Norwidowski „biały kwiat”. W poszukiwaniu kulturowych kontekstów

Agnieszka Ziołowicz

doi:10.18290/sn2543.1

Published : 2025-10-27

Vol. 43 (2025)

Norwid’s “white flower”. In search of cultural contexts

Agnieszka Ziołowicz

https://orcid.org/0000-0002-5335-1125

DOI: https://doi.org/10.18290/sn2543.1

Abstract

The article reflects on the cultural contexts of Norwid’s concept of the “white flower”. In particular, it explores three significant areas of reference. The first is traditional rhetoric, particularly the debate between Asiatics and Atticists concerning the proper style of speech – the issue of a flowery, descriptive, ornamental style. Due to his deep interest in the person and thought of Cicero, Norwid was certainly familiar with this debate. The second context constitutes the knowledge of colours (Newton, Goethe, Runge), which was within Norwid’s sphere of competence as an artist. In this context, the article explores the ways of perceiving and understanding the colour white, including the problem of the semantics of white in Norwid’s literary works. The third area of consideration covers the problem of the creation of the authorial subject – the narrator of Białe kwiaty [White Flowers], and in particular his spiritual life, between contemplation and meditation, leading to the formulation of a programme of new aesthetics, the centre of which becomes the “white flower”.

Keywords:

Cyprian Norwid, 19th century prose, rhetoric, colour theory, contemplation, meditation, aesthetics

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Arystoteles, Retoryka, w: tegoż, Dzieła wszystkie, t. VI: Retoryka. Retoryka dla Aleksandra. Poetyka, tłum. H. Podbielski, Warszawa 2004.

Balthasar von H.U., Medytacja chrześcijańska, przeł. W. Szymona, Poznań 1998.

Bańkowski A., Etymologiczny słownik języka polskiego, t. I, Warszawa 2000.

Bondkowska M., Szkic pola leksykalno-semantycznego kwiatów w polszczyźnie, „Poradnik Językowy” 1994, z. 8, s. 16-27.

Boryś W., Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.

Chevalier J., Gheerbrandt A., Dictionnaire des symboles, mythes, rêves, coutumes, gestes, formes, figures, couleurs, nombres, Paris 1979.

Cyceron, Brutus, czyli o sławnych mówcach, przełożyła, wstępem i przypisami opatrzyła M. Nowak, Warszawa 2008.

Cysewski K., Rzepczyński S., O „Czarnych kwiatach” Norwida, Słupsk 1996.

Czaja D., Gramatyka bieli. W pogoni za wielorybem, w: tegoż, Gramatyka bieli. Antropologia doświadczeń granicznych, Kraków 2018, s. 217-242.

Dąbrowski S., Medytacja (studium genologiczne), cz. 1-2, „Przegląd Humanistyczny” 1989, z. 4, s. 61-81; z. 5, s. 89-107.

Dobrowolski W., Osoba Cicerona w dziełach Norwida, w: Pod znakiem Norwida, odb. z „Przeglądu Artystycznego” (Kraków) 1934, s. 34-38.

Dzidek T., Granice rozumu w teologicznym poznaniu Boga, Kraków 2002, s. 275-314.

Engelking-Teleżyńska E., Kolorystyka w „Vade-mecum” Norwida, „Poradnik Językowy” 1987, nr 9-10, s. 671-683.

Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, przekład i oprac. W. Zakrzewska, P. Pachciarek, R. Turzyński, Warszawa 1990.

Friedrich H., Struktura nowoczesnej liryki. Od połowy XIX wieku do połowy XX wieku, przeł. i wstępem opatrzyła E. Feliksiak, Warszawa 1978.

Gage J., Kolor i kultura. Teoria i znaczenie koloru od antyku do abstrakcji, przeł. J. Holzman, Kraków 2008.

Gage J., Kolor i znaczenie. Sztuka, nauka i symbolika, przeł. J. Holzman, A. Żakiewicz, Kraków 2010.

Goethe J.W., Nauka o barwach, przeł. E. Namowicz, w: tegoż, Wybór pism estetycznych, wybrał, opracował i wstępem poprzedził T. Namowicz, Warszawa 1981, s. 289-324.

Gomulicki J.W., Patos i milczenie, w: C. Norwid, Białe kwiaty, oprac. tekstu i studium wstępne J.W. Gomulicki, Warszawa 1977, s. 5-55.

Halkiewicz-Sojak G., Wobec tajemnicy i prawdy. O Norwidowskich obrazach „całości”, Toruń 1996.

Hecker J., Das Symbol der Blauen Blume im Zusammenhang mit der Blumensymbolik der Romantik, Jena 1931.

Hryniewicz W., Apofatyczna teologia, w: Encyklopedia katolicka, t. I, red. F. Gryglewicz i in., Lublin 1989, kol. 745-748.

Kamionka-Straszakowa J., Błękitny kwiat. Almanach romantycznej poezji i prozy dla miłośników literatury na rok 1983, Kraków 1983.

