English
Język Polski
Pięć zarysów w kontekście przemian poetyckich wypowiedzi programowych Cypriana Norwida
Abstrakt
Od początków twórczości Cyprian Norwid często formułuje w swych dziełach poetyckich refleksje i proklamacje metaliterackie. Poeta tworzy szereg wierszy programowych: bądź to manifestów skupionych głównie na postawie poety i jego roli jako artysty, na zagadnieniach języka poetyckiego i estetyki poezji, bądź też wypowiedzi o charakterze szerszych proklamacji ideowych (światoobraz, idee społeczne i cywilizacyjne). Wymienić tu należy m.in. pierwsze manifesty poetyckie z okresu warszawskiego (wiersze Pióro i Do wieśniaczki), szereg utworów ze zbioru Vade-mecum (wśród nich tytuły: Liryka i druk, Kolebka pieśni, Ostatni-despotyzm, Fortepian Szopena), arcydzieła z okresu ostatniego, takie jak: Na zgon Poezji (Elegia), Do Bronisława Z. Wymiar literacko- i estetyczno-programowy mają też wielkie poematy dyskursywne (Promethidion, Rzecz o wolności słowa) oraz liczne utwory z domeny poezji narracyjnej i prozy artystycznej Norwida. W Pięciu zarysach, cyklu otwierającym zbiór Poezji Norwida z roku 1862, dominują cechy poezji traktatowej, której treść dotyczy generalnych kwestii polskiej literatury i sztuki, ale też kardynalnych spraw europejskiej kultury, światoobrazu epoki. Ten typ poezji w biografii twórczej Norwida pojawia się, począwszy od Pieśni społecznej czterech stron (1849) poprzez Niewolę, Psalmów-psalm, Promethidiona aż po Rzecz o wolności słowa (1869). Refleksja programowa służy poecie do zaznaczenia swej odrębności, swojej autonomii wobec innych zjawisk literackich, zwłaszcza tych niezasługujących jego zdaniem na poklask, którym się cieszą. Pozwala też na diagnozowanie głębokiej, nieuchronnej przemiany literatury i kultury, wobec której należy zająć aktywną, twórczą postawę. Służy również za autokomentarz, za kierowaną do odbiorcy lekturę autorską dzieła w odpowiedzi na zarzuty hermetyzmu, niejasności, nieczytelności tego pisarstwa (wobec nasilającego się deprecjonowania twórczości Norwida, autokomentarz staje się narzędziem walki o prestiż, walki o uznanie wartości tego pisarstwa). I wreszcie, Norwid używa instrumentów metaliteratury do integrowania swej biografii twórczej.
Słowa kluczowe:
Cyprian Norwid, Poezje (Lipsk 1862), Pięć zarysów, metaliteratura, poetycka wypowiedź programowa, manifest literacki, poezja traktatowa, krytyka literacka, autokomentarz, światoobraz, idee społeczneSzczegóły
Bibliografia
Statystyki
Autorzy
Cited by / Share
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.