://orcid.org/0000-0003-1613-5885

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.27

Abstrakt

Walczący staje się jeńcem w wyniku klęski odniesionej podczas działań zbrojnych. W artykule przedstawiono (na wybranych przykładach) losy jeńca wojennego w pierwszym okresie od momentu pojmania na polu bitwy. Głównym celem poddania się było zachowanie życia, co jednak nie zawsze odnosiło pożądany skutek, gdyż ostatnie słowo należało do zwycięzcy. Pomimo tego, że etos rycerski regulował zasady honorowego poddawania się na polu bitwy, jeniec pozostawał przeciwnikiem zwycięzcy, co oznaczało, że nie musiał być traktowany życzliwie. Co prawda, obyczajowość militarna cywilizowała się pod wpływem wartości składających się na etos rycerski, jednakże masowe egzekucje pojmanych jeszcze w trakcie działań zbrojnych wynikające z dążenia do całkowitej eksterminacji przeciwnika były dość często stosowane w epoce średniowiecza. Znaczniejszych jeńców wykorzystywano do identyfikacji ciał poległych towarzyszy, rannych pojmanych opatrywano, wszystkich zaś zachowanych przy życiu obligowano do wykupienia się z niewoli.

Słowa kluczowe:

średniowiecze, działania wojenne, jeniec wojenny, etos rycerski

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Ambühl R., Le sort des prisonniers d’Azincourt (1415), „Revue du Nord” 4 (2007), nr 372, s. 755-788.

Ambühl R., Prisoners of War in the Hundred Years War. Ransom Culture in the Late Middle Ages, Cambridge 2013.

Barker J., Agincourt. The King, the Campaign, the Battle, London 2010.

Boardman A.W., The Battle of Towton, Stroud 1996.

Boardman A.W., Towton. The Bloodiest Battle, Stroud 2000.

Bossuat A., Les prisonniers de guerre au XVe siècle. La rançon de Jean, seigneur de Rodemack, „Annales de l’Est”, 5e série, 2 (1951), s. 145-162.

Buresi P., Captifs et rachat de captifs: du miracle à l’institution, „Cahiers de civilisation médiévale Xe-XIIe siècles” 50 (2007), nr 198/2, s. 113-130.

Calderón Ortega J.M., Los desastres de la guerra: reflexiones sobre la muerte de prisioneros y cautivos durante la Edad Media, „Espacio, Tiempo y Forma”, Serie III, H.ͣ Medieval, 22 (2009), s. 13-45.

Calderón Ortega J.M., Díaz González F.J., El rescate de prisioneros y cautivos durante la edad media Hispánica. Aproximación a su estudio, „Historia. Instituciones. Documentos” 38 (2011), s. 9-66.

Castillo Caceres F., Análisis de una batalla. Nájera 1367, „Cuadernos de historia de España” 73 (1991), s. 107-146.

Contamine Ph., The Growth of State Control. Practices of War, 1300-1800: Ransom and Booty, w: War and Competition between States, ed. Ph. Contamine, New York 2000, s. 163-194.

Curry A., Agincourt. A new History, Stroud 2005.

Duby G., The Legend of Bouvines: War, Religion and Culture in the Middle Ages, Berkeley 1990.

Forey A.J., The Military Orders and the Ransoming of Captives from Islam (Twelfth to Early Fourteenth Centuries), „Studia Monastica” 33 (1991), nr 2, s. 259-279.

Flori J., Rycerze i rycerstwo, tłum. E. Trojańska, Poznań 2003.

Gallegos Vázquez F., La batalla de Las Navas de Tolosa, w: De Las Navas de Tolosa a la constitución de Cádiz: El ejército y la guerra en la construcción del estado, coords. por L. Martínez Peñas y M. Fernández Rodríguez, Madrid 2012, s. 13-58.

Gillingham J., The Wars of the Roses. Peace and Conflict in Fifteenth-Century England, London 1981.

Gillingham J., Richard I, New Haven 1999.

Gillingham J., Surrender in Medieval Europe – an Indirect Approach, w: How Fighting Ends: a History of Surrender, eds. H. Afflerbach, H. Strachan, Oxford 2012, s. 55-72

Given-Wilson Ch., The Ransom of Olivier du Guesclin, „Historical Research” 54 (1981), s. 17-28.

Hosler J.D., The Siege of Acre, 1189-1191. Saladin, Richard the Lionheart, and the Battle that Decided the Third Crusade, Yale 2018.

Jóźwiak S., Klasztor cysterski w Koronowie w okresie konfliktów polsko-krzyżackich w pierwszej połowie XV wieku, w: Ecclesia – cultura – potestas. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa, red. P. Kras, A. Januszek, A. Nalewajek, W. Polak, Kraków 2006, s. 157-168.

Jones M., Ransom Brokerage in the Fifteenth Century, w: Guerre et société en France, en Angleterre et en Bourgogne: XIVe-XVe siècle, éds. Ph. Contamine, Ch. Giry-Deloison, M.H. Keen, Lille 1991, s. 221-235.

