Komunikowanie postreligijne. Próba analizy w odniesieniu do projektu postsekularyzmu J. Habermasa

Rafał Jakub Pastwa

doi:10.18290/rf25732.9

Data publikacji : 2025-06-30

Tom 73 Nr 2 (2025)

Komunikowanie postreligijne. Próba analizy w odniesieniu do projektu postsekularyzmu J. Habermasa

Rafał Jakub Pastwa

https://orcid.org/0000-0001-9470-5156

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25732.9

Abstrakt

Wystąpienie Jürgena Habermasa w katedrze św. Pawła we Frankfurcie, bezpośrednio po atakach terrorystycznych w Nowym Jorku stanowi impuls do refleksji nad typem komunikowania postreligijnego. Postsekularyzm w ujęciu Habermasa to przede wszystkim projekt dotyczący przekładu z języka religijnego w sposób gwarantujący akceptację ze strony umysłów sekularnych, wymagający od wierzących obywateli dostosowania się do warunków panujących w demokratycznym i pluralistycznym społeczeństwie. Przekaz religijny związany z translacją na język świecki w społeczeństwie postsekularnym prowadzi, jeśli nie do odzierania wprost treści komunikatów religijnych z warstwy eschatologicznej i transcendentnej, to przynajmniej do „rozpuszczania” obszaru eschatologicznego i transcendentnego. Wynika to wprost z konieczności przełożenia treści i przekonań religijnych przez wierzących obywateli na język akceptowalny przez świecką większość społeczeństwa postsekularnego. Od jakości komunikowania postreligijnego zależy w znacznym stopniu pozycja i rola religii chrześcijańskiej w społeczeństwie postsekularnym. W tym celu konieczne jest znalezienie adekwatnej formy, która nie pozbawi komunikatów religijnych tego, co stanowi ich podstawową treść.

Słowa kluczowe:

komunikowanie postreligijne, sekularyzacja, postsekularyzm, społeczeństwo postsekularne, religia

Szczegóły

Bibliografia

Statystyki

Autorzy

Pobierz pliki

pdf

Wskaźniki altmetryczne

Cited by / Share

Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Bibliografia

Adoni, Hanna i Hillel Nossek. 2001. „The New Media Consumers: Media Convergence and the Displacement Effect”. Communications 26 (1): 59–84.

Bauman, Zygmunt. 2000. Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa: Wydawnictwo Sic!

Berger, Peter L. 1999. „The Desecularization of the World: A Global Overview”. W: The Desecularization of the World: Resurgent Religion and World Politics, red. Peter L. Berger, 1–18. Washington: William B. Eerdmans Publishing Company.

Berger, Peter L. 2005. „Alternatywne nowoczesności. Euroświeckość i amerykańska religia”. Tłum. Agata Bielik-Robson. Europa – Tygodnik Idei 38 (220): 5–7.

Berger, Peter L. i Anton C. Zijderveld. 2010. Lob des Zweiifest. Was ein überzeugender Glaube bracht. Freiburg im Breisgau: Kreutz Verlag.

Białek-Szwed Olga, Rafał Jakub Pastwa i Aneta Wójciszyn-Wasil. 2023. „Manifestations of Cancel Culture in Relation to the Roman Catholic Church in Poland: A Case Study of Selected Weekly Opinion Journals”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 21: 302–311.

Caputo, John D. 2007. „Spectral Hermeneutics: On the Weakness of God and the Theology of the Event”. W: John D. Caputo i Gianni Vattimo, After the Death of God, red. Jeffrey W. Robbins, 47–88. New York: Columbia University Press.

Casanova, José. 2005. Religie publiczne w nowoczesnym świecie. Tłum. Tomasz Kunz. Kraków: Nomos.

Cremer, Tobias. 2023. The Godless Crusade: Religion, Populism, and Right-Wing Identity Politics in the West. Cambridge: Cambridge University Press.

Davie, Grace. 2010. Socjologia religii. Tłum. Renata Babińska. Kraków: Nomos.

Delsol, Chantal. 2020. Czas wyrzeczenia. Tłum. Grażyna Majcher. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Delsol, Chantal. 2021. „Koniec chrześcijańskiego świata”. Teologia Polityczna. 12.04.2023. https://teologiapolityczna.pl/koniec-chrzescijanskiego-swiata-chrzescijanstwa-wyklad-prof-chantal-delsol.

Garbowska, Mirosława. 2018. Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Habermas, Jürgen. 2002. „Wierzyć i wiedzieć”. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Znak 9 (568): 8–21.

Habermas, Jürgen. 2003. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej? Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Habermas, Jürgen. 2012. „Przedpolityczne podstawy państwa prawa?”. Tłum. Andrzej Maciej Kaniowski. Teofil 31: 98–116.

Habermas, Jürgen i Robert Spaemann. 2006. „Utopia dobrego władcy. Dyskusja Jürgena Habermasa z Robertem Spaemannem”. W: Robert Spaemann. Granice. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Halemba, Agnieszka. 2019. „Postreligijne i niereligijne wykorzystanie budynków kościelnych na przygraniczu polsko-niemieckim”. Etnografia Polska 63 (1–2): 5–22.

