Norwidowski „biały kwiat”. W poszukiwaniu kulturowych kontekstów

Agnieszka Ziołowicz

doi:10.18290/sn2543.1

Data publikacji : 2025-10-27

Tom 43 (2025)

Norwidowski „biały kwiat”. W poszukiwaniu kulturowych kontekstów

Agnieszka Ziołowicz

https://orcid.org/0000-0002-5335-1125

DOI: https://doi.org/10.18290/sn2543.1

Abstrakt

Artykuł zawiera refleksję na temat kulturowych kontekstów Norwidowskiej koncepcji „białego kwiatu”. W związku z tym przedmiotem eksploracji stają się trzy znaczące obszary odniesień. Pierwszy z nich to tradycje retoryki, a zwłaszcza dyskusja między azjanistami i attycystami, dotycząca właściwego stylu wypowiedzi, w jej obrębie zaś zagadnienie stylu kwiecistego, bujnego, ozdobnego. Debata ta była niewątpliwie znana Norwidowi ze względu na jego głębokie zainteresowania osobą i myślą Cycerona. Kontekst drugi wyznacza wiedza o barwach (Newton, Goethe, Runge), będąca w sferze kompetencji Norwida-plastyka. W tej części dociekań poruszana jest kwestia sposobów postrzegania i rozumienia barwy białej, w tym problem semantyki bieli w twórczości literackiej Norwida. Trzeci obszar rozważań obejmuje problem kreacji podmiotu autorskiego – narratora Białych kwiatów, a w szczególności jego życia duchowego, rozpiętego między kontemplacją a medytacją i prowadzącego do sformułowania programu nowej estetyki, której ośrodkiem staje się „biały kwiat”.

Słowa kluczowe:

Cyprian Norwid, proza XIX wieku, retoryka, wiedza o barwach, kontemplacja, medytacja, estetyka

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Arystoteles, Retoryka, w: tegoż, Dzieła wszystkie, t. VI: Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, tłum. H. Podbielski, Warszawa 2004.

Balthasar von H.U., Medytacja chrześcijańska, przeł. W. Szymona, Poznań 1998.

Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 2000.

Bondkowska M., Szkic pola leksykalno-semantycznego kwiatów w polszczyźnie, „Poradnik Językowy” 1994, z. 8, s. 16-27.

Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Chevalier J., Gheerbrandt A., Dictionnaire des symboles, mythes, rêves, coutumes, gestes, formes, figures, couleurs, nombres, Paris 1979.

Cyceron, Brutus, czyli o sławnych mówcach, przełożyła, wstępem i przypisami opatrzyła M. Nowak, Warszawa 2008.

Cysewski K., Rzepczyński S., O „Czarnych kwiatach” Norwida, Słupsk 1996.

Czaja D., Gramatyka bieli. W pogoni za wielorybem, w: tegoż, Gramatyka bieli. Antropologia doświadczeń granicznych, Kraków 2018, s. 217-242.

Dąbrowski S., Medytacja (studium genologiczne), cz. 1-2, „Przegląd Humanistyczny” 1989, z. 4, s. 61-81; z. 5, s. 89-107.

Dobrowolski W., Osoba Cicerona w dziełach Norwida, w: Pod znakiem Norwida, odb. z „Przeglądu Artystycznego” (Kraków) 1934, s. 34-38.

Dzidek T., Granice rozumu w teologicznym poznaniu Boga, Kraków 2002, s. 275-314.

Engelking-Teleżyńska E., Kolorystyka w „Vade-mecum” Norwida, „Poradnik Językowy” 1987, nr 9-10, s. 671-683.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, przekład i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.

Friedrich H., Struktura nowoczesnej liryki. Od połowy XIX wieku do połowy XX wieku, przeł. i wstępem opatrzyła E. Feliksiak, Warszawa 1978.

Gage J., Kolor i kultura. Teoria i znaczenie koloru od antyku do abstrakcji, przeł. J. Holzman, Kraków 2008.

Gage J., Kolor i znaczenie. Sztuka, nauka i symbolika, przeł. J. Holzman, A. Żakiewicz, Kraków 2010.

Goethe J.W., Nauka o barwach, przeł. E. Namowicz, w: tegoż, Wybór pism estetycznych, wybrał, opracował i wstępem poprzedził T. Namowicz, Warszawa 1981, s. 289-324.

Gomulicki J.W., Patos i milczenie, w: C. Norwid, Białe kwiaty, oprac. tekstu i studium wstępne J.W. Gomulicki, Warszawa 1977, s. 5-55.

Halkiewicz-Sojak G., Wobec tajemnicy i prawdy. O Norwidowskich obrazach „całości”, Toruń 1996.

Hecker J., Das Symbol der Blauen Blume im Zusammenhang mit der Blumensymbolik der Romantik, Jena 1931.

Hryniewicz W., Apofatyczna teologia, w: Encyklopedia katolicka, t. I, red. F. Gryglewicz i in., Lublin 1989, kol. 745-748.

Kamionka-Straszakowa J., Błękitny kwiat. Almanach romantycznej poezji i prozy dla miłośników literatury na rok 1983, Kraków 1983.

