Źródła wykorzystane przez Piotra Hiacynta Pruszcza w przewodniku Morze łaski Bożey (Kraków 1662)

Joanna Nastalska-Wiśnicka

doi:10.18290/teka24.6

Data publikacji : 2024-07-04

Tom 6 Nr Specjalny (2024)

Źródła wykorzystane przez Piotra Hiacynta Pruszcza w przewodniku Morze łaski Bożey (Kraków 1662)

Joanna Nastalska-Wiśnicka

https://orcid.org/0000-0003-3402-3051

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.6

Abstrakt

Piotr Hiacynt (Jacek) Pruszcz (1605-1667?), hagiograf, panegirysta i autor przewodników po kościołach i miejscach świętych, w 1662 r. opublikował dzieło Morze łaski Bożey, prezentujące ośrodki kultu Chrystusa i Matki Bożej na terenie Rzeczypospolitej. Podobnie jak wielu autorów barokowych był kompilatorem, wykorzystującym informacje zapożyczone od innych. Prześledzenie źródeł jego wiedzy pozwala na uznanie go za człowieka wykształconego. Chociaż nie był profesorem, a jedynie woźnym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, musiał przesiąknąć atmosferą akademicką, miał też dostęp do zasobów bibliotecznych. Znał doskonale Biblię i literaturę teologiczną, w tym dzieła z zakresu mariologii, popularne w jego czasach. Przygotowując przewodnik, wykorzystał dzieła historyczne i hagiograficzne, literaturę sanktuaryjną, pamflety. Wiadomości czerpał również z materiałów rękopiśmiennych: odpustów udzielonych przez Stolicę Apostolską, akt komisji duchownych, zeznań o cudach i łaskach oraz archiwaliów zakonnych, parafialnych i miejskich. W przypadku, gdy nie miał dostępu do źródeł pisanych, odwoływał się do tradycji i przekazu ustnego.

Słowa kluczowe:

Piotr Hiacynt Pruszcz (1605-1667?), literatura sanktuaryjna, mariologia, teologia, pamflety antyżydowskie, przewodnik po sanktuariach, Morze łaski Bożey

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Banach A.K., Miczyński Sebastian (I poł. XVII w.), w: Polski słownik biograficzny, t. 20, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1975, s. 719-720.

Binko K., Kolekcja hagiograficzna Piotra Hiacynta Pruszcza „Forteca duchowna Królestwa Polskiego” z XVII wieku, „Roczniki Humanistyczne” 52 (2004), z. 2, s. 107-121.

Budka W., Cezary Franciszek, w: Polski słownik biograficzny, t. 3, red. W. Konopczyński, Kraków 1937, s. 242-244.

Dobrzyniecka J., Drukarnie Uniwersytetu Jagiellońskiego 1674-1783, Kraków 1975.

Dutczak M., Wawelski Czarny Krucyfiks. Krzyż Królowej Jadwigi, Leona Wyczółkowskiego i św. Jana Pawła II, „Roczniki Humanistyczne” 68 (2020), z. 4, s. 81-95.

Gil A., „Phoenix redivivus” Jakuba Suszy jako źródło do dziejów Chełma i ziemi chełmskiej, „Studia Archiwalne” 2 (2006), s. 189-197.

Gołębiowski Ł., O dziejopisach polskich, ich duchu, zaletach i wadach, Księgarnia Zawadzkiego i Węckiego, Warszawa 1826.

Grabowski A., Skarbniczka naszej archeologii obejmująca średniowieczne pomniki wojennego budownictwa Polaków, wiadomości do dziejów sztuk pięknych w Polsce oraz wspomnienie z naszej przeszłości, nakł. Księgarni Zagranicznej, Lipsk 1854, s. 33.

Haratym A., Szołdrski (Szułdrski) Andrzej h. Łodzia, w: Polski słownik biograficzny, t. 48, red. M. Adamczyk-Garbowska, A. Romanowski, Warszawa–Kraków 2012-2013, s. 506-513.

