„Wyspa Hyperborejczyków” Hekatajosa z Abdery – najważniejsze propozycje jej identyfikacji między XVI a XX wiekiem

Piotr Kochanek

doi:10.18290/teka24.4

Data publikacji : 2024-07-04

Tom 6 Nr Specjalny (2024)

„Wyspa Hyperborejczyków” Hekatajosa z Abdery – najważniejsze propozycje jej identyfikacji między XVI a XX wiekiem

Piotr Kochanek

https://orcid.org/0000-0001-9702-548X

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.4

Abstrakt

Artykuł przedstawia serię propozycji identyfikacji „wyspy Hyperborejczyków” Hekatajosa z Abdery z konkretnymi wyspami. Serię tę rozpoczyna Johannes Magnus (1554), a kończy René Vallois (1926). W tym czasie zaproponowano powiązania terminu „wyspa Hyperborejczyków” (= Elixoia) z kilkoma znanymi wyspami lub obszarami uważanymi wówczas za wyspy. J. Magnus za „wyspę Hyperborejczyków” uważał swą ojczyznę, którą za Prokopiuszem z Cezarei nazywał także Scandia-Thule (1554). Lorenz Rhodomann (1604) chciał widzieć w roli tej wyspy Anglię. Philipp Clüver identyfikował ją z Nową Ziemią (1616). Z kolei Henry Rowlands (1723) wskazywał bardzo ostrożnie na wyspę Anglesey, zwaną przez Rzymian Mona. W 1740 r. Simon Pelloutier opowiadał się bądź za Grenlandią, bądź za Nową Ziemią. Peter Wesseling (1745) wskazał na Brytanię lub Irlandię. Jean Sylvain Bailly (1779) zaproponował aż trzy potencjalne synonimy „wyspy Hyperborejczyków”: Grenlandię, Nową Ziemię i Spitsbergen. W 1859 r. Friedrich Gottlieb Welcker wskazał na Helgoland. Natomiast Friedrich Kähler w 1903 r. zasugerował, że wyspy czcicieli Apollina należy szukać na jednej z ostrowów u wschodnich wybrzeży Morza Kaspijskiego. Wreszcie w 1926 r. R. Vallois był skłonny lokalizować siedziby Hyperborejczyków na Krecie. Szczególnie popularne były cztery identyfikacje: Scandia-Thule (1554), Anglia/Brytania (1604), Nowa Ziemia (1616) i Irlandia (1745).

Słowa kluczowe:

Anglesey (Mona), Brytania, Grenlandia, Helgoland, Irlandia, Kreta, Nowa Ziemia, Scandia, Spitsbergen, Thule oraz wyspy na wschodnich wybrzeżach Morza Kaspijskiego

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Bailly J.S., Lettres sur l’Atlantide de Platon et sur l’ancienne histoire de l’Asie, Londres–Paris 1779.

Barth Ch.K., Teutschlands Urgeschichte, 1. Teil, Baireuth und Hof 1818.

Baudrand M.A., Hyperborei, w: tegoż, Geographia ordine litterarum disposita, t. 1, Parisiis 1682, s. 495.

Bilić T., Pytheas and Hecataeus: Visions of the North in the Late Four Century B.C., „Greek, Roman and Byzantine Studies” 60 (2020), s. 574-593.

Boroenius A., Dissertatio academica de Scandianorum rebus maritimis, Holmiae 1690.

Bouillet M.-N., Hyperboréens, w: tegoż, Dictionnaire classique de l’antiquité sacrée et profane, t. 1: A–L, Paris 1826, s. 567.

Bridgman T.P., Hyperboreans: Myth and History in Celtic-Hellenic Contacts, (Studies in Classics 7), New York 2005.

Cluverius Ph., Germaniae antiquae libri tres, Lugduni Batavorum 1616.

D’Alton J., Essay on the Ancient History, Religion, Learning, Arts, and Government of Ireland, The Transactions of the Royal Irish Academy 16/1, Dublin 1830.

D’Arbois de Jubainville H., Les premiers habitants de l’Europe d’après les écrivains de l’antiquité et les travaux des linguistes, Paris 18892.

Davies E., Celtic Researches, on the Origin, Traditions & Language of the „Ancient Britons”, London 1804.

Dindorf L., Annotationes interpretum ad libros I-V et XI-XIV, w: Diodorus Siculus, Bibliotheca historica, vol. IV: Annotationes interpretum, Lipsiae 1828.

Fréret N., Sur la situation du pays des Hyperboréens, w: Histoire de l’Académie Royale des Inscriptions et Belles Lettres, t. 18, Paris 1753, s. 192-201.

Gallet de Santerre H., Délos primitive et archaïque, (Bibliothèque des Écoles françaises d’Athènes et de Rome 192), Paris 1958.

Gesner J.M., Praelectio II: De veterum navigationibus extra Columnas Herculis, w: Orphica. Cum notis H. Stephani, A.Ch. Eschenbachii, J.M. Gesneri, Th. Tyrwhitti, rec. G. Hermannus, Lipsiae 1805, s. 640-672.

Görres J. von, Einleitung. Ueber den Dichtungskreis des heiligen Grales, w: Lohengrin, ein altdeutsches Gedicht, nach der Abschrift des Vaticanischen Manuscriptes von F. Gloekle, hrsg. von J. Görres, Heidelberg 1813, s. I-XCIV.

Holmes G., Sketches of Some of the Southern Counties of Ireland, Collected during a Tour in the Autumn, 1797. In Series of Letters, London 1801.

Kähler F., Forschungen zu Pytheas’ Nordlandsreisen, Halle 1903.

Karlstromius S., De Thule veterum, et Hyperboreis dissertatio, [Upsaliae 1673].