Hjarvard, Stig. 2008. „The Mediatization of Religion. A Theory of the Media as an Agent of Religious Change”. Northern Lights: Film & Media Studies Yearbook 6 (1): 9–26.

Inglehart, Ronald i Pippa Norris. 2006. Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie. Tłum. Renata Babińska. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Koziołek, Ryszard. 2024. „Czyszczenie krzyża: jak patrzeć na cierpienie człowieka i Boga”. Tygodnik Powszechny 13: 26–27.

Krotz, Friedrich. 2007. „The Meta-Process of ‘Mediatization’ as a Conceptual Frame”. Global Media and Communication 3 (3): 256–260.

Leśniczak, Rafał. 2018. „Kategoria tożsamości i stereotypu w komunikacji religijnej. Próba hermeneutycznej interpretacji tekstów prasowych tygodnika «Newsweek Polska» w kontekście obrad synodu o rodzinie 2014–2015”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 51 (5): 83–101.

Mariański, Janusz. 2004. „Sekularyzacja religii i społeczeństwo postsekularne”. Roczniki Nauk Społecznych 32 (1): 49–83.

Mariański, Janusz. 2010. Religia w społeczeństwie ponowoczesnym. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Mariański, Janusz i Stanisław A. Wargacki. 2016. „Płynne sacrum w społeczeństwie ponowoczesnym”. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne 17 (4): 7–27.

Motak, Dominika. 2020. „Wierzyć i wiedzieć. Nowa postać starego sporu”. Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis, Studia Sociologica 12 (1): 22–34.

Nietzsche, Friedrich. 2012. Ludzkie arcyludzkie. Tłum. Konrad Drzewiecki, Kraków: Hachette Polska.

Pastwa, Rafał Jakub. 2020. „Komunikowanie religijne na przykładzie Kościoła katolickiego w Polsce z uwzględnieniem kontekstu pandemii koronawirusa”. Kultura – Media – Teologia 41 (2): 38–60.

Pastwa, Rafał Jakub. 2023a. „Apateizm jako jedna z konsekwencji mediatyzacji religii? Kościół rzymskokatolicki w Polsce wobec wyzwań współczesności – wybrane refleksje”. W: Polska, Europa i świat w dobie wielowymiarowych kryzysów, red. Agnieszka Łukasik-Turecka, 99–114. Lublin: Wydawnictwo SAWP KUL.

Pastwa, Rafał Jakub. 2023b. „Strategia personalizacji w komunikowaniu religijnym na przykładzie s. Michaeli Rak”. Bibliotekarz Podlaski 60 (3): 279–296.

Pieruci, Antônio Flávio. 2000. „Secularisation in Max Weber. On Current Usefulness of Re-Accessing that Old Meaning”. Brasilian Review of Social Sciences 1: 129–158.

Puczydłowski, Miłosz J. 2016. „Filozofia Jürgena Habermasa wobec zwrotu postsekularnego”. Kwartalnik Filozoficzny 44 (1): 154–169.

Puczydłowski, Miłosz. 2017. Religia i sekularyzm. Współczesny spór o sekularyzację. Kraków: Universitas.

Rojek, Paweł. 2016. Awangardowy konserwatyzm. Idea polska w późnej nowoczesności. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.

Schulz, Winfried. 2004. „Reconstructing Mediatization as an Analytical Concept”. European Journal of Communication 19 (1): 87–101.

Sepczyńska, Dorota. 2014. „Habermas o religii w polityce”. Etyka 48: 69–88.

Smith, Jessie. 2024. „Prawica stała się postreligijna”. Wszystko, co Najważniejsze. 26.04.2024. https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-jesse-smith-prawica-stala-sie-postreligijna/.

Spaemann, Robert. 2009. Odwieczna pogłoska. Pytanie o Boga i złudzenie nowożytności. Tłum. Jarosław Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa 2009.

Szahaj, Andrzej. 2010. „Wielość, względność, obojętność? O sekularyzacji i roli religii w debacie publicznej”. W: Nadzieje i zagrożenia sekularyzacji, red. Cezary Korc, i Rafał Misiak, 15–28. Szczecin: Wydział Teologiczny US.

Taylor, Charles. 2007. A Secular Age. Cambridge: Harvard University Press.

Vattimo, Gianni. 2007. „Toward a Nonreligious Christianity”. W: John D. Caputo i Gianni Vattimo, After the Death of God, red. Jeffrey W. Robbins, 27–46. New York: Columbia University Press.

Wigura, Karolina. 2012. „Pokolenie pomocników artylerii. Habermas, Ratzinger, Luhmann i niemieckie spory”. Stan Rzeczy 1: 146–167.

Wonicki, Rafał. 2013. „Między naturalizmem a religią. O idei społeczeństwa postsekularnego w myśli Jurgena Habarmasa”. Stan Rzeczy 2: 127–136.

Zieliński, Jacek. 2010. „Umiejscowienie religii w postsekularnej pometafizyczności: diagnozowanie świata życia”. Studia Elbląskie 257–265.

Żyro, Tomasz. 2019. „Jürgen Habermas. Jak uwolnić demokrację od demonów i bogów?”. Teologia Polityczna. 12.11.2024. https://teologiapolityczna.pl/tomasz-zyro-j%C3%BCrgen-habermas-jak-uwolnic-demokracje-od-demonow-i-bogow.