Horzela D., Późnogotycka figura Chrystusa Ukrzyżowanego w krakowskim kościele Dominikanów. Krycyfiks świątobliwego Stanisława Kokoszki?, w: Sztuka w kręgu krakowskich dominikanów, red. A. Markiewicz, M. Szyma, M. Walczak, Kraków 2013, s. 511-526.

Hoszowski K., Wiadomość o Piotrze Pruszczu, w: P.J. Pruszcz, Klejnoty stołecznego miasta Krakowa albo kościoły i co w nich jest widzenia godnego i znacznego, wyd. K.J. Turowski, nakł. Druk. „Czasu”, Kraków 1861, s. 227-229.

Jackiewicz K., Cudowny Krzyż Mogilski. Jego stróżowie i czciciele, Kraków 2014.

Janik M., Piotr Jacek (Hiacynt) Pruszcz: w służbie dewocji i popularyzacji historii, w: Staropolska literatura dewocyjna. Gatunki, tematy, funkcje, red. I.M. Dacka-Górzyńska, J. Partyka, Warszawa 2015, s. 177-198.

Juszyński M.H., Dykcyonarz poetów polskich, t. 2, [b.d.], Kraków 1820.

Kaśków R., Walka Żydów z propagandą antyżydowską w XVI i na początku XVII wieku, w: Żydowskie gminy wyznaniowe, red. J.A. Choroszy i in., Wrocław 1995, s. 7-24.

Kazania w kulturze polskiej. Edycje kolekcji tematycznych, t. 1: Kazania maryjne, red. R. Mazurkiewicz, K. Panuś, Kraków 2014.

Knapiński R., Witkowska A., Polskie niebo. Ikonografia hagiograficzna u progu XVII wieku, Pelplin 2007.

Kochaniewicz B., Bernard z Clairvaux, Tomasz z Akwinu i uświęcenie Najświętszej Maryi Panny, „Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie” 28 (2021), s. 159-176.

Kochaniewicz B., Wkład dominikanów w rozwój modlitwy różańcowej, „Teologia Praktyczna” 11 (2010), s. 135-151.

Kozyrski R., Susza Jan, w zakonie Jakub (ok. 1604 lub 1610-1687), w: Polski słownik biograficzny, t. 46, red. A. Romanowski, Warszawa–Kraków 2009, s. 79-82.

Królikowski J., „Summariusz Jasnogórski” paulina Andrzeja Gołdonowskiego. Mało znany tekst o dziejach Jasnej Góry, „Częstochowskie Studia Teologiczne” 45 (2017), s. 7-43.

Kuran M., Od czytań do odczytań. Dwieście lat przemian w metodologii badań nad literaturą staropolską, „Acta Universitatis Lodziensis” 2 (2019), s. 139-186.

Lenczewski Stanisław, w: Słownik pracowników książki polskiej, red. I. Treichel, Warszawa 1972, s. 505.

Majewski W., Sieniawski Mikołaj Hieronim h. Leliwa (1645-1683), w: Polski słownik biograficzny, t. 37, red. E. Rostworowski, Warszawa–Kraków 1996-1997, s. 137-142.

Mart K., „Phoenix” Jakuba Suszy źródłem do badań ikonografii Matki Boskiej Chełmskiej, „Series Byzantina” 2 (2004), s. 189-201.

Muczkowski J., Dwie kaplice Jagiellońskie w Katedrze Krakowskiej, Kraków 1858 (odb. z „Roczn. Tow. Nauk. Krak.”).

Nastalska-Wiśnicka J., Justyn z Miechowa (†1649) i najdawniejszy wykaz maryjnych miejsc świętych w dziele „Discursus praedicabiles” (1642), w: Radość gromadzenia, sztuka porządkowania. Dawne kolekcje, wykazy, katalogi w perspektywie badawczej, red. L. Wojciechowski, Lublin 2017, s. 211-229.

Ozorowski E., Duracz Jacek Andrzej, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, t. 1, Warszawa 1981, s. 434.

Ozorowski E., Mojecki Przecław, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, t. 3, Warszawa 1982, s. 156.

Ozorowski E., Pruszcz (Pruscius, Szczepanowski) Piotr Jacek, w: Słownik polskich teologów katolickich, t. 3, red. H.E. Wyczawski, Warszawa 1983, s. 445-446.