King A., ’Then a great misfortune befell them’: the laws of war on surrender and the killing of prisoners on the battlefield in the Hundred Years War, „Journal of Medieval History” 43 (2017), Special Issue: Agincourt in Context: War on Land and Sea (eds. R. Ambühl, C. Lambert), s. 106-117.

Kortüm H.H, Introduction: Surrender in Medieval Times, w: How Fighting Ends: a History of Surrender, eds. H. Strachan, H. Afflerbach, Oxford 2012, s. 41-54.

Kwiatkowski K., Wyprawa letnia 1410 roku, w: Wojna Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411, red. S. Jóźwiak, K. Kwiatkowski, A. Szweda, S. Szybkowski, Malbork 2010, s. 238-563.

Kwiatkowski K., Kontrakcja militarna Zakonu. Napływ kontyngentów posiłkowych i zaciężnych z obszarów Rzeszy, w: Wojna Polski i Litwy z zakonem krzyżackim w latach 1409-1411, red. S. Jóźwiak, K. Kwiatkowski, A. Szweda, S. Szybkowski, Malbork 2010, s. 572-616.

Murphy N., Politics, Honour and Display: The Captivity of John the Good, „Quaestiones Medii Aevi Novae” 19(2014), s. 317-341.

Niewiński A., The Teutonic Propaganda and the Activity of the Polish Diplomacy at the Beginning of the 15th century, w: War in History. The History of Polish and General Military Science (seria Homo Militans VI, red. A. Niewiński), Lublin 2017, s. 65-83.

Niewiński A., Rytuał poddania się do niewoli w późnym średniowieczu. Rola ceremoniału w akcie kapitulacji, w: Kapitulacje w dziejach wojen. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej (seria Homo Militans V, red. A. Niewiński), Oświęcim 2017, s. 160-186.

Niewiński A., Polityczne i propagandowe wykorzystanie jeńców wojennych w późnym średniowieczu, w: Misja wojska. Strategia i bezpieczeństwo państwa. Szkice o siłach zbrojnych, red. T. Panecki, J. Smoliński, Warszawa 2019, s. 34-46.

Niewiński A., Jeniectwo wojenne w późnym średniowieczu. Studia nad problematyką zjawiska w Polsce w kontekście zachodnioeuropejskim, wyd. 2, Oświęcim 2020.

Niewiński A., Rola i znaczenie chorągwi w przełomowych momentach średniowiecznych bitew, w: Przełomowe momenty wojen w świetle faktów i tradycji. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej (seria Homo Militans X, red. A. Niewiński), Oświęcim 2021, s. 60-78.

Niewiński A., Stosunek etosu rycerskiego do jeńca w średniowieczu. Niewola i okup Bertranda du Guesclin w bitwie pod Nájera, w: Sub vexillo servire. Księga Pamiątkowa z okazji Jubileuszu urodzin i pracy naukowej Prof. Jana Ptaka, red. A. Niewiński, Lublin 2022, s. 125-146.

Niewiński A., Przemoc i okrucieństwa wojny w średniowieczu. Wojna Dwóch Róż jako przykład zaniku etosu rycerskiego, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 24 (2023), nr 1, s. 11-39.

Niewiński A., Indywidualny okup jako narzędzie uwolnienia z niewoli wojennej w późnym średniowieczu „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 114 (2023), s. 27-55.

Nicole D., Poitiers 1356. Król Francji w niewoli, tłum. M. Balicki, Oświęcim 2018.

Penman M., The Lion Captive: Scottish Royals as Prisoners of England, c. 1070-c. 1424, „Quaestiones Medii Aevi Novae” 19(2015), s. 413-434.

Riley-Smith J., The Crusades. A History, New Haven 2005.

Ross Ch.D., Edward IV, New Haven 1997.

Sáez Abad R., Aljubarrota 1385. Juan I de Castilla y la Guerra de sucesión de Portugal, Madrid 2011.

Sadler J., The Red Rose and the White: The Wars of the Roses, 1453-1487, Harlow 2010.

Strickland M., Killing or clemency? Ransom, chivalry and changing attitudes to defeated opponents in Britain and Northern France, 7-12th centuries, w: Krieg in Mittelalter, hg. von H.H. Kortüm, Berlin 2001, s. 93-122.

Stroik J., The Massacre in Acre – mark of a blood-thirsty king?, „Oshkosh Scholar” 5 (2010), s. 29-35.

Sumption J., Hundred Years War, t. 3, London 2009.

The Hundred Years War (part II): Different Vistas, eds. L.J.A. Villalon, D.J. Kagay, Leiden 2008.

Virgoe R., William Tailboys and Lord Cromwell: Crime and Politics in Lancastian England, „Bulletin of the John Rylands Library” 55 (1973), nr 2, s. 459-482.

Weir A., Lancasterowie i Yorkowie. Wojna Dwóch Róż, przeł. K. Królik, Kraków 2013.