Religious Justification of the King’s Authority in Polish Political Thought in the Second Half of the 18th Century

Arkadiusz M. Stasiak

doi:10.18290/teka24.9

Published : 2024-07-04

Vol. 6 No. Specjalny (2024)

Religious Justification of the King’s Authority in Polish Political Thought in the Second Half of the 18th Century

Arkadiusz M. Stasiak

https://orcid.org/0000-0003-1828-8199

DOI: https://doi.org/10.18290/teka24.9

Abstract

The Polish monarchists presented a providence-based interpretation of the abduction of the king in November 1771 and his rescue. The trust in the authority of Providence, the manifestation of which was that the monarch guaranteed order in the state. Thanks to continuous confirmation of the royal anointing, the transfer of the relationship between God and the guarantor of the world order, and the relationship between the monarch and the guarantor of the state order might have been achieved. Such a perception of the anointing must have inspired great trust in the actions of Stanisław August.

The process of sacralization of royal power was stopped by the expansion of Enlightenment rationalism. Polish theorists of state did not always follow the path of challenging the divine origin of power, which was set by Western European philosophers. In Polish political thought the idea of charisma was very rare, which does not condition its negation. We may venture a claim that in the period extending from Stanisław Konarski’s late works until the first works of Stanisław Staszic the idea of charisma as a feature of royal authority disappeared from the Polish political theory and reflections on the authority.

Keywords:

charisma of power, mission, theory of power, Enlightenment thought, Polish political thought

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Abramski A., Sądownictwo podczas konfederacji w Polsce 1672-1793, Katowice 1986.

Augustyniak U., Wazowie i “królowie rodacy”. Studium władzy królewskiej w Rzeczypospolitej XVII wieku, Warszawa 1999.

Butterwick-Pawlikowski R., Between Anti-Enlightenment and enlightened Catholicism: provincial preachers in late eighteenth-century Poland-Lithuania, “Studies on Voltaire and the eighteenth century” 2008, p. 201-228.

Becker C.L., Państwo Boże osiemnastowiecznych filozofów, Poznań 1995.

Deszczyńska M., Polskie kontroświecenie, Warszawa 2011.

Dumouriez Ch.F., Souvenirs et mémoires, Paris 1899.

Dutkiewicz T., Czy władza pochodzi od Boga? Filozoficzne podstawy rozumienia władzy państwowej, “Theologica Thoruniensia” 4 (2003), p. 381-393.

Encyclopédie ou Dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers, vol. I, Paris 1751.

Frazer J.G., Złota gałąź. Studia z magii i religii, Warszawa 2002.

Grzybowski K., Nauka o państwie, Cracow 1949.

Hegel G.W.F., Zasady filozofii prawa, Warszawa 1969.

Interregnum, in: Wybór tekstów do dziejów konfederacji barskiej, ed. W. Konopczyński, Cracow 1928, p. 91.

Jaeschke W., Religia i państwo w filozofii nowożytnej, in: Idee filozoficzne w polityce, ed. T. Buksiński, Poznań 1998.

Konarski S., Boskiej opatrzności dowód oczywisty. Uwaga historyczna nad strasznym niebezpieczeństwem życia najjaśniejszego Pana, roku 1771, dnia 3 listopada, in: Wybór pism politycznych, ed. W. Konopczyński, Kraków 1921, p. 324-329.

Konopczyński W., Konfederacja barska, vol. 2, Warszawa 1991.

Kostkiewiczowa T., Transcendencja w liryce Kniaźnina, in: Motywy religijne w twórczości pisarzy polskiego Oświecenia, ed. T. Kostkiewiczowa, Lublin 1995, p. 191-214.

Lachowski S., Kazania przeciwko królobójstwu, Warszawa 1772.

Lachowski S., Kazanie podczas czterdziestogodzinnego nabożeństwa kiedy król JMC pierwszy raz po swoim przypadku stawił się w kościele, na podziękowanie Panu Bogu za cudowne swoje od śmierci zachowanie w pośród zabójców na dzień 3 listopada 1771 r. miane, Warszawa 1772.