Panek B., Prowincjałowie karmelitów na ziemiach polskich (1397-1997), „Saeculum Christianum” 4 (1997), nr 4/2, s. 43-83.

Podręczna encyklopedia kościelna, t. 33-34, red. S. Gall [i in.], Warszawa 1914, s. 49.

Poklewski J., Kościół Św. Krzyża w Braniewie, „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo” 13 (1989), s. 81-91.

Przyboś A., Akademia Krakowska w drugiej połowie w. XVII, w: Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego, t. 1: Lata 1364-1764, red. K. Lepszy, Kraków 1964, s. 325, 326, 343.

Przyboś A., Radziwiłł Albrycht Stanisław h. Trąby (1593-1656), w: Polski słownik biograficzny, t. 30, red. E. Rostworowski, Wrocław–Kraków 1987, s. 143-148.

Royt J., Obraz a kult w Čechách 17. a 18. stolecí, Praha 2011.

Rożek M., Pruszcz Piotr Jacek (Hiacynt), w: Polski słownik biograficzny, t. 28, red. E. Rostworowski, Wrocław–Warszawa–Kraków 1984-1985, s. 599-600.

Sachetnik A., Ołtarz z krucyfiksem królowej Jadwigi w katedrze wawelskiej, „Analecta Cracoviensia” 20 (1988), s. 333-380.

Sczaniecki P., Odnowa potrydencka w opactwie świętokrzyskim. Rządy Michała Maliszewskiego 1595-1608, „Nasza Przeszłość” 63 (1985), s. 111-149.

Serczyk J., Warsztat historyczny Krzysztofa Harknocha (1644-1687), w: Księga pamiątkowa 400-lecia Toruńskiego Gimnazjum Akademickiego, t. 1: XVI-XVIII w., red. Z. Zdrójkowski, Toruń 1972, s. 55-88.

Socha K., Typografia publikacji pochodzących z drukarń Uniwersytetu Jagiellońskiego 1674-1819, Kraków 2016.

Wichowa M., Stanisława Grochowskiego „Modlitwa Kazimierza ś[więtego], królewica polskiego, łacińskim rytmem przez tegoż świętego napisana i takimże na polskie przetłumaczona” – dzieje i charakterystyka utworu, edycja krytyczna, „Acta Uniwersytetis Lodziensis. Folia librorum” 2[31] (2020), s. 87-111.

Wijaczka J., Państwo polsko-litewskie w XVI-XVII w. jako „raj dla Żydów”. Mit czy rzeczywistość?, w: Verba volant, scripta manent. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Zbigniewowi Anusikowi w sześćdziesiątą piątą rocznicę urodzin, red. M. Karkocha, P. Robak, Łódź 2022, s. 575-605.

Wiślicz T., Nadprzyrodzone interwencje w dziejach Rzeczypospolitej. Przypadki Matki Bożej Sokalskiej i Matki Bożej z Tynnej, „Rocznik Antropologii Historii Sztuki” 1 (2011), nr 1-2(1), s. 143-155.

Witkowska A., Nastalska-Wiśnicka J., Ku ozdobie i obronie Rzeczypospolitej. Miejsca święte w drukach staropolskich, Lublin 2013.

Witkowska A., Nastalska J., Staropolskie piśmiennictwo hagiograficzne, t. 1: Słownik hagiografów polskich, Lublin 2007.

Wronikowski B., Alegoryczna interpretacja świątyni w pierwszej księdze „Rationale divinorum officiorum” Wilhelma Duranda, w: Przestrzeń liturgiczna, red. A. Sielepin, J. Superson, Kraków 2019, s. 125-164.

Zbudniewek J., Gołdonowski Andrzej, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, t. 1, Warszawa 1981, s. 552-554.

Ziarkowski D., Najstarsze polskie przewodniki jako źródła do dziejów turystyki, w: Z dziejów wychowania fizycznego, sportu i turystyki w Polsce i w Europie, red. J. Kosiewicz, E. Małolepszy, T. Drozdek-Małolepsza, Częstochowa 2016, s. 265-279.