Religious Justification of the King’s Authority in Polish Political Thought in the Second Half of the 18th Century

Arkadiusz M. Stasiak

doi:10.18290/teka24.9

Data publikacji : 2024-07-04

Tom 6 Nr Specjalny (2024)

Religijne uzasadnienie dla władzy królewskiej w polskiej myśli politycznej drugiej połowy XVIII wieku

Arkadiusz M. Stasiak

https://orcid.org/0000-0003-1828-8199

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.9

Abstrakt

Polscy monarchiści prezentowali prowidencjalną interpretację porwania króla z ‎listopada 1771 r. i jego ocalenia. Ufność we władczą Opatrzność, której emanacją był ‎władczy monarcha, zapewniała gwarancję ładu w państwie. Dzięki ciągłemu potwierdzaniu ‎sakry monarszej można było realizować odniesienie relacji Bóg – gwarant ładu świata do relacji monarcha – gwarant ładu państwa. Takie postrzeganie sakry musiało owocować ‎wielkim zaufaniem wobec działań Stanisława Augusta.‎

Proces sakralizacji władzy królewskiej powstrzymywała ekspansja oświeceniowego ‎racjonalizmu. Polscy teoretycy państwa nie zawsze podążyli drogą negacji boskiego ‎pochodzenia władzy, jaką wyznaczyli zachodnioeuropejscy filozofowie. W polskiej myśli ‎politycznej rzadko przywoływano ideę charyzmatu, co jednak nie oznaczało jego negacji. ‎Można zaryzykować tezę, że w okresie trwającym od ostatnich prac Stanisława Konarskiego po pierwsze ‎dzieła Stanisława Staszica idea charyzmatu jako cechy władzy królewskiej znika z polskiej ‎teorii politycznej i rozważań na temat władzy.‎

Słowa kluczowe:

charyzmat władzy, posłannictwo, teoria władzy, myśl oświeceniowa, polska ‎myśl polityczna

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf (English)

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Abramski A., Sądownictwo podczas konfederacji w Polsce 1672-1793, Katowice 1986.

Augustyniak U., Wazowie i “królowie rodacy”. Studium władzy królewskiej w Rzeczypospolitej XVII wieku, Warszawa 1999.

Butterwick-Pawlikowski R., Between Anti-Enlightenment and enlightened Catholicism: provincial preachers in late eighteenth-century Poland-Lithuania, “Studies on Voltaire and the eighteenth century” 2008, p. 201-228.

Becker C.L., Państwo Boże osiemnastowiecznych filozofów, Poznań 1995.

Deszczyńska M., Polskie kontroświecenie, Warszawa 2011.

Dumouriez Ch.F., Souvenirs et mémoires, Paris 1899.

Dutkiewicz T., Czy władza pochodzi od Boga? Filozoficzne podstawy rozumienia władzy państwowej, “Theologica Thoruniensia” 4 (2003), p. 381-393.

Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, vol. I, Paris 1751.

Frazer J.G., Złota gałąź. Studia z magii i religii, Warszawa 2002.

Grzybowski K., Nauka o państwie, Cracow 1949.

Hegel G.W.F., Zasady filozofii prawa, Warszawa 1969.

Interregnum, in: Wybór tekstów do dziejów konfederacji barskiej, ed. W. Konopczyński, Cracow 1928, p. 91.

Jaeschke W., Religia i państwo w filozofii nowożytnej, in: Idee filozoficzne w polityce, ed. T. Buksiński, Poznań 1998.

Konarski S., Boskiej opatrzności dowód oczywisty. Uwaga historyczna nad strasznym niebezpieczeństwem życia najjaśniejszego Pana, roku 1771, dnia 3 listopada, in: Wybór pism politycznych, ed. W. Konopczyński, Kraków 1921, p. 324-329.

Konopczyński W., Konfederacja barska, vol. 2, Warszawa 1991.

Kostkiewiczowa T., Transcendencja w liryce Kniaźnina, in: Motywy religijne w twórczości pisarzy polskiego Oświecenia, ed. T. Kostkiewiczowa, Lublin 1995, p. 191-214.

