„Taki to mistrz...”. Norwid w późnej liryce Tadeusza Różewicza

Grażyna Halkiewicz-Sojak

doi:10.18290/sn2139s.8

Data publikacji : 2021-07-01

Tom 39 Nr Specjalny (2021)

„Taki to mistrz...”. Norwid w późnej liryce Tadeusza Różewicza

Grażyna Halkiewicz-Sojak

https://orcid.org/0000-0003-4622-7529

DOI: https://doi.org/10.18290/sn2139s.8

Abstrakt

Na początku lat dziewięćdziesiątych XX w. Tadeusz Różewicz przygotowywał swój autorski wybór wierszy Norwida. Antologia nie powstała, ale śladem pracy nad nią jest Różewiczowski szkic pt. To, co zostało z nienapisanej książki o Norwidzie, a głębszym rezultatem – intensywna obecność nawiązań do poezji i biografii Norwida w liryce Różewicza z ostatniego ćwierćwiecza twórczości. Tematem artykułu jest rekonstrukcja dialogu poety z dziewiętnastowiecznym prekursorem podjętego w późnej twórczości (analizowana przy zastosowaniu niektórych aspektów koncepcji badania wpływów literackich Harolda Blooma): wskazanie miejsc wspólnych i kwestii polemicznych. Materiałem skupiającym uwagę autorki, poddanym analizie i interpretacji, są przede wszystkim wiersze ze zbiorów poetyckich Różewicza szczególnie wyraziście nasyconych nawiązaniami do Norwida: z Płaskorzeźby, szarej strefy, nożyka profesora, recyklingu, wyjścia. Konkluzje wynikające z szeregu szczegółowych, komparatystycznych interpretacji pozwoliły odnaleźć współbrzmienia tematyczne (temat egzystencjalnego braku i niedopełnienia, które dotykają i podmiot wierszy, i lirycznych bohaterów, predylekcja do kreowania postaci niezrozumianych, niepozornych, ale i wewnętrznie wydrążonych…), pokrewne predylekcje warsztatowe (np. eliptyczność, oszczędne i precyzyjne obrazowanie, przywiązywanie wagi do graficznego kształtu wiersza). Różewicz znajduje jednak w poezji Norwida i takie cechy, które go odpychają, jak np. poetyka wzniosłości czy zmysłowa powściągliwość i przesłanianie symbolicznymi obrazami dosłowności zła.

Słowa kluczowe:

liryka polska, Cyprian Norwid, Tadeusz Różewicz, słowo i milczenie, komparatystyka literacka

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adamowska J., Różewicz i Herbert. Aksjologiczne aspekty twórczości, Kraków 2012.

Arendt H., Eichmann w Jerozolimie. Rzecz o banalności zła, tłum. A. Szostkiewicz, Kraków 2004.

Biblia Tysiąclecia (Nowy Testament).

Bloom H., Lęk przed wpływem. Teoria poezji, tłum. A. Bielik-Robson, M. Szuster, Kraków 2002.

Bloom H., The Anatomy of Influence. Literature as a Way of Life, New Haven and London, 2011.

Chachulski T., Grób z marmuru. Wokół dwóch wierszy do Stanisławy Hornowskiej, „Studia Norwidiana” 35: 2017.

Dakowicz P., Nauka znikania. Wiersze i rozmowy z lat 2006-2018, Warszawa 2018,

Dunajski A. ks., „Słowo stało się Siłą”. Zarys Norwidowskiej teologii słowa, Pelplin 1996.

Feliksiak E., Poezja i myśl, Lublin 2001.

Friedrich H., Struktura nowoczesnej liryki, tłum. i wstęp E. Feliksiak, Warszawa 1978.

Heck D., Zamiennik estetyczny w kenotycznych pejzażach Tadeusza Różewicza. Impresje o milczeniu, w: Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Krzysztofowi Dybciakowi, red.

K. Koehler, W. Kudyba, J. Sikora, Warszawa 2015.

Jan Paweł II, List do artystów, opublikowany w Niedzielę Wielkanocną 4 kwietnia 1999 roku.

Kalendarz życia i twórczości Cypriana Norwida, t. I–III, oprac. Z. Trojanowiczowa, Z. Dambek, E. Lijewska z zespołem, t. I–III Poznań 2007.

Kuczera-Chachulska B., „Czas siły zupełnej”. O kategorii wysiłku w poezji Norwida, Lublin 1998.

Kułakowska J., Formy modlitewne w twórczości Słowackiego, Kraków 1996.

Korpysz T., Cypriana Norwida wiersze-definicje?, w: Genologia Cypriana Norwida, red.

A. Kuik-Kalinowska, Słupsk 2005.

Lurker M., Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, tłum. R. Wojnakowski, Kraków 1994.

Mitosek Z., „Przerwana pieśń”. O funkcji podkreśleń w poezji Norwida, „Pamiętnik Literacki” 1980, nr 3.

Nieukerken A. van, Ironiczny konceptyzm. Nowoczesna polska poezja metafizyczna w kontekście anglosaskiego modernizmu, Kraków 1998.

Norwidowski świat rzeczy, red. P. Abriszewska, G. Halkiewicz-Sojak, I. Dobrzeniecka, D. Wojtasińska, Toruń 2018.

Rosen J., Wspomnienia 1860-1925, spisała A. Leo, Warszawa 1933.

Ruszar J. M., „Widziałem Go”. Epifania współczesnego Piłata, w: Różewicz: dodawanie, red. E. Bartos, M. Cuber, Katowice 2012.

Rzepińska M., Historia koloru w dziejach malarstwa europejskiego, Kraków 1983.

Sawicka-Mierzyńska K., Dlaczego „Czułość” Norwida jest jednym z ulubionych wierszy Tadeusza Różewicza?, w: Symbol w dziele Norwida, red. W. Rzońca, Warszawa 2011.

Sawicki S., „Tam gdzie jest Nikt, jest Osobą (O wierszu „Do zeszłej…), „Ruch Literacki” 1985, nr 4.

Sawicki S., Wartość – sacrum – Norwid 3, Lublin 2017.

Skrendo A., Tadeusz Różewicz i granice literatury. Poetyka i etyka transgresji, Kraków 2002.

Sochoń J., ks. Bóg i język, Warszawa 2000.

Staff L., Kto jest ten dziwny nieznajomy, wybór T. Różewicz, Warszawa 1964.

Stefanowska Z., Strona Norwida, Lublin 1993.

Trznadel J., Czytanie Norwida, Warszawa 1978.