Kącka E., „Białokwiatowość” premodernistyczna a Stanisław Brzozowski, w: Symbol w dziele Cypriana Norwida, red. W. Rzońca, Warszawa 2011, s. 330-350.

Konecka K., Norwidowskie kwiaty w asocjacjach sakralnych, „Prace Filologiczne” 1997, t. 42, s. 187-201.

Konecka K., Rola kwiatów w „Quidamie”, w: W stronę Norwida. Prace Warszawskiego Koła Norwidologicznego dedykowane Profesor Jadwidze Puzyninie, Warszawa 2015, s. 25-36.

Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1990.

Krawczyk-Tyrpa A., Kwiat i kobieta, „Język a Kultura” 2001, t. XVI, s. 9-16.

Kremer J., Listy z Krakowa, t. I: Wstępne zasady estetyki, wyd. 3, Naumburg 1869.

Kudyba W., Medytacja Norwida, w: Liryka Cypriana Norwida, red. P. Chlebowski, W. Toruń, Lublin 2003.

Kuik-Kalinowska A., Cypriana Norwida „Czarne kwiaty” i „Białe kwiaty”. Konteksty – poetyka – idee, Słupsk 2002.

Kumaniecki K., Cyceron i jego współcześni, Warszawa 1989.

Laurand L., Études sur le style des discours de Ciceron, Paris 1928.

Lausberg H., Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, przełożył, opracował i wstępem poprzedził A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002.

Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. K. Romaniuk, Poznań 1989.

Lurker M., Język kwiatów, w: tegoż, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, tłum. R. Wojnakowski, Kraków 1994, s. 225-241.

Makowiecki T., Młodzieńcze poglądy Norwida na sztukę, „Pamiętnik Literacki” 1927, s. 24-85.

Masłowski M., Estetyka bieli. Wizja polskiej szkoły literatury, w: tegoż, „Drogę znając drugą…”. Szkice o Norwidzie, Lublin 2023, s. 215-233.

Matuszczyk B., Analiza zmienności znaczeń wyrazu „kwiat”, „Forum Lingwistyczne” 2017, nr 4, s. 95-103.

Medytacja, red. W. Słomka, Lublin 1984.

Medytacja. Postawa intelektualna, sposób poznania, gatunek dyskursu, red. T. Kostkiewiczowa, M. Saganiak, Warszawa 2010.

Novalis (Friedrich von Hardenberg), Henryk von Ofterdingen, przełożył i opracował E. Szymani, W. Kunicki, Wrocław 2003.

Nowak M., Dialog „Brutus” Marka Tulliusza Cycerona jako dzieło krytycznoliterackie, Toruń 2006.

Rzymska krytyka i teoria literatury, wybór i oprac. S. Stabryła, Wrocław 1983.

Samsel K., Cypriana Norwida ogród świata – symbolika kwiatów w perspektywie europejskiego modernizmu, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2011, t. LXI, s. 157-174.

Schulz G., Universum und Blaue Blume. Zum Gedanken an Novalis (1772-1801), Oldenburg 2002.

Sinko T., Klasyczny laur Norwida, w: Hellada i Roma w Polsce. Przegląd utworów na tematy klasyczne w literaturze polskiej ostatniego stulecia, Lwów 1933, s. 40-115.

Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, tłum. i oprac. K. Romaniuk, Poznań 1990.

Śliwiński M., Norwid i Cicero, „Studia Norwidiana” 8: 1990, s. 61-76.

Śniedziewski P., Poeta „skąpy w mowie”: o milczeniu u Norwida, „Pamiętnik Literacki” 2007, z. 4, s. 21-41.

Teleżyńska E., Kolorystyka w „Vade-mecum” Norwida, „Poradnik Językowy” 1987, nr 9-10, s. 671-683.

Teleżyńska E., Czerwień i błękit w liryce Norwida, Mickiewicza i Słowackiego, „Pamiętnik Literacki” 1989, z. 4, s. 159-170.

Teleżyńska E., „Gałąź bzu białego i cyprysowa czarność”, czyli o barwie białej i czarnej w poezji Norwida, w: Studia nad językiem Cypriana Norwida, red. J. Chojak, J. Puzynina, Warszawa 1990, s. 123-152.

Teleżyńska E., Nazwy barw w twórczości Cypriana Norwida, Warszawa 1994.

Urbańczyk P., Paradoksy apofatyzmu, Toruń 2024.

Vries de A., Dictionnary of Symbols and Imagery, Amsterdam-London 1976.

Waldenfels H., Medytacja na Wschodzie i Zachodzie, przeł. A. Bronk, Warszawa 1984.

Wittgenstein L., Uwagi o kolorach, przeł. R. Reszke, Warszawa 1998.

Ziołowicz A., Pochwała kontemplacji. Norwid wobec Pitagorasa i pitagoreizmu, w: tejże, We wspólnym świecie. Studia o myśli, wyobraźni i postawie społecznej Cypriana Norwida, Kraków 2022, s. 25-41.