List by A.S. Krasiński to Józef Zboiński, 7th November 1770, in: Konfederacja barska: wybór tekstów, ed. W. Konopczyński, Cracow 1928, p. 93-96.

Maciejewski J., Geneza i charakter ideologii republikantów 1767-1775, “Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej” 17 (1971), p. 45-84.

Mączak A., Rządzący i rządzeni. Władza i społeczeństwo w Europie wczesnonowożytnej, Warszawa 2002.

Markiewicz M., Sakralizacja władzy królewskiej w czasach nowożytnych, in: Kultura staropolska – poszukiwanie sacrum odnajdywanie profanum, eds. B. Rok, F. Wolański, (Staropolski ogląd świata), Toruń 2013.

Norkowska A., Stanisław August i powracające Muzy. Rzecz o panegirycznym wierszu elekcyjnym, “Napis”, ser. 4 (1998), p. 56-69.

Norkowska A., “Le Roi-Soleil”? O kreowaniu królewskiego mitu solarnego w poezji okolicznościowej czasów stanisławowskich, “Wiek Oświecenia” 15 (1999), p. 185-202.

Nowak-Dłużewski J., Stanisław Konarski, Warszawa 1989.

Pióro S., Aplauz tryumfalny w czasie Elekcji Nowego szczęśliwie obranego Najjaśniejszego Stanisława Augusta Króla Imści polskiego. Najpierwej Światu Palemońskiemu w Stołecznym Mieści J. K. Mości Wilnie w pałacu Pioromoncie roku 1764 Dnia 16. septembra Ogłoszony, b. m. i r., [Wilno] 1764.

Piramowicz G., Na wotywne dziękczynienie panu Bogu za zachowanie króla jegomości z przypadku z dnia 3 na 4 listopada, Warszawa 1772.

Plato, The Republic, ed. R. Waterfield, (Oxford World’s Classics), Oxford 2004.

Popławski A., Zbiór niektórych materii politycznych, Warszawa 1774.

Roux J.P., Król. Mity i symbole, transl. by K. Marczewska, Warszawa 1998.

Skrzetuski W., Mowy o głównych materiach politycznych, Warszawa 1773.

Stanek W., Konfederacje generalne koronne w XVIII wieku, Toruń 1991.

Stasiewicz-Jasiukowa I., Człowiek i obywatel w piśmiennictwie naukowym i podręcznikach polskiego Oświecenia, Wrocław 1980.

Stroynowski A., Stanisław August – król elekcyjny czy z łaski Bożej?, in: Kultura staropolska – poszukiwanie sacrum odnajdywanie profanum, eds. B. Rok, F. Wolański, (Staropolski ogląd świata), Toruń 2013.

Stroynowski H., Nauka prawa przyrodzonego, politycznego, ekonomiki i prawa narodów […] Dla pożytki uczniów i słuchaczów do druku podana, Wilno 1785.

Ugniewski P., „Szkaradny występek królobójstwa” w międzynarodowej propagandzie Stanisława Augusta, “Przegląd Historyczny” 3 (2004), p. 327-347.

Weber M., The Three Types of Legitimate Rule, “Berkeley Publications in Society and Institutions” 4 (1958), p. 1-11.

Wolska B., W świecie żywiołów, Boga i człowieka. Studia o poezji Adama Naruszewicza, Łódź 1995.

Zacharasiewicz G., O powinności szanowania króla, Warszawa 1772.

Ziętarska J., Konarski – filozof, in: Stanisław Konarski pedagog – polityk – filozof, ed. J. Ziętarska, Warszawa 2004, p. 85-94.

Żygulski jr. Z., Garnitur nieszczęśliwości króla Stanisława Augusta, “Roczniki Humanistyczne” 47 (1999), no. 4, p. 237-244.