Milczenie wobec lingwistyki (nie tylko) XIX wieku

Anna Kozłowska

doi:10.18290/sn2543.3

Data publikacji : 2025-10-27

Tom 43 (2025)

Milczenie wobec lingwistyki (nie tylko) XIX wieku

Anna Kozłowska

https://orcid.org/0000-0001-7465-9316

DOI: https://doi.org/10.18290/sn2543.3

Abstrakt

Artykuł przynosi interpretację jednej z najbardziej nieoczywistych tez lingwistycznych Norwida, a mianowicie zawartego w Milczeniu stwierdzenia, że przemilczenie jest częścią mowy. Wedle proponowanego odczytania poecie nie chodziło bynajmniej o uznanie przemilczenia za osobną klasę wyrażeń o określonych własnościach semantycznych i gramatycznych, lecz o zaakcentowanie dynamicznej, zdarzeniowej natury języka i komunikacji, które są niesprowadzalne do samych tylko praw gramatyki, a także o dostrzeżenie, że w wypowiedziach obecne są również treści komunikowane nie wprost. Ta ostatnia obserwacja pojawiła się już w XVII-wiecznej Gramatyce z Port-Royal autorstwa Arnaulda i Lancelota. Ostatnia część pracy omawia paralele między tym dziełem a koncepcją zawartą w Milczeniu, wskazując jednocześnie, w czym Norwidowski pomysł odbiegał od idei oświeceniowych.

Słowa kluczowe:

Milczenie [Silence], non-direct communication, concept of language, silence, Port-Royal Grammar

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Andrzejewski B., Przyroda i język. Filozofia wczesnego romantyzmu w Niemczech, Warszawa–Poznań 1989.

Arnauld A., Lancelot C., Powszechna gramatyka racjonalna (Gramatyka z Port-Royal), przeł. B. Głowacka, J. Kopania, wstęp i przypisy J. Kopania, Warszawa 1991.

Beauzée N., Grammaire générale…, Paris 1767.

Borowski L., Uwagi nad poezją i wymową pod względem ich podobieństwa i różnicy, Wilno 1820.

Florczak Z., Europejskie źródła teorii językowych w Polsce na przełomie XVIII i XIX wieku. Studia z dziejów teorii języka i gramatyki, Wrocław 1978.

Gajda S., Norwida myślenie o języku, w: C.K. Norwid. W setną rocznicę śmierci, red. J. Pośpiech, Opole 1984, s. 119-129.

Kopczyńska Z., Język a poezja. Studia z dziejów świadomości językowej i literackiej oświecenia i romantyzmu, Wrocław 1976.

Kopczyński O., Grammatyka dla szkół narodowych, Warszawa 1778.

Kozłowska A., „Po-nad-gramatyczność” (nie tylko) składni Norwida, „Studia Norwidiana” 39: 2021, s. 93-125.

Kurkowska H., Językoznawstwo natchnione, „Poradnik Językowy” 1950, nr 2, s. 8-11.

Lewaszkiewicz T., Walczak B., Zgółkowa H., Cyprian Kamil Norwid jako lingwista i filolog, „Studia Polonistyczne” 1983-1984, t. 11-12, s. 165-204.

Mroziński J., Pierwsze zasady grammatyki języka polskiego, Warszawa 1822.

Puzynina J., „Milczenie” w twórczości Norwida, w: tejże, Słowo poety, Warszawa 2006, s. 147-167 [pierwsza wersja tekstu: „Milczenie” Norwida, w: Semantyka milczenia: zbiór studiów, t. 2, red. K. Handke, Warszawa 2002, s. 19-42].

Puzynina J., Korpysz T., Internetowy słownik języka Cypriana Norwida, współpraca merytoryczna J. Chojak, współpraca techniczna J. Miernik, M. Żółtak, 2009-, http://www.slownikjezykanorwida.uw.edu.pl.

Sawicki S., Norwid o nieujawnianym wymiarze zdań, w: tegoż, Wartość – sacrum – Norwid 2. Studia i szkice aksjologicznoliterackie, Lublin 2007, s. 139-147 [pierwsza wersja tekstu opublikowana w: Nie tylko o Norwidzie, red. J. Czarnomorska, Z. Przychodniak, K. Trybuś, Poznań 1997, s. 261-266].

Siekierski P., Teorie słowa Cypriana Norwida jako problem badawczy, w: Dziewiętnastowieczność. Z poetyk polskich i rosyjskich XIX wieku. Prace poświęcone X Międzynarodowemu Kongresowi Slawistów w Sofii, red. E. Czaplejewicz, W. Grajewski, Wrocław 1988, s. 69-97.

Siewierski H., Architektura słowa. Wokół Norwidowskiej teorii i praktyki słowa, w: tegoż, Architektura słowa i inne szkice o Norwidzie, Kraków 2012, s. 77-118.

Śniedziewski P., Poeta „skąpy w mowie”. O milczeniu u Norwida, „Pamiętnik Literacki” 2007, z. 4, s. 21-44.

Toruń W., Wokół Norwidowej koncepcji słowa, Lublin 2003.

Żochowski F., Części mowy odmieniające się przez przypadki, Warszawa 1838.