Źródła do najnowszej historii Polski w niemieckich archiwach

Anna Krochmal

doi:10.18290/teka24.26

Data publikacji : 2024-07-04

Tom 6 Nr Specjalny (2024)

Źródła do najnowszej historii Polski w niemieckich archiwach

Anna Krochmal

https://orcid.org/0000-0001-6029-5945

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.26

Abstrakt

Relacje polityczne, gospodarcze i kulturalne między Polską a Niemcami mają wielowiekową tradycję. Materiały do historii Polski i relacji polsko-niemieckich przechowywane są w większości ważniejszych archiwów państwowych rozmieszczonych w różnych regionach Niemiec. Są to zarówno archiwa o charakterze centralnym, jak i szczebla regionalnego w poszczególnych landach. Główną instytucją gromadzącą zasób historyczny, w tym liczne polonika do XIX i XX wieku, jest Archiwum Federalne (Bundesarchiv) z siedzibą w Koblencji. Równie ważne materiały historyczne, w tym dokumenty dotyczące II wojny światowej przechowują oddziały Archiwum Federalnego mieszczące się w Berlinie oraz Ludwigsburgu, Centralne Archiwum Wojskowe we Freiburgu, Archiwum Międzynarodowej Służby Poszukiwań w Bad Arolsen, czy też instytucja o charakterze prywatnym, jaką jest Fundacja Pruskiego Dziedzictwa Kulturowego w Berlinie. Niemal zupełnie nierozpoznane przez polskich historyków pozostają niemieckie archiwa państwowe Północnej Nadrenii-Westfalii zlokalizowane w Düsseldorfie oraz Münster, przechowujące wiele grup archiwaliów dotyczących okupacji ziem polskich oraz losów ludności polskiej w latach 1939-1945.

Dostęp do poloników i innych źródeł do historii Polski w instytucjach niemieckich ułatwia cyfryzacja tych zasobów, jak też coraz lepsze ich rozpoznanie w ramach różnych projektów prowadzonych przez polskie archiwa państwowe. Największą inicjatywą realizowaną od ponad dwudziestu lat jest program Reconstitution of the Memory of Poland (Odtworzenie Pamięci Polski), w ramach którego rejestrowane są polonika w Niemczech i innych państwach Europy.

Słowa kluczowe:

polonika, archiwa niemieckie, Archiwum Federalne, relacje polsko-niemieckie, digitalizacja materiałów archiwalnych, polska emigracja w Niemczech

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Asmus H., Das Hambacher Fest in Geschichtsschreibung und Geschichtsunterricht der DDR, „Jahrbuch der Hambach-Gesellschaft” 3 (1990/91), s. 191-209.

Brożek A., Niemcy zagraniczni w polityce kolonizacji pruskich prowincji wschodnich 1886-1918, Poznań 1989.

Brożek A., Ruchy migracyjne z ziem polskich pod panowaniem pruskim w latach 1850-1918, w: Emigracja z ziem polskich w czasach nowożytnych i najnowszych (XVIII-XIX w.), red. A. Pilch, Warszawa 1984.

Brudzyńska-Němec G., Die liberale Männerwelt und die weibliche Polenbegeisterung 1832, „Convivium. Germanistisches Jahrbuch Polen” 2007, s. 39-56.

Die Bestände des Nordrhein-Westfalischen Hauptstaatsarchivs. Kurzübersicht, hg. von P. Klefisch, Düsseldorf 1994.

Dokumente zur Geschichte der deutsch-polnischen Freundschaft: 1830-1832, hg. von H. Bleiber, J. Kosim, Berlin 1982.

Ehlen P., Der polnische Freiheitskampf 1830/31 und die liberale deutsche Polenfreundschaft, München 1982.

Frölich J., Hambach und die Folgen. Zur Rezeption des Hambacher festes in der deutschen Historiographie, w: Johann Georg August Wirth (1798-1848). Ein Revolutionär. Seine Person – seine Zeit – seine Wirkungen, hg. von H. i A. Kluge, Hof 1999, s. 139-158.

Gaul J., Polonika w Bundesarchiv-Militärarchiv we Freiburgu, „Archeion” 104 (2002), s. 226-233.

Gerecke A., Das deutsche Echo auf die polnische Erhebung von 1830, Wiesbaden 1964.

Gołąbek A., Kaźmierczak J., Polacy w Berlinie, Inowrocław 1937.

Górski J., Polska emigracja i Polonia w Republice Federalnej Niemiec i Berlinie Zachodnim. Informator o organizacjach, ugrupowaniach, ośrodkach kulturalno-oświatowych, religijnych i wydawnictwach w latach 1981-1989, Warszawa 1990.

Hambach 1832-1982. Ereignis, Grundwerte, Perspektiven. Ein politisches Lese- und Bilderbuch zur Geschichte von Freiheit und Demokratie, hg. von A.M. Keim, H. Mathy, J. Kermann, C. Westrich, Mainz 1982.

Hartmann S., Tajne Archiwum w Berlinie-Dahlem. Dzieje, zadania i struktura zasobu (Informacja dla użytkowników polskich), „Archeion” 97 (1997), s. 86-98.

Janusz G., Polonia w Republice Federalnej Niemiec, Lublin 1990.

Jedynak Z., Materiały do stosunków polsko-niemieckich w Archiwum Państwowym w Norymberdze, „Archeion” 100 (1999), s. 168.

Katalog mikrofilmów i fotokopii poloników z archiwów zagranicznych, z. 10, oprac. B. Kubiczek, Z. Spieralska, Warszawa 1997, s. 20-41.

Kermann J., Die deutsch-polnischen Beziehungen zur Zeit des Hambacher Festes, Speyer 1981.

Komsta K., Rejestracja poloników w oddziale Bundesarchiv Berlin-Lichterfelde i Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz Berlin-Dahlem, „Archeion” 104 (2002), s. 234-247.

Kozłowski J., Rozwój organizacji społeczno-narodowych wychodźstwa polskiego w Niemczech w latach 1870-1914, Wrocław 1987.

Kupczak J., Związek Polaków „Zgoda” w Republice Federalnej Niemiec (1950-1975), Wrocław 1983.

Kuśmidrowicz-Król A., Majewski P., Vanja K., Solidarność 1830. Niemcy i Polacy po Powstaniu Listopadowym, Warszawa 2005.

Kuśmidrowicz-Król A., Wystawa „Solidarność 1830. Niemcy i Polacy po Powstaniu Listopadowym”, „Kronika Zamkowa” 2006, nr 1-2, s. 213-218.

Langewiesche D., Humanitäre Massenbewegung und politisches Bekenntnis. Polenbegeisterung in Süddeutschland 1830-1832, w: Blick zurück ohne Zorn, hg. von D. Beyrau, Tübingen 1999, s. 11-37.

Lehmann J., Die Bestände des Geheimen Staatsarchivs PK, Abteilung Merseburg, ,,Forschungen zur brandenburgischen und Preußischen Geschichte’’, Neue Folge, 2 (1992), s. 267-279.

Łuczak Cz., Polacy w okupowanych Niemczech 1945-1949, Poznań 1993.

Mathy H., „Die freie Genossin des freien Bürgers”. Das Hambacher Fest und die politische Rolle der Frau im 19. Jahrhundert, w: Hambach 1832: Anstöße und Folgen, Wiesbaden 1984, s. 238-251.

Murzynowska K., Polska emigracja zarobkowa w Niemczech, w: Polska klasa robotnicza. Zarys dziejów, red. S. Kalabiński, t. 1, cz. 3, Warszawa 1978.

Palarczykowa A., Archiwum Międzynarodowego Ośrodka Poszukiwań Osób w Arolsen (NRF), „Archeion” 47 (1967), s. 177-182.

Polacy w Berlinie. Zarys portretu socjologicznego, Berlin 1995.

Polskie instytucje za granicą. Przewodnik po zbiorach archiwalnych, oprac. A. Krochmal, Warszawa 2004.

Poniatowska A., Liman S., Krężałek I., Związek Polaków w Niemczech 1922-1982, Warszawa 1987.

Poniatowska A., Polacy w Berlinie, Poznań 1986.

Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, red. A. Grądzka-Rejak, A. Namysło, t. 1, Warszawa 2019.

Ringel M., Der polnische Schriftsteller J. I. Kraszewski im Dresdner Exil, „Sächsische Heimatblätter” 12 (1966), z. 5, s. 434-458.

Ringel M., Über 20 Jahre als Emigrant in Dresden: Józef Ignacy Kraszewski (1812-1887), ein großer polnischer Patriot, „Jahrbuch zur Geschichte Dresdens” 1987, nr 23, s. 54-60.

Roguski P., Słodkie imię wolności…Przejście Polaków przez Niemcy po upadku powstania listopadowego, Warszawa 2011.

Schreckenbach H.J., Współczesne archiwa niemieckie. Rzut oka na historię i organizację archiwów RFN, „Archeion” 96 (1996), s. 121-143.

Sokołowska D., Polonika zarejestrowane w Bundesarchiv w Berlinie-Lichterfelde i Geheimes Staatsarchiv Preussischer Kulturbesitz w Berlinie-Dahlem, „Archeion” 104 (2002), s. 248-256.

Sommerschuh J.U., Kein Literat und auch kein Künstler: Kraszewski-Gedenkstätte zeugt von 21 Jahren Dresden-Aufenthalt des in Polen meistgelesenen Polen, „Börsenblatt für den deutschen Buchhandel” 155 (1988), z. 9, s. 175-177.

Sukiennicki W., Pruska polityka kolonizacyjna na ziemiach polskich 1886-1919: zarys pruskiego ustawodawstwa rentowego, Warszawa 1931.

Sukiennicki W., Sprawa sukcesji przez Polskę uprawnień rentowych państwa pruskiego, wynikłych z jego akcji kolonizacyjnej na Wschodzie: przyczynek do wykładni art. 256 Traktatu Wersalskiego, Warszawa 1931.

Thümmler G., Das Kraszewski-Haus in Dresden, „Sächsische Heimatblätter” 7 (1961), z. 2, s. 121-124.

Übersicht über die Bestände des Geheimen Staatsarchivs in Berlin-Dahlem, Bd. 1: Provinzial- und Lokalbehörden, hg. von H. Braning, R. Bliß, W. Bliß, Köln–Berlin 1966; Bd. 2: Zentralbehörden, andere Institutionen, Sammlungen, hg. von H. Braning, W. Bliß, W. Petermann, Köln–Berlin 1967.

Vogel W., Zur Geschichte des Geheimen Staatsarchivs Preußischer Kulturbesitz, ,,Der Archivar” 1992, nr 45, s. 338-343.

Wajda K., Migracje ludności wiejskiej Pomorza Wschodniego w latach 1850-1914, Wrocław 1969.

Wolska-Grodecka Z., Eckart B., Kraszewski-Museum in Dresden, Drezno–Warszawa 1996.

Wrzesiński W., Polski ruch narodowy w Niemczech 1922-1939, Wrocław–Warszawa 1993.