Kochanek P., Die Vorstellung vom Norden und der Eurozentrismus. Eine Auswertung der patristischen und mittelalterlichen Literatur, Veröffentlichungen des Instituts für Europäische Geschichte Mainz. Abteilung für Abendländische Religionsgeschichte 205, Mainz 2004.

Kochanek P., Iluzja schematów choro- i topograficznych jako baza mnemotechnicznej «portolany» w starożytności, w: Tworzenie iluzji społecznych. Wiedza w sferze publicznej, red. J. Szymczyk, M. Zemło, A. Jabłoński, (Studia nad Wiedzą 5), Lublin 2012, s. 73-126.

Law J.S., The Wrongs of Ireland Historically Reviewed, from the Invasion to the Present Time. A National Poem in Six Cantos, Dublin 1831.

Letronne J.A., Opinions populaires et scientifiques des Grecs sur la route oblique du soleil, „Journal des Savants” 1839, s. 129-146.

Lundius C., Zamolxis primus Getarum legislator, Upsaliae 1687.

Magnvs J., Historia de omnibvs Gothorvm Sveonvmqve regibvs, Romae 1554.

Mannert K., Geographie der Griechen und Römer, Teil 4: Der Norden der Erde von Weichsel bis nach China, Nürnberg 1795.

O’Conor Ch., Dissertation on the History of Ireland, Dublin 1766.

Pelloutier S., Histoire des Celtes, et particulièrement des Gaulois et des Germains, depuis les tems fabuleux jusqu’à la prise de Rome par les Gaulois, La Haye 1740.

Picard Ch., La Crète et les légendes hyperboréennes, „Revue Archéologique” 5e série, 25 (1927), s. 349-360.

Pictet A., Du culte des Cabires chez les anciens Irlandais, Genève–Paris 1824.

Radlof J.G., Neue Untersuchungen des Keltenthumes zur Aufhellung der Urgeschichte der Teutschen, Bonn 1822.

Reinach S., Les Hyperboréens, „Revue Celtique” 12 (1891), s. 163-166.

Rennell J., The Geographical System of Herodotus, Examined and Explained, by a Comparison with those of other Ancient Authors, and with Modern Geography, London 1800.

Rhyzelius P.O., Σχεδίασμα historicum probans Scandinaviam verè fuisse dictam vaginam gentium, Holmiae 1728.

Rowlands H., Mona Antiqua Restaurata: An Archaeological Discourse on the Antiquities, Natural and Historical, of the Isle of Anglesey, the Ancient Seat of the British Druids, London 17662.

Rudbeckius O., Atland eller Manheim dedan Japhety afkomne / Atlantica sive Manheim, vera Japheti posterorum sedes et patria, [vol. 1], Upsalae 1679.

Sale W.M., The Hyperborean Maidens on Delos, „The Harvard Theological Review” 54 (1961), No. 2, s. 75-89.

Sandin P., Scythia or Elysium? The Land of the Hyperboreans in Early Greek Literature, w: Visions of the North in Premodern Europe, ed. by D. Jørgensen and V. Langum, (Cursor Mundi 31), Turnhout 2018, s. 13-39.

Schubart J.H.Ch., De Hyperboreis, commentatio inauguralis, Marburgi 1825.

Schuchhardt C., [Stonehenge (bei Salisbury) in seinen Beziehungen zum Süden], „Archäologische Anzeiger. Beiblatt zum Jahrbuch des kaiserlich deutschen Archäologischen Instituts” 27 (1912), nr 1, szp. 40-43.

Schuchhardt C., Stonehenge, „Prähistorische Zeitschrift” 2 (1900), nr 4, s. 292-340.

Sieglin W., Entdeckungsgeschichte von England im Altertum, w: Verhandlungen des Siebenten Internationalen Geographen-Kongresses, Berlin 1899, 2. Theil, Berlin–London–Paris 1901, s. 845-876.

Smith Ch., The Ancient and Present State of the County and City of Cork, vol. 1, Dublin 1750.

Spanhemius E., Observationes in Hymnum in Delum, w: tegoż, In Callimachi hymnos observationes, Ultrajecti 1697, s. 316-525.

Spener J.C., Notitia Germaniae antiqvae ab ortv reipvblicae ad regnorvm germanicorvm in romanis provinciis stabilimenta, Halae Magdebvrgicae 1717.

Torfaeus Th., Historia rerum Norvegicarum, t. 1: Res gentis ante monarchiam institutam gestas, Hafniae 1711.

Vallois R., Les origines des jeux olympiques. Mythes et réalité, „Revue des Études Anciennes” 28 (1926), No. 4, s. 305-322.

Völcker K.H.W., Mythische Geographie der Griechen und Römer, Theil 1: Ueber die Wanderungen der Jo in des Aeschylus gefesseltem Prometheus und die damit zusammenhängenden mythisch-geographischen Gegenstände, Leipzig 1832.

Voss J.H., Alte Weltkunde, „Jenaische Allgemeine Literaturzeitung” 1 (1804), nr 2, s. I-XXXIV (= tegoż, Kritische Blätter nebst geographischen Abhandlungen, 2. Bd., Stuttgart 1828, s. 245-426).

Warner F., The History of Ireland from the Earliest Authentic Accounts to the Year 1171, Dublin 1770.

Welcker F.G., Griechische Götterlehre, 2. Bd., Göttingen 1859.

Wesselingius P., Notae, w: Diodorus Siculus, Bibliothecae historicae libri qui supersunt, interprete L. Rhodomano. Ad fidem mss. recensuit P. Wesselingius, t. 1, Amstelodami 1745.

Winiarczyk M., „O Hyperborejczykach” Hekatajosa z Abdery: stan badań (1848-2005) i próba interpretacji, „Meander” 61 (2006), nr 1-2, s. 29-55.