Lachowski S., Kazania przeciwko królobójstwu, Warszawa 1772.

Lachowski S., Kazanie podczas czterdziestogodzinnego nabożeństwa kiedy król JMC pierwszy raz po swoim przypadku stawił się w kościele, na podziękowanie Panu Bogu za cudowne swoje od śmierci zachowanie w pośród zabójców na dzień 3 listopada 1771 r. miane, Warszawa 1772.

List by A.S. Krasiński to Józef Zboiński, 7th November 1770, in: Konfederacja barska: wybór tekstów, ed. W. Konopczyński, Cracow 1928, p. 93-96.

Maciejewski J., Geneza i charakter ideologii republikantów 1767-1775, “Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 17 (1971), p. 45-84.

Mączak A., Rządzący i rządzeni. Władza i społeczeństwo w Europie wczesnonowożytnej, Warszawa 2002.

Markiewicz M., Sakralizacja władzy królewskiej w czasach nowożytnych, in: Kultura staropolska – poszukiwanie sacrum odnajdywanie profanum, eds. B. Rok, F. Wolański, (Staropolski ogląd świata), Toruń 2013.

Norkowska A., Stanisław August i powracające Muzy. Rzecz o panegirycznym wierszu elekcyjnym, “Napis”, ser. 4 (1998), p. 56-69.

Norkowska A., “Le Roi-Soleil”? O kreowaniu królewskiego mitu solarnego w poezji okolicznościowej czasów stanisławowskich, “Wiek Oświecenia” 15 (1999), p. 185-202.

Nowak-Dłużewski J., Stanisław Konarski, Warszawa 1989.

Pióro S., Aplauz tryumfalny w czasie Elekcji Nowego szczęśliwie obranego Najjaśniejszego Stanisława Augusta Króla Imści polskiego. Najpierwej Światu Palemońskiemu w Stołecznym Mieści J. K. Mości Wilnie w pałacu Pioromoncie roku 1764 Dnia 16. septembra Ogłoszony, b. m. i r., [Wilno] 1764.

Piramowicz G., Na wotywne dziękczynienie panu Bogu za zachowanie króla jegomości z przypadku z dnia 3 na 4 listopada, Warszawa 1772.

Plato, The Republic, ed. R. Waterfield, (Oxford World’s Classics), Oxford 2004.

Popławski A., Zbiór niektórych materii politycznych, Warszawa 1774.

Roux J.P., Król. Mity i symbole, transl. by K. Marczewska, Warszawa 1998.

Skrzetuski W., Mowy o głównych materiach politycznych, Warszawa 1773.

Stanek W., Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Toruń 1991.

Stasiewicz-Jasiukowa I., Człowiek i obywatel w piśmiennictwie naukowym i podręcznikach polskiego Oświecenia, Wrocław 1980.

Stroynowski A., Stanisław August – król elekcyjny czy z łaski Bożej?, in: Kultura staropolska – poszukiwanie sacrum odnajdywanie profanum, eds. B. Rok, F. Wolański, (Staropolski ogląd świata), Toruń 2013.

Stroynowski H., Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki i prawa narodów […] Dla pożytki uczniów i słuchaczów do druku podana, Wilno 1785.

Ugniewski P., „Szkaradny występek królobójstwa” w międzynarodowej propagandzie Stanisława Augusta, “Przegląd Historyczny” 3 (2004), p. 327-347.

Weber M., The Three Types of Legitimate Rule, “Berkeley Publications in Society and Institutions” 4 (1958), p. 1-11.

Wolska B., W świecie żywiołów, Boga i człowieka. Studia o poezji Adama Naruszewicza, Łódź 1995.

Zacharasiewicz G., O powinności szanowania króla, Warszawa 1772.

Ziętarska J., Konarski – filozof, in: Stanisław Konarski pedagog – polityk – filozof, ed. J. Ziętarska, Warszawa 2004, p. 85-94.

Żygulski jr. Z., Garnitur nieszczęśliwości króla Stanisława Augusta, “Roczniki Humanistyczne” 47 (1999), no. 4, p. 237-244.