Duszpasterze ewangelickich Zborów Niepolskich (niemieckich) a polityka wyznaniowa i narodowościowa PRL oraz polityka tożsamościowa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w latach 1952-1993

Olgierd Kiec

doi:10.18290/teka24.25

Data publikacji : 2024-07-04

Tom 6 Nr Specjalny (2024)

Duszpasterze ewangelickich Zborów Niepolskich (niemieckich) a polityka wyznaniowa i narodowościowa PRL oraz polityka tożsamościowa Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w latach 1952-1993

Olgierd Kiec

https://orcid.org/0000-0002-8662-6578

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.25

Abstrakt

Celem artykułu jest charakterystyka grupy duchownych luterańskich, którzy sprawowali opiekę duszpasterską nad wspólnotami niemieckich ewangelików na Dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim. Po 1945 r. jedynym oficjalnie funkcjonującym Kościołem luterańskim w Polsce był Kościół Ewangelicko-Augsburski, którego władze prowadziły politykę tożsamościową podkreślającą polski charakter luteranizmu i jego tradycji. Niemieckie wspólnoty luterańskie na Dolnym Śląsku i Pomorzu Zachodnim, będące pozostałością po pruskim Kościele Ewangelicko-Unijnym, nie zostały włączone do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego, lecz zostały poddane jego nadzorowi i korzystały z opieki duszpasterskiej duchownych zatwierdzanych przez władze tego polskiego Kościoła. Znalezienie pastorów mogących pozyskać zaufanie niemieckich luteranów i jednocześnie lojalnych wobec polskich władz kościelnych i państwowych okazało się trudne. Większość tych pastorów pochodziła z polsko-‑niemieckiego pogranicza, co umożliwiało im kontekstowe ukrywanie lub ujawnianie poglądów i tożsamości. Polityka narodowościowa polskich władz i polityka tożsamościowa polskich luteranów nie były w stanie w tych warunkach dokonać całkowitej polonizacji Niemców i likwidacji niemieckich wspólnot luterańskich na Ziemiach Odzyskanych.

Słowa kluczowe:

luteranizm, polityka tożsamościowa, polityka wyznaniowa, mniejszość niemiecka, Kościół Ewangelicko-Augsburski

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

lat reformacji w Polsce, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2017.

Alabrudzińska E., Protestantyzm w Polsce w latach 1918-1939, Toruń 2010.

Binemann-Zdanowicz D., Uregulowanie stanu prawnego nieruchomości Kościoła Ewangelicko- Augsburskiego w III RP, Warszawa–Bielsko-Biała 2020.

Hofmann A.R., Die Nachkriegszeit in Schlesien. Gesellschafts- und Bevölkerungspolitik in den polnischen Siedlungsgebieten 1945-1948, Köln 2000.

Jasiński G., Luteranie na Warmii i Mazurach po 1945 roku, Dąbrówno–Olsztyn 2021.

Kiec O., Die protestantischen Kirchen in Polen unter kommunistischer Herrschaft. Die Phase der Errichtung der kommunistischen Herrschaft 1945-1949, w: Zwischen den Mühlsteinen. Protestantische Kirchen in der Phase der Errichtung der kommunistischen Herrschaft im östlichen Europa, hg. von P. Maser, J.H. Schjørring, Erlangen 2002, s. 137-208.

Kłaczkow J., Kościół Ewangelicko-Augsburski w Polsce w latach 1945-1975, Toruń 2010.

Kłoskowska A., Kultury narodowe u korzeni, Warszawa 1996.

Kneifel E., Die Pastoren der Evangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, Eging [1967].

Kurek D., ‘Charytatywni siewcy ideologii nienawiści i odwetu’. Proces członków organizacji Kirchendienst Ost jako element propagandowej walki PRL z rewizjonizmem zachodnioniemieckim, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 77 (2022), nr 2, s. 139-172.

Madajczyk P., „Rewizjonizm zachodnioniemiecki” – problemy terminologiczne i trudności badawcze zjawiska, w: „Po linii rewizjonizmu zachodnioniemieckiego”. Aparat bezpieczeństwa i akcja antyrewizjonistyczna wobec ludności niemieckiej i rodzimej w Polsce, red. S. Rosenbaum, Katowice–Warszawa 2020, s. 16-30.

Michalak R., Kościoły protestanckie i władze partyjno-państwowe w Polsce (1945-1956), Warszawa 2002.

Michalak R., Polityka wyznaniowa państwa polskiego wobec mniejszości religijnych w latach 1945-1989, Zielona Góra 2014.

Słabig A., Aparat bezpieczeństwa wobec mniejszości narodowych na Pomorzu Zachodnim w latach 1945-1989, Szczecin 2008.

Słabig A., Operationelle und Ermittlungsmassnahmen und der Prozess gegen die ‘Agenten’ des Kirchendienstes Ost, w: Die deutsche Minderheit in Polen und die kommunistischen Behörden 1945-1989, hg. von S. Rosenbaum, A. Dziurok, P. Madejczyk, Paderborn 2017, s. 254-277.

Steinhagen M.E., Kruschowie. Historia rodu, Łódź 2003.

Steinhagen M.E., Steinhagenowie. Historia ze smakiem, Warszawa 2005.

Stępień R., Stępień A., Szkolnictwo niemieckie na Dolnym Śląsku i w Legnicy w latach 1945-1963, „Szkice Legnickie” 35 (2014), s. 39-65.

Wild J., Słupski ewangelicyzm w XX wieku. Zarys organizacyjno-prawny, w: Ewangelicy..., red. J. Wild, Słupsk 2007, s. 67-130.