Komunikowanie postreligijne. Próba analizy w odniesieniu do projektu postsekularyzmu J. Habermasa

Rafał Jakub Pastwa

doi:10.18290/rf25732.9

Published : 2025-06-30

Vol. 73 No. 2 (2025)

Postreligious Communication: An Attempt of Analysis Based on J. Habermas’ Concept of Post-Secularism

Rafał Jakub Pastwa

https://orcid.org/0000-0001-9470-5156

DOI: https://doi.org/10.18290/rf25732.9

Abstract

Speech by Jürgen Habermas in the Cathedral of St. Paul in Frankfurt, immediately after the terrorist attacks in New York, is an impulse to reflect on the type of postreligious communication. Post-secularism, according to Habermas, is primarily a project of translating from a religious language in a way that guarantees acceptance by secular minds, requiring believers to adapt to the conditions prevailing in a democratic and pluralistic society. The religious message associated with translation into secular language in a post-secular society leads, if not to the direct stripping of the content of religious messages from the eschatological and transcendent layer, then at least to the „dissolution” of the eschatological and transcendent area. This results directly from the need to translate religious content and beliefs by believing citizens into a language acceptable to the secular majority of post-secular society. The position and role of the Christian religion in the postsecular society largely depends on the quality of postreligious communication. For this purpose, it is necessary to find an adequate form that will not deprive religious messages of their basic content.

Keywords:

postreligious communication, secularization, post-secularism, postsecular society, religion

Details

References

Statistics

Authors

Download files

pdf (Język Polski)

Altmetric indicators

Cited by / Share

Licence

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.

References

Adoni, Hanna i Hillel Nossek. 2001. „The New Media Consumers: Media Convergence and the Displacement Effect”. Communications 26 (1): 59–84.

Bauman, Zygmunt. 2000. Ponowoczesność jako źródło cierpień. Warszawa: Wydawnictwo Sic!

Berger, Peter L. 1999. „The Desecularization of the World: A Global Overview”. W: The Desecularization of the World: Resurgent Religion and World Politics, red. Peter L. Berger, 1–18. Washington: William B. Eerdmans Publishing Company.

Berger, Peter L. 2005. „Alternatywne nowoczesności. Euroświeckość i amerykańska religia”. Tłum. Agata Bielik-Robson. Europa – Tygodnik Idei 38 (220): 5–7.

Berger, Peter L. i Anton C. Zijderveld. 2010. Lob des Zweiifest. Was ein überzeugender Glaube bracht. Freiburg im Breisgau: Kreutz Verlag.

Białek-Szwed Olga, Rafał Jakub Pastwa i Aneta Wójciszyn-Wasil. 2023. „Manifestations of Cancel Culture in Relation to the Roman Catholic Church in Poland: A Case Study of Selected Weekly Opinion Journals”. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia 21: 302–311.

Caputo, John D. 2007. „Spectral Hermeneutics: On the Weakness of God and the Theology of the Event”. W: John D. Caputo i Gianni Vattimo, After the Death of God, red. Jeffrey W. Robbins, 47–88. New York: Columbia University Press.

Casanova, José. 2005. Religie publiczne w nowoczesnym świecie. Tłum. Tomasz Kunz. Kraków: Nomos.

Cremer, Tobias. 2023. The Godless Crusade: Religion, Populism, and Right-Wing Identity Politics in the West. Cambridge: Cambridge University Press.

Davie, Grace. 2010. Socjologia religii. Tłum. Renata Babińska. Kraków: Nomos.

Delsol, Chantal. 2020. Czas wyrzeczenia. Tłum. Grażyna Majcher. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.

Delsol, Chantal. 2021. „Koniec chrześcijańskiego świata”. Teologia Polityczna. 12.04.2023. https://teologiapolityczna.pl/koniec-chrzescijanskiego-swiata-chrzescijanstwa-wyklad-prof-chantal-delsol.

Garbowska, Mirosława. 2018. Bóg a sprawa polska. Poza granicami teorii sekularyzacji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Habermas, Jürgen. 2002. „Wierzyć i wiedzieć”. Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Znak 9 (568): 8–21.

Habermas, Jürgen. 2003. Przyszłość natury ludzkiej. Czy zmierzamy do eugeniki liberalnej? Tłum. Małgorzata Łukasiewicz. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Habermas, Jürgen. 2012. „Przedpolityczne podstawy państwa prawa?”. Tłum. Andrzej Maciej Kaniowski. Teofil 31: 98–116.

Habermas, Jürgen i Robert Spaemann. 2006. „Utopia dobrego władcy. Dyskusja Jürgena Habermasa z Robertem Spaemannem”. W: Robert Spaemann. Granice. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Halemba, Agnieszka. 2019. „Postreligijne i niereligijne wykorzystanie budynków kościelnych na przygraniczu polsko-niemieckim”. Etnografia Polska 63 (1–2): 5–22.

Hjarvard, Stig. 2008. „The Mediatization of Religion. A Theory of the Media as an Agent of Religious Change”. Northern Lights: Film & Media Studies Yearbook 6 (1): 9–26.

Inglehart, Ronald i Pippa Norris. 2006. Sacrum i profanum. Religia i polityka na świecie. Tłum. Renata Babińska. Kraków: Zakład Wydawniczy NOMOS.

Koziołek, Ryszard. 2024. „Czyszczenie krzyża: jak patrzeć na cierpienie człowieka i Boga”. Tygodnik Powszechny 13: 26–27.

Krotz, Friedrich. 2007. „The Meta-Process of ‘Mediatization’ as a Conceptual Frame”. Global Media and Communication 3 (3): 256–260.

Leśniczak, Rafał. 2018. „Kategoria tożsamości i stereotypu w komunikacji religijnej. Próba hermeneutycznej interpretacji tekstów prasowych tygodnika «Newsweek Polska» w kontekście obrad synodu o rodzinie 2014–2015”. Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica 51 (5): 83–101.

Mariański, Janusz. 2004. „Sekularyzacja religii i społeczeństwo postsekularne”. Roczniki Nauk Społecznych 32 (1): 49–83.

Mariański, Janusz. 2010. Religia w społeczeństwie ponowoczesnym. Warszawa: Oficyna Naukowa.

Mariański, Janusz i Stanisław A. Wargacki. 2016. „Płynne sacrum w społeczeństwie ponowoczesnym”. Uniwersyteckie Czasopismo Socjologiczne 17 (4): 7–27.

Motak, Dominika. 2020. „Wierzyć i wiedzieć. Nowa postać starego sporu”. Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis, Studia Sociologica 12 (1): 22–34.

Nietzsche, Friedrich. 2012. Ludzkie arcyludzkie. Tłum. Konrad Drzewiecki, Kraków: Hachette Polska.

Pastwa, Rafał Jakub. 2020. „Komunikowanie religijne na przykładzie Kościoła katolickiego w Polsce z uwzględnieniem kontekstu pandemii koronawirusa”. Kultura – Media – Teologia 41 (2): 38–60.

Pastwa, Rafał Jakub. 2023a. „Apateizm jako jedna z konsekwencji mediatyzacji religii? Kościół rzymskokatolicki w Polsce wobec wyzwań współczesności – wybrane refleksje”. W: Polska, Europa i świat w dobie wielowymiarowych kryzysów, red. Agnieszka Łukasik-Turecka, 99–114. Lublin: Wydawnictwo SAWP KUL.

Pastwa, Rafał Jakub. 2023b. „Strategia personalizacji w komunikowaniu religijnym na przykładzie s. Michaeli Rak”. Bibliotekarz Podlaski 60 (3): 279–296.

Pieruci, Antônio Flávio. 2000. „Secularisation in Max Weber. On Current Usefulness of Re-Accessing that Old Meaning”. Brasilian Review of Social Sciences 1: 129–158.

Puczydłowski, Miłosz J. 2016. „Filozofia Jürgena Habermasa wobec zwrotu postsekularnego”. Kwartalnik Filozoficzny 44 (1): 154–169.

Puczydłowski, Miłosz. 2017. Religia i sekularyzm. Współczesny spór o sekularyzację. Kraków: Universitas.

Rojek, Paweł. 2016. Awangardowy konserwatyzm. Idea polska w późnej nowoczesności. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej.

Schulz, Winfried. 2004. „Reconstructing Mediatization as an Analytical Concept”. European Journal of Communication 19 (1): 87–101.

Sepczyńska, Dorota. 2014. „Habermas o religii w polityce”. Etyka 48: 69–88.

Smith, Jessie. 2024. „Prawica stała się postreligijna”. Wszystko, co Najważniejsze. 26.04.2024. https://wszystkoconajwazniejsze.pl/prof-jesse-smith-prawica-stala-sie-postreligijna/.

Spaemann, Robert. 2009. Odwieczna pogłoska. Pytanie o Boga i złudzenie nowożytności. Tłum. Jarosław Merecki. Warszawa: Oficyna Naukowa 2009.

Szahaj, Andrzej. 2010. „Wielość, względność, obojętność? O sekularyzacji i roli religii w debacie publicznej”. W: Nadzieje i zagrożenia sekularyzacji, red. Cezary Korc, i Rafał Misiak, 15–28. Szczecin: Wydział Teologiczny US.

Taylor, Charles. 2007. A Secular Age. Cambridge: Harvard University Press.

Vattimo, Gianni. 2007. „Toward a Nonreligious Christianity”. W: John D. Caputo i Gianni Vattimo, After the Death of God, red. Jeffrey W. Robbins, 27–46. New York: Columbia University Press.

Wigura, Karolina. 2012. „Pokolenie pomocników artylerii. Habermas, Ratzinger, Luhmann i niemieckie spory”. Stan Rzeczy 1: 146–167.

Wonicki, Rafał. 2013. „Między naturalizmem a religią. O idei społeczeństwa postsekularnego w myśli Jurgena Habarmasa”. Stan Rzeczy 2: 127–136.

Zieliński, Jacek. 2010. „Umiejscowienie religii w postsekularnej pometafizyczności: diagnozowanie świata życia”. Studia Elbląskie 257–265.

Żyro, Tomasz. 2019. „Jürgen Habermas. Jak uwolnić demokrację od demonów i bogów?”. Teologia Polityczna. 12.11.2024. https://teologiapolityczna.pl/tomasz-zyro-j%C3%BCrgen-habermas-jak-uwolnic-demokracje-od-demonow-i-bogow.