Kącka E., „Białokwiatowość” premodernistyczna a Stanisław Brzozowski, w: Symbol w dziele Cypriana Norwida, red. W. Rzońca, Warszawa 2011, s. 330-350.

Konecka K., Norwidowskie kwiaty w asocjacjach sakralnych, „Prace Filologiczne” 1997, t. 42, s. 187-201.

Konecka K., Rola kwiatów w „Quidamie”, w: W stronę Norwida. Prace Warszawskiego Koła Norwidologicznego dedykowane Profesor Jadwidze Puzyninie, Warszawa 2015, s. 25-36.

Kopaliński W., Słownik symboli, Warszawa 1990.

Krawczyk-Tyrpa A., Kwiat i kobieta, „Język a Kultura” 2001, t. XVI, s. 9-16.

Kremer J., Listy z Krakowa, t. I: Wstępne zasady estetyki, wyd. 3, Naumburg 1869.

Kudyba W., Medytacja Norwida, w: Liryka Cypriana Norwida, red. P. Chlebowski, W. Toruń, Lublin 2003.

Kuik-Kalinowska A., Cypriana Norwida „Czarne kwiaty” i „Białe kwiaty”. Konteksty – poetyka – idee, Słupsk 2002.

Kumaniecki K., Cyceron i jego współcześni, Warszawa 1989.

Laurand L., Études sur le style des discours de Ciceron, Paris 1928.

Lausberg H., Retoryka literacka. Podstawy wiedzy o literaturze, przełożył, opracował i wstępem poprzedził A. Gorzkowski, Bydgoszcz 2002.

Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, tłum. K. Romaniuk, Poznań 1989.

Lurker M., Język kwiatów, w: tegoż, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, tłum. R. Wojnakowski, Kraków 1994, s. 225-241.

Makowiecki T., Młodzieńcze poglądy Norwida na sztukę, „Pamiętnik Literacki” 1927, s. 24-85.

Masłowski M., Estetyka bieli. Wizja polskiej szkoły literatury, w: tegoż, „Drogę znając drugą…”. Szkice o Norwidzie, Lublin 2023, s. 215-233.

Matuszczyk B., Analiza zmienności znaczeń wyrazu „kwiat”, „Forum Lingwistyczne” 2017, nr 4, s. 95-103.

Medytacja, red. W. Słomka, Lublin 1984.

Medytacja. Postawa intelektualna, sposób poznania, gatunek dyskursu, red. T. Kostkiewiczowa, M. Saganiak, Warszawa 2010.

Novalis (Friedrich von Hardenberg), Henryk von Ofterdingen, przełożył i opracował E. Szymani, W. Kunicki, Wrocław 2003.

Nowak M., Dialog „Brutus” Marka Tulliusza Cycerona jako dzieło krytycznoliterackie, Toruń 2006.

Rzymska krytyka i teoria literatury, wybór i oprac. S. Stabryła, Wrocław 1983.

Samsel K., Cypriana Norwida ogród świata – symbolika kwiatów w perspektywie europejskiego modernizmu, „Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo” 2011, t. LXI, s. 157-174.

Schulz G., Universum und Blaue Blume. Zum Gedanken an Novalis (1772-1801), Oldenburg 2002.

Sinko T., Klasyczny laur Norwida, w: Hellada i Roma w Polsce. Przegląd utworów na tematy klasyczne w literaturze polskiej ostatniego stulecia, Lwów 1933, s. 40-115.

Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, tłum. i oprac. K. Romaniuk, Poznań 1990.

Śliwiński M., Norwid i Cicero, „Studia Norwidiana” 8: 1990, s. 61-76.

Śniedziewski P., Poeta „skąpy w mowie”: o milczeniu u Norwida, „Pamiętnik Literacki” 2007, z. 4, s. 21-41.

Teleżyńska E., Kolorystyka w „Vade-mecum” Norwida, „Poradnik Językowy” 1987, nr 9-10, s. 671-683.

Teleżyńska E., Czerwień i błękit w liryce Norwida, Mickiewicza i Słowackiego, „Pamiętnik Literacki” 1989, z. 4, s. 159-170.

Teleżyńska E., „Gałąź bzu białego i cyprysowa czarność”, czyli o barwie białej i czarnej w poezji Norwida, w: Studia nad językiem Cypriana Norwida, red. J. Chojak, J. Puzynina, Warszawa 1990, s. 123-152.

Teleżyńska E., Nazwy barw w twórczości Cypriana Norwida, Warszawa 1994.

Urbańczyk P., Paradoksy apofatyzmu, Toruń 2024.

Vries de A., Dictionnary of Symbols and Imagery, Amsterdam-London 1976.

Waldenfels H., Medytacja na Wschodzie i Zachodzie, przeł. A. Bronk, Warszawa 1984.

Wittgenstein L., Uwagi o kolorach, przeł. R. Reszke, Warszawa 1998.

Ziołowicz A., Pochwała kontemplacji. Norwid wobec Pitagorasa i pitagoreizmu, w: tejże, We wspólnym świecie. Studia o myśli, wyobraźni i postawie społecznej Cypriana Norwida, Kraków 2022, s. 25-41.