Vade-mecum drogami cnoty. O poetyckiej aretologii Cypriana Norwida

Agnieszka Ziołowicz

doi:10.18290/sn2139.1

Data publikacji : 2021-11-19

Tom 39 (2021)

Vade-mecum drogami cnoty. O poetyckiej aretologii Cypriana Norwida

Agnieszka Ziołowicz

https://orcid.org/0000-0002-5335-1125

DOI: https://doi.org/10.18290/sn2139.1

Abstrakt

Artykuł dotyczy obrazowania i koncepcji cnoty w cyklu poetyckim Vade-mecum. Przedmiot analizy stanowią utwory, w których mamy do czynienia z bezpośrednimi nawiązaniami do tej problematyki (Larwa, Fatum, Ironia, Zawody, Centaury, Królestwo, Cnót-oblicze, Bohater, Ideał i reformy, Fortepian Szopena), jednak widzianymi w kontekście całego dzieła pisarza i sytuowanymi na tle starożytnej, greckiej i rzymskiej, oraz chrześcijańskiej refleksji aretologicznej. Poetycka aretologia Norwida pozostaje w ścisłym związku z wymienionymi tradycjami, podlega również inspiracjom literackim (zwłaszcza Homer, Prudencjusz, Dante), a także artystycznym (ikonografia cnoty). Jak dowodzą przeprowadzone analizy, wątek aretologiczny, obejmujący przede wszystkim refleksję nad takimi cnotami, jak męstwo, umiarkowanie, sprawiedliwość i kalokagathia, jest ważnym czynnikiem spójności Vade-mecum (na poziomie kreacji podmiotu dzieła, w epickiej płaszczyźnie cyklu, w obrębie problematyki antropologiczno- etycznej). Jest to zespół zagadnień pozwalających lepiej zrozumieć Norwidowską koncepcję poety-moralisty oraz Norwidowską diagnozę kryzysu człowieczeństwa w XIX wieku.

Słowa kluczowe:

Cyprian Norwid, cnota, aretologia, męstwo, umiarkowanie, sprawiedliwość, kalokagathia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Cnoty i wady [hasło], w: Słownik teologii biblijnej, red. X. Leon-Dufour, przeł. i oprac. bp K. Romaniuk, Poznań 1990, s. 160-162.

Domański J., Chrześcijaństwo a filozofia grecka, „Znak” 1992, nr 1, s. 58-66.

Fert J., Poeta sumienia. Rzecz o twórczości Norwida, Lublin 1993.

Fert J, Wstęp i komentarz, w: C. Norwid, Vade-mecum, oprac. J. Fert, wyd. 2, zmienione, Wrocław 1999.

Gomulicki J. W., Norwidowe „Idź za mną”, w: C. Norwid, Vade-mecum, tekst opracował oraz wstępem i dodatkiem opatrzył J. W. Gomulicki, wyd. 2, zmienione, Warszawa 1969.

Gryglewicz F., Wegner H., Cnót katalogi, w: Encyklopedia katolicka, red. zbior., t. III , Lublin 1979, s. 527-530.

Heza E., Kryzys arystokratycznego pojęcia areté. Z badań nad historią myśli greckiej, „Etyka” 1972, s. 61-85.

Jaeger W., Early Christianity and Greek Paideia, Harvard University Press 1962.

Jaeger W., Paideia. Formowanie człowieka greckiego, przeł. M. Plezia, H. Bednarek, Warszawa 2001.

Jaroszyński P., Kalokagathia, w: Powszechna encyklopedia filozofii, red. nacz. A. Maryniarczyk, t. V, Lublin 2004, s. 444-447.

Katzenellenbogen A., Allegories of the Vitrues and Vices in Medieval Art. From Early Christian Times to the Thirteenth Century, New York 1939.

Klinger F., Humanität und Humanitas, w: Römische Geisteswelt, Hamburg-München 1961, s. 690-732.

Kuhn H., Humanitas Christiana, w: Interpretationen der Welt. Festschrift Romano Guardini, hrsg. von H. Kuhn, Würzburg 1965, s. 151-171.

Kurek J., Paideia rzymska. Model formowania człowieka w myśli Seneki, Epikteta i Marka Aureliusza, Warszawa 2016.

MacIntyre A., Dziedzictwo cnoty. Studium z teorii moralności, przeł. A. Chmielewski, Warszawa

Mazurczak M. U., Spes – nadzieja pośród personifikacji cnót. Wokół Andrei Pisana drzwi południowych baptysterium we Florencji, „Ethos” 2010, nr 92, s. 183-199.

Melina L. ks., Problematyka cnoty we współczesnej teologii moralnej, przeł. P. Mikulska, „Ethos” 2010, nr 92, s. 61-77.

Misztal H., Heroiczność cnót, w: Encyklopedia katolicka, red. zbior., t. IV, Lublin 1993, szp. 798-799.

Pańpuch Z., Areté, w: Powszechna encyklopedia filozofii, red. nacz. A. Maryniarczyk, t. I, Lublin 2004, s. 318-325.

Pańpuch Z., Aretologia, w: Powszechna encyklopedia filozofii, red. nacz. A. Maryniarczyk, t. I, Lublin 2004, s. 325-329.

Pańpuch Z., Męstwo, w: Powszechna encyklopedia filozofii, red. nacz. A. Maryniarczyk, t. VII , Lublin 2006, s. 140-143.

Pańpuch Z., W poszukiwaniu szczęścia. Śladami aretologii Platona i Arystotelesa, Lublin 2015.

Patzek B., Homer i jego czasy, przeł. M. Tycner, Warszawa 2007.

Pawlak W., Z dziejów pojęcia „humanitas” (do XVII wieku), w: Humanitas. Projekty antropologii humanistycznej, cz. 1: Paradygmaty – tradycje – profile historyczne, red. A. Nowicka-Jeżowa, Warszawa 2009-2010, s. 168-186.

Ripa C., Ikonologia, przeł. I. Kania, Kraków 2004.

Stabryła S., Humanitas Christiana w poezji Prudencjusza, w: Świadek Chrystusowych cierpień. Prace dedykowane Księdzu Profesorowi Adamowi Kubisiowi, Kraków 2004, s. 839-853.

Stabryła S., Z badań nad poezją Prudencjusza, w: Stromata historica in honorem Romani Mariae Zawadzki, Kraków 2006, s. 677-695.

Stabryła S., Chrześcijański świat poezji Prudencjusza, Kraków 2011.

Starowieyski M., ks., „Psychomachia” Prudencjusza, czyli katecheza o cnotach i grzechach, „Ethos”2010, nr 92, s. 171-182.

Stróżewski W., Doskonałe-wypełnienie. O „Fortepianie Szopena” Cypriana Norwida, „Pamiętnik Literacki” 1979, z. 4, s. 43-72.

Stróżewski W., Filozofia człowieka w „Vade-mecum” Cypriana Norwida, w: tenże, O wielkości. Szkice z filozofii człowieka, Kraków 2002, s. 7-27.

Stróżewski W., Chopin i Norwid, w: tenże, Wokół piękna. Szkice z estetyki, Kraków 2002, s. 289-307.

Witek S., Wegner H., Cnota, w: Encyklopedia katolicka, red. zbior., t. III , Lublin 1979, szp. 521-527.

Włodarski M., Motyw „psychomachii” w literaturze polskiej XV i XVI wieku, „Pamiętnik Literacki” 1983, z. 2, s. 3-22.

Ziołowicz A., Norwidowskie miary i oglądy heroizmu, „Kultura Słowian. Rocznik Komisji Kultury Słowian PAU” 2018, s